سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

بررسی عفونتهای بیمارستانی بعد از جراحی

بررسی عفونتهای بیمارستانی بعد از جراحی

مهندس حسین معصوم بیگی

مهندس غلامحسین پورحسینی

خلاصه

عفونتهای بیمارستانی از جمله خطرناک و جدی محسوب می شوند که حتی در بیمارستانهای مجهز و نوساز نیز منجر به مرگ و میر بیماران بستری می شوند . عفونتهای بعد از جراحی از نظر میزان شیوع در بیمارستانها ، بعد از عفونتهای مجاری ادراری ، رتبه دوم را به خود اختصاص داده اند .

این عامل خطر می تواند مهمترین و گرانترین اعمال جراحی و حساس را تحت تاثیر قرار داده و نتیجه منفی ببار آورد و سبب اقامت طولانی و پرهزینه بیمار در بیمارستان شود .

در این تحقیق به مدت یکسال ( تیرماه 73 لغایت خرداد74 ) بیماران مبتلا شده به عفونتهای بیمارستانی بعد از عمل جراحی در یکی از بیمارستانهای تهران مورد مطالعه قرار گرفتند . از مجموع 5060 عمل جراحی انجام شده طی مدت فوق تعداد122 مورد عفونت بعد از جراحی با میزان شیوع 41/2 % به ثبت رسید . عامل بیشترین عفونتها به ترتیب به باکتریهای استافیلوکوکوس کوآگولاز مثبت ( Staphylococcus Coagulase ) اشرشیاکلی ( Escherichia Coli ) ، سودوموناس ( Pseudomonas ) و کلبسیلا ( klebsiella ) اختصاص داشت که در مجموع 110 مورد ( 90% ) عفونتها را تشکیل می دادند . نتایج این مطالعه مشابه مطالعات گزارش شده از سایر کشورهای غربی و اروپایی است .

باکتریهای فوق عمدتاً عامل بروز عفونتهای بیمارستانی و بویژه عفونتهای بعد از جراحی بوده که غالباً جزء فلور طبیعی بدن انسان می باشند .

واژه های کلیدی : عفونتهای بیمارستانی – عفونتهای بعد از جراحی .

جزء بیماریهای خطرناک و یکی از دلائل مرگ ومیر بیماران .

مقدمه

عفونتهای بیمارستانی بستری شده در بیمارستانها است . رشد و توسعه روشهای پیشگیری از آن طی دهه 1980-1970 در ایالات متحده آمریکا چشمگیر بوده است که بطور جامع در تمام بیمارستانهای آنها به اجرا در آمده است .

در واقع بعد از شناخت و کشف عفونت های بیمارستانی و با جایگزین کردن اقدامات پیشگیری به جای درمان میزان این عفونتها به شدت کاهش یافت ، تا بیمارستان که محل حضور بیماران جهت درمان آنهاست خود منبع انتشار عفونت نباشد . البته خطر بروز عفونتهای بیمارستانی حتی در مجهزترین و جدیدترین بیمارستانها وجود دارد و می تواند از طرق مختلف ایجاد توسعه یابد .

میزان شیوع آن ارتباط مستقیم با سطح رعایت بهداشت در این مراکز دارد و دامنه آن در بیمارستانهای دارای سیستم پیشرفته بهداشتی 10-5 درصد است که 2% آن مربوط به عفونتهای بعد از جراحی است و معمولاً عاقبت 3% از مبتلایان به عفونتهای بیمارستانی به مرگ منتهی می شود . پیشگیری صحیح و دقیق می تواند حداقل 50% از بروز اینگونه عفونتها بکاهد .

خطر عفونتهای بیمارستانی می تواند نتیجه مهمترین اعمال جراحی حساس را منفی کرده و سبب اقامت طولانی و پرهزینه بیمار در بیمارستان شود . مدت زمان افزایش بستری بیماران مبتلا به عفونتهای بیمارستانی به طور متوسط 5/4 روز با دامنه 12-0 روز است . بررسی آمار و ارقام عفونتهای بیمارستانی نشان می دهد اعضایی که بیشتر دچار عفونت بیمارستانی می شوند ، به ترتیب شامل : دستگاه ادراری ، زخمهای جراحی ، دستگاه تنفسی ، پوست ، خون ، دستگاه گوارش ، گلو و بینی و دستگاه حرکتی و عصبی هستند .

در این تحقیق عفونت بعد از جراحی مورد بررسی قرار می گیرد .

معمولاً عفونتهای بیمارستانی از هر نوع که باشد ، خسارات متنوع و زیادی را ایجاد می کند و در بین انواع عفونتهای بیمارستانی ، عفونت زخم جراحی که معمولاً گرانترین آنهاست ، خسارات مستقیم آنها شامل افزایش مدت بستری و مصرف دارو و هزینه های آزمایشگاهی و مراقبت بیشتر از بیمار و جداسازی است و خسارات غیر مستقیم آنها ، شامل اتلاف وقت بیمار و پرسنل بیمارستان و ایجاد معلولیت و خسارات معنوی آنها ، افسردگی و اقامت اجباری در بیمارستان و تحمل درد و ناراحتیهاست .

روش کار

اجرای طرح کاربردی بررسی عفونتهای بعد از جراحی در یکی از بیمارستانهای تهران با 200 تخت از تیرماه 1373 لغایت خرداد ماه سال 1374 انجام شد . با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل موثر در توفیق اجرای این طرح ، همکاری و مشارکت فعال و آگاهانه مسئولین بخشها و مدیر پرستاری بود ، ابتدا اهداف اجرای طرح و نحوه همکاری آنها تشریح و تعیین شد .

در ادامه ، اطلاعات مورد نیاز ، به کمک فرمهای تهیه شده جمع آوری شد . این فرمها یکی مربوط به ثبت اطلاعات نمونه ارسالی به آزمایشگاه ، شامل نام بیمار ، شماره بخش ، تاریخ بستری ، تاریخ جراحی ، تاریخ نمونه برداری ، موضع نمونه برداری و فرم بعدی مخصوص جمع بندی نتایج آزمایشگاه شامل مشخصات نمونه ، نتیجه کشت و نوع باکتری عامل عفونت بود .

در طی این مطالعه کلیه 5060 مورد عمل جراحی انجام شده مورد بررسی قرار گرفت و سپس با کمک آزمون آماری مقایسه نسبت میانگین ها اختلاف میزان و نوع آلودگی در بخش های مختلف بیمارستان با یکدیگر مقایسه گردیدند .

عملیات نمونه گیری از موضع عمل به کمک سوآپ سترون مطابق روشهای متداول (6 ) انجام و به آزمایشگاه ارسال شد و در آنجا ، آزمونهای لازم تا مرحله شناسایی باکتریها در نمونه های دارای کشت مثبت بروش استاندارد ( 11، 10 ، 9 ، 8 ) انجام گردید .

نتایج :

بعد از پایان عملیات اجرایی طرح ، نتایج ذیل حاصل گردید :

1- از مجموع 5060 عمل جراحی مورد بررسی قرار گرفته تعداد 122 مورد ( 41/2% ) عفونت با کشت مثبت مشاهده شد .

2- کوکسیهای گرم مثبت عامل 43% ( 52 مورد ) و باسلهای گرم منفی عامل 57% ( 70 مورد ) از عفونتهای بعد از جراحی بودند ( نمودار شماره 1 ) .

3- 90% عفونتهای ایجاد شده به ترتیب توسط باکتریهای استافیلوکوک کوآگولاز مثبت ( 5/39 % ) ، اشرشیرکلی ( 5/24%) سودوموناس (5/17 % ) و کلبسیلا (9% ) بوجود آمده اند ( نمودار شماره 2 ).

4- 63% از مجموع 122 مورد عمل عفونی شده بعد از جراحی مربوط به عملهای جراحی ارتوپدی و جراحی داخلی بود .

بحث

نتایج حاصل از این تحقیق گویای وضع عفونتهای بیمارستانی بعد از عمل جراحی در یکی از بیمارستانهای تهران در زمان انجام مطالعه است . باکتریهای شناسایی شده در این طرح که عامل عفونتهای بیمارستانی هستند ، مشابه همان مواردی هستند که در سایر تحقیقات شناسایی و معرفی شده اند .

یک دلیل اصلی وجود این تشابه این است که بدن هر انسانی دارای فلورمیکروبی خاصی است که در صورت فراهم شدن شرایط و پایین آمدن سطح ایمنی بدن این فلورمیکروبی می تواند به صورت بستر بیماریزا تغییر یافته و منشا عفونت و بیماری زایی شود . در واقع انسان با تماس های خود از طرق مختلف شرایط انتقال و انتشار این باکتریها را فراهم می نماید . در اثر بی توجهی پرسنل بیمارستان ، عفونت بیمارستانی می شود و غالباً شاهد بروز عفونتهای بیمارستانی حتی در مجهزترین بیمارستانها هستیم . تشخیص وجود مشکل در هر شرایطی . اولین مرحله در جهت حل آن محسوب می شود ولی در مورد مشکل عفونتهای بیمارستانی می بایست یک گام فراتر عمل کرد و آن پیشگیری از عفونتهای بیمارستانی است . به همین دلیل تحقیقات انجام شده نشان داده اند که استانداردهای پیشگیری الگویی مناسب به منظور کاهش انتقال میکروارگانیزمها از منابع مشخص و یا غیر مشخص عفونت در بیمارستان از طریق هوا قطرات و بخصوص تماس هستند که می بایست مورد توجه قرار گیرد ( 14، 13 ، 4 ، 2 ) . شستشوی زیاد دستها به عنوان یکی از مهمترین معیارهای کاهش خطر انتقال میکروارگانیزمها از بیمار به دیگران و یا از مکان دیگر به بیماران شناخته شده است و نقش موثری در کاهش عفونتهای بیمارستانی ( بویژه عفونتهای استافیلوکوکی که درصد بالایی از عفونتهای بیمارستانی را به خود اختصاص داده اند ) دارند . این در حالی است که کاربرد دستکش یکبار مصرف هم نمی تواند جایگزین شستشوی دستها شود (6).

در طی مقاله پنج ساله عفونتهای بیمارستانی در بیمارستانهای بزرگ 9/8% و کمترین آن در بیمارستانهای کوچک 8/6 % بود ) نشان داده شده است که عفونتهای موضع جراحی معادل 2% است که در مقایسه با میزان 8/3% در بیمارستان محل اجرای این طرح اختلاف معنی داری دارد . شایان ذکر است که ارتباط مستقیم بین افزایش عفونت بعد از جراحی با افزایش سن نیز گزارش داده شده است .

وجود بیمار عفونی یا مبتلا به جراحت عفونی در بیمارستان می تواند عامل انتشار تعدادی از باکتریهای عفونت زا در محیط بیمارستان و محل بستری او شود . بویژه اگر چنین بیماری از سرویس های مشترک ( لیوان ، قیچی ، چاقو ، ملحفه ، پتو ، لباس ، توالتهای مشترک ، سطل و لگن بیمار و … ) استفاده کرده و یا در محیط بیمارستان تردد نماید و یا اصول بهداشت در حین تعویض پانسمان رعایت نشود و یا خود بیمار با سرفه و عطسه و حرف زدن می تواند آلودگی را از طریق هوا منتقل نماید و کلاً تمام اعضای بدن او دارای باکتری عامل عفونت بوده و منتشر کننده آلودگی خواهند بود ، در صورت حضور بیمار مبتلا به عفونتهای جلدی اهمیت اقدامات پیشگیری بیشتر می شود زیرا زمینه شیوع و پراکندگی استافیلوکوکوس ارئوس مساعد است و در صورت عدم کنترل مناسب می تواند بر عملهای جراحی و بر نوزادان و سالمندان بستری در آن بیمارستان تاثیر سو بگذارد . در نتیجه پیشگیری از عفونت در این بخشها نیز مانند توجه خاص به مراقبتهای بهداشتی و پرستاری و استفاده از امکانات و پرسنل سالم است .

همچنین مقایسه ذرات داخل و خارج اماکن که منجر به آلرژی می شوند ، نشان داده در شرایطی که هوای داخل اتاق بیماران به خوبی تهویه نشده و ارتباطی با هوای بیرون نداشته باشد ، یک سوم نسبت به هوای بیرون آلوده تر بوده و شرایط را برای آلودگی بیشتر افراد که برای مدت زیادی داخل این فضاها اقامت دارند فراهم می کند . وجود سیستم تهویه مطبوع منجر به کاهش در معرض قرار گرفتن بیماران با عوامل بیماری زا و عفونی موجود در هوا می شود و توزیع موثر هوای تهویه شده معیار خوبی جهت کنترل آلودگیهای میکروبی هوای اتقاق های بیماران است و در اتقاق هایی که تهویه ضعیف تر است ، آلودگی میکروبی بیشتری در هوا اتاقها دیده می شود و بیماران حاضر در اتقاهای با تهویه بهتر بیشتر از آلودگی ثانو محفوظ خواهند شد .

اقداماتی نظیر آموزش بهداشتی کل پرسنل بویژه شاغل در اتاق عملها و پرستاران ضدعفونی و سترون کردن بخصوص در مخازن آلودگی ( مثل محیطهای مرطوب ، جاصابونی ، دستگاههای تنفسی و مایعات داخل وریدی به عنوان مخازن باکتریهای گرم منفی و هوا و گرد و غبار خود بیماران و حشرات و جوندگان و عیادت کنندگان به عنوان مخزن باکتریهای گرم مثبت ) ، کاربرد وسایل یکبار مصرف از قبیل ماسک و دستکش و … جداسازی بیماران عفونی و جداسازی معکوس مصرف کنترل شده آنتی بیوتیکها و تشخیص به موقع شیوع عفونت یا افزایش مقاومت باکتریها به آنتی بیوتیکها توجه به سلامت پرسنل بیمارستان با واکسیناسیون و برنامه های مناسب دیگر ، مراقبت از عفونت و کنترل دقیق آن ایجاد شکاف کمتر بدن بیمار حین جراحی و کاربرد پوشش مناسب برای زخمها ، رعایت بهداشت حین تعویض پانسمان ، جداسازی بیمار و کلیه وسایل مورد استفاده او در اتاق شامل تی و جارو و ملحفه و لباسها و وسایل سرو غذا و دارو و کاربرد صابون مایع و ضد عفونی کننده و کولر اختصاصی بدون تهویه مشترک و یخچال و دستکش یکبار مصرف و لوله های فاضلاب و جمع آوری آرام وحمل و نقل جداگانه لباسها و ملحفه و پتوها توسط افراد و اتو کردن تمیز آنها و سترون کردن و خشک نگهداشتن ملحفه و تردد کمتر افراد به اتقاقهای بیماران عفونی و رعایت بهداشت در رختشویی و شناسایی ناقلین آلوده ، اصلاح و بهسازی ساختمان بیمارستان . رعایت مقررات بهداشتی فعالیتهای نظارتی و کنترلی کمیته کنترل عفونت های بیمارستانی و تهویه مطبوع و موثر هوای اتاق بیماران و مدیریت خوب زمان بخصوص در اتاق عملهای جراحی و … منجر به کاهش معنی دار مدت اقامت و بستری بیماران در بیمارستان می شود و در نتیجه کمک موثری به کاهش عفونتهای بیمارستانی و بخصوص عفونتهای بعد از عمل جراحی خواهد کرد . در حالیکه با انجام مراقبت و پیشگیری لازم براحتی می توان علاوه بر ارایه خدمات مطلوب و کیفی و سالم به بیماران بستری تا حد معنی داری هزینه ها و بودجه های بیمارستانی را کاهش داد.

بررسی آمار عملهای انجام شده در سالهای بعد ، در بیمارستان محل اجرای طرح نشان دهنده افزایش تعداد عملهای جراحی نسبت به سالهای 1373و 1374 است و این مسئله بر اهمیت بیشتر موضوع پیشگیری از عفونتهای بیمارستانی تا حد قابل ملاحظه ای کاهش می یابد . تحقیقات انجام شده در سایر کشورها نشان داده است که افزایش تعداد بیماران بستری ارتباط معنی داری با افزایش میزان عفونتهای بیمارستانی دارد زیرا در این شرایط ممکن است مراقبتهای پرستاری آنها کاهش یابد .

با توجه به موارد فوق توجه بیشتر به مسائل بهداشتی در بیمارستانها جهت جلوگیری از انتشار عوامل بیماریزا ضروری است . اجرای مقررات بهداشتی در بیمارستانها و حاکم نمودن بهداشت مستلزم آگاهی و توجه کلیه پرسنل بیمارستان به این امر مهم است .

مدیران موفق در این مراکز کسانی هستند که توانسته اند با گسترش هر چه بیشتر بهداشت در بیمارستان و دادن آگاهی و ارایه آموزش لازم ، مشارکت بین بخشی را در این مورد جلب نمایند ، زیرا در مثلث اپیدمیولوژی عفونت بیمارستانی ( محیط – انسان – عوامل بیماری زا ) انسان به عنوان مهمترین عامل گسترش عفونتهای بیمارستانی محسوب می شود . با جلب مشارکت عمومی و ایجاد کمیته ویژه گسترش عفونتهای بیمارستانی ، اجرا و تحقق مقررات بهداشتی تسریع می شود و در نهایت با کنترل اینگونه عفونتها اصل مهم بهره وری و استفاده بهینه از امکانات ، عملی می گردد و می توان خدمات بهداشتی و درمانی به مراجعه کنندگان بیشتری ارایه داد .

وجود اطلاعات بیشتر ما را در شناخت بهتر الگوها و کنترل موثر عفونتهای بیمارستانی کمک می نماید . امید آنها باشد و در سایر مراکز در آینده با وسعت بیشتری ادامه یابد.




جهت دانلود تولبار سایت بهداشت محیط ایران روی تصویر زیر کلیک کنید





(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)