شاخص های سلامت مرتبط با آلودگی هوا در منازل روستائی و راهکارهای کنترل آن در قالب برنامه های CBI و نقش مشارکت مردم در اجرای آن
خانوارهای مصرف کننده عمده سوخت جامد برای گرمایش و پخت و پز در نقاط جغرافیائی کشور نسبت به شرایط خاص اقلیمی پراکنده شده اند. سه نوع مختلف از منابع سوخت جامد در کشور مصرف می شوند :
1- فضولات دامی در مناطق کوهستانی و سردسیر
2- ضایعات گیاهی و با قیمانده محصولات کشاورزی در مناطق بیبانی و گرمسیر
3- چوب و ذغال در مناطق جنگلی
در شرایط اقلیمی کوهستانی و سرد عمدتاً خانوارهای روستائی برای پخت نان ، غذای روزانه و گرمایش از فضولات دامی استفاده می کنند .
در شرایط اقلیمی جنگلی و مرطوب بعلت دسترسی به چوب و فرآورده های چوبی خانوارهای روستائی برای پخت نان ، غذا ، دوددادن و خشک کردن بعضی منابع غذائی و گرمایش از این نوع سوخت جامد استفاده می کنند.
در شرایط اقلیمی گرم و خشک ، بیابانی بعلت عدم فعالیت های دامپروری و دسترسی به منابع چوب ، عمدتاً خانوارهای روستائی برای پخت نان و غذا از ضایعات گیاهی ، خار و خاشاک و گیاهان بیابانی استفاده می کنند .
در گزارش سال 2000 سازمان جهانی بهداشت آمده است که سالانه 3 میلیون نفر در جهان بر اثر بیماریهای ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که این رقم 90% آن مربوط به آلودگی هوای فضای بسته مربوط به کشورهای جهان سوم و بیشتر در مناطق روستائی از طریق سوخت های جامد و در محیط بسته منازل مسکونی رخ می دهد.
بیماری های عمده ناشی از آلودگی هوا که سلامت مردم را به خطرمی اندازد:
1- عفونت های حاد دستگاه تنفسی
2- آسم
3- عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی
4- عفونت گوش میانی ( بیشتر در بین کودکان در آلودگی فضای بسته )
5- بیماری های انسدادی دستگاه تنفسی ( COPD )
6- سرطان های ریه و مجاری تنفسی
7- بیماری های قلبی – عروقی و حملات قلبی
عفونت های تنفسی حاد در کودکان :
- عفونت های حاد دستگاه تنفسی تحتانی :
این بیماری مهمترین عامل مرگ و میر کودکان زیر 5 سال بوده و در اثر آن حدود 2 ملیون مرگ در سال در این گروه سنی رخ می دهد. بر طبق مطالعات گوناگون در کشورهای در حال توسعه ، گزارش شده است که تماس با آلودگی هوای داخل ساختمان در عفونت های حاد تنفسی تحتانی مشارکت دارد ، بطوریکه احتمال بروز نسبی قابل توجه 5- 2 مرگ را گزارش داده اند. در بررسی های موردی – شاهدی که در مصرف سوخت از چوب استفاده می کردند و گروهی دیگر از سوخت پاک تر ، نشان داده شد که در مصرف چوب احتمال بروز نسبی عفونت تنفسی 5 برابر گزارش شده است. در مطالعه دیگری با اندازه گیری سطوح PM10 پانزده ساعته ، کودکان ساکن در منازل با میزان مواجهه 65 میکروگرم در متر مکعب یا بیشتر احتمال بروز 7 برابر بیشتر از کودکان ساکن در منازل با مقادیر کمتر از 65 میکروگرم در متر مکعب می باشد.
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و عفونت گوش میانی :
چندین مطالعه رابطه بین تماس با دود سوخت های بیومس و بیماریهای عمومی دستگاه تنفس ( اکثرا در مجاری تنفسی فوقانی ) را گزارش داده اند و شواهد قوی وجود دارد که تماس با دود تنباکو باعث بیماریهای گوش میانی می شود. یک مطالعه نیز احتمابل بروز نسبی 73/1 برابر عفونت گوش میانی در اطفال را در ارتباط با اجاقهای چوب سوز گزارش کرده است .
بیماری های ریوی مزمن :
- بیماری های انسدادی مزمن دستگاه تنفسی (COPD):در کشورهای در حال توسعه ، استعمال دخانیات عامل بیشتر از 80% انواع برونشیت مزمن مثل التهاب مجاری تنفسی و بیشتر موارد آمفیزم وCOPD می باشد. بیماران با بیماری مزمن ریوی در اجتماعاتی که میزان مواجهه با آلاینده در هوای داخل منازل زیاد بوده است در گینه نو گزارش شده است. مطالعاتی شامل طرح های مقطعی و موردی-شاهدی ارتباط بین سوخت های بیومس و برونشیت مزمن وCOPD را گزارش داده اند. در روستاهای مکزیک استفاده از سوخت های بیومس باعث 4% کاهش در شاخص FEV1 / FVC بوده در حالیکه افزایش غلظت ذرات معلق در آشپزخانه تا 1000 میکروگرم در متر مکعب باعث 2% کاهش در FEV1 بوده است . در هند بیمارانی که از سوخت های بیومس استفاده می کرده اند FVC پائین تری نسبت به افرادی که سوخت نفت و گاز یا سوختهای دیگر استفاده می کرده اند ، داشته اند.
جهت اطلاع از مطالب به روز سایت به کانالهای ما در شبکه های اجتماعی بپیوندید.