سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

نقش محوری بهورزان و دهیاران در بهداشت محیط روستا


نقش محوری بهورزان و دهیاران در بهداشت محیط روستا



مقدمه:

امروزه جهت تحقق اهداف بهداشت محیط صرفا نمی توان به توان فکری و اجرایی متخصصین این رشته متّکی بود . حل مشکلات بهداشت محیط در چهار چوب شرایط کنونی و آتی ، نیازمند مشارکت سایر گروههای تخصصی ( با مهارتها و تخصصهایی به غیر از بهداشت محیط ) و همچنین دخالت فعال و همکاری اقشار مختلف مردم است.

بنابراین دهیاران و بهورزان‌ به عنوان متولیان اصلی روستا نقش تاثیر گذاری  بر حفظ بهداشت محیط  و توسعه روستا دارند می توانند با ارتقای شاخص های بهداشتی نقش کلیدی  در سلامت ‌جامعه روستایی دارند  و نهایتا منجر به کاهش مهاجرت روستائیان به شهرها نیز شود.

تلاش‌ بهورزان‌ در دور افتاده‌ ترین ‌روستاها موجب‌ می‌شود خدمات‌ بهداشتی‌ لازم‌ به‌ روستاییان ‌ارایه‌ شود و به‌ این‌ وسیله‌ از اشاعه ‌بیماری‌ در جامعه‌ جلوگیری‌ شود. با این‌ وصف‌ بهورزان‌ نه‌ تنها موجب‌سلامت‌ روستاییان‌ می‌شوند، بلکه‌ به ‌تأمین‌ سلامت‌ جامعه‌ شهری‌ نیز کمک ‌می‌کنند، زیرا بیماری‌ مرز نمی‌شناسد ودر صورت‌ عدم‌ رعایت‌ بهداشت‌ و عدم ‌ارایه‌ مراقبت‌های‌ بهداشتی‌ شهر و روستا، فقیر و غنی‌ در معرض‌ خطر ابتلا به‌ انواع‌ بیماریها قرار می‌گیرند.

دهیاران نیز با بهسازی روستا از لحاظ بهبود وضعیت زیست محیطی،کمک به شورا در خصوص بررسی و شناخت کمبودها و نیازهای بهداشتی،مشارکت و همکاری با شورا در جهت پیگیری اجرای طرحهای عمرانی روستا،مراقبت بر اجرای مقررات بهداشتی و ایجاد زمینه مناسب برای تامین بهداشت محیط، مراقبت بر وضعیت بهداشتی اماکن و معرفی اماکن غیربهداشتی به مسئولان ذیربط،توسعه معابر و فراهم نمودن زمینه ایجاد خیابانها، کوچه ها،تنظیف معابر و انهار عمومی، مجاری آب و فاضلاب، لایروبی قنوات روستا، تامین آب و روشنایی در حد امکان، اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ روستا از خطر سیل، همکاری با وزارت بهداشت در جلوگیری از شیوع بیماریهای واگیر وپیگیری و ایجاد نظارت بر امور بهداشتی روستا از قبیل کشتاربهداشتی دام و عرضه گوشت نقش مهمی در بهداشت محیط روستا دارند.

 تعاریف:

تعریف محیط: " محیط " به مجموعه ای از شرایط خارجی و تأثیرات وارده ناشی از آن ها بر زندگی یک موجود زنده اطلاق می گردد. طبق تعریف ، محیط شامل هوا ، آب و خاک و روابط بین آن ها و کلیه موجودات زنده می باشد.

تعریف بهداشت: علم و هنر پیشگیری از بیماریها، طولانی کردن عمر و بالا بردن سلامتی به‌ وسیلهٔ کوشش‌های اجتماعی است. بر همین اساس، برای بهداشت فردی، عمومی، روانی و غذایی تعریف‌هایی وجود دارد.

تعریف بهداشت محیط: " بهداشت محیط " کنترل کلیه عواملی است که بالقوه و بالفعل تأثیرات سویی بربقا ، وسلامتی انسان اعمال می کنند . بیماری های بسیاری با عوامل گوناگون اعم از بیولوژیک و شیمیایی از طریق آب ،هوا ، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگرسلامتی انسان را تهدید می نمایند . راهبرد اساسی بهداشت محیط در مهار این بیماریها ،کنترل منبع بیماری ، نحوه سرایت و تامین شرایطی است که سلامت فرد را افزایش دهد.

تعریف محیط زیست: محیط زیست به همه محیط‌هایی که در آن‌ها زندگی جریان دارد گفته می‌شود.مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل می‌دهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر می‌گذارند.

تعریف روستا: در مورد روستا و دِه تعاریف متعدد و زیادی گفته شده، ده یا روستا که در کتاب‌های نشر قدیم به صورت دیه هم دیده می‌شود، در زبان پهلوی، ده (Deh) در پارسی باستان (Dahya) به معنی سرزمین و در اوستا به شکل دخیو (Daxya) آمده‌است. در ایران، ده از قدیمی‌ترین زمان یک واحد اجتماعی و تشکیلاتی و جایی بوده‌است که در آن گروههایی از مردم روستایی برای همکاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گرد هم تجمع یافته‌اند. ده اساس زندگی اجتماعی ایران را تشکیل می‌دهد و اهمیت آن به اعتبار اینکه یک واحد تشکیلاتی در زندگی روستایی است، در سراسر قرون وسطی و از آن پس تا به امروز برقرار بوده‌است.

تعریف دهیار: به کسیکه ازطرف بخشداری مأمور است تا یک روستا را اداره و نگاهداری کند، دهیار می گویند. در گذشته مامور اداره روستا کدخدا نامیده می‌شد.در حقیقت، دهیار همان شهردار روستا می باشد.

تعریف بهورز: شخصی که در خانه بهداشت روستا اقدام به ارائه خدمات بهداشتی درمانی می کند.

 بحث:  

فعالیت های بهداشت محیط بسیار گسترده و متنوع بوده و برنامه های مختلفی اعم از عملیات مهندسی ،فعالیت های آموزشی و پژوهشی ، اقدامات اصلاحی ، کارهای ستاد ی و مدیریتی و غیره را شامل می گردد . برخی ازمهمترین برنامه بهداشت محیط عبارتند از : پیشگیری از بروز سوانح و حوادث ، کنترل آلودگی هوا ، پیشگیری ازبیماریهای واگیر ، بهداشت محیط در موارد اضطراری ، نظارت بهداشتی بر تهیه، توزیع و فراورش مواد غذایی ،کنترل بیم اریهای ناشی از مواد غذایی و مسمومیت ها ، کنترل مواد زاید خطرناک ، بهداشت مسکن ، حفظ سلامتی در محیط های بسته ، کنترل حشرات و جوندگان ، بهداشت اماکن عمومی ، کنترل عوامل مزاحمت آفرین ، کنترل شرکت ملی صنایع پتروشیمی HSE امورپرتوها ، بهسازی اماکن و فعالیت های تفریحی ، تصفیه و دفع فاضلاب ها ، مدیریت مواد زاید شهری و مواد زایدخطرناک ، بهداشت شناگاه ها و سایر تفریحات آبی و تأمین آب آشامیدنی سالم .

دهیاران در ارتباط با بهداشت و بهداشت محیط روستا در زمینه ساماندهی وضعیت بهداشت محیط و زیست محیطی روستا به استناد ماده 10(بندهای 1-14-20-24-26-31-44) از فصل دوم قوانین و مقررات وظیفه مستقیم دارند.

بنابراین دهیاریها مکلفند با استفاده از امکانات و تجهیزات موجود و اختصاص یافته به این امور و همچنین با استفاده از ظرفیتهای محلی و تشریک مساعی اهالی روستا و با نظارت مراکز بهداشتی درمانی اقدام نمایند. و نتیجه اقدامات دهیاریها و نحوه همکاری و فعالیتهای دهیاری ها در این خصوص به مرکز بهداشت جهت انعکاس در جلسه شورای سلامت شهرستان ارسال کنند.

در اساسنامه تشکیلات و سازمان دهیاریها ،هیأت وزیران در جلسه مورخ 21/11/1380 بنا به پیشنهاد شماره 3738/8/1مورخ 1/8/1379 وزارت کشور و به استناد تبصره (2) ماده واحده قانون تاسیس دهیاریهای خودکفا در روستاهای کشور – مصوب 1377 – اساسنامه ، تشکیلات و سازمان دهیاریها برخی وظایف دهیاران را در ارتباط با بهداشت محیط این گونه آورده است:

ماده 10 – وظایف تفصیلی دهیار و دهیاری جهت اداره و حفظ توسعه پایدار روستا بر اساس قانون شوراها و با رعایت قوانین و مقررات مربوط به شرح زیر است :

1-      بهبود وضع زیست محیطی روستا. (بند1)،

2-      مراقبت بر اجرای مقررات بهداشتی و حفظ نظافت و ایجاد زمینه مناسب برای تامین بهداشت محیط(بند14)،

3-      مراقبت بر وضعیت بهداشتی گرمابه ها ، نانوایی ها ، قصابی ها ، قهوه خانه ها و فروشگاه های مواد غذایی و بهداشتی بر اساس ضوابط و مقررات مربوط و معرفی اماکن غیر بهداشتی به مسئولان ذی ربط (بند2)،

4-      تنظیف، نگهداری و تسطیح معابر و انهار عمومی ومجاری آب ها و فاضلاب و لایروبی قنوات مربوط به روستا و تامین آب و روشنایی در حد امکان (بند24)،

5-      مراقبت بر بهداشت ساکنان روستا و تشریک مساعی با وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی برای واکسیناسیون در جهت پیشگیری از بیماری های واگیر (بند26)،

6-      همکاری در جلوگیری از شیوع بیماری های انسانی و حیوانی واگیر و مشترک انسان و دام ، اعلام مشاهده این گونه بیماری ها به مراکز بهداشتی درمانی و دامپزشکی محل یا سایر مراکز ذی ربط ، اهتمام به دور نگهداشتن بیماران مبتلا ، معالجه و دفع حیوانات مبتلا به امراض واگیر، بلاصاحب یا مضر (بند31)

7-  پی گیری و ایجاد زمینه نظارت بر امور بهداشتی روستا از قبیل کشتار بهداشتی دام و عرضه گوشت. (بند44).

همچنین دهیاران با برنامه ریزی در بهداشتی زندگی روستایی از طریق بهسازی منابع آب آشامیدنی، دفع بهداشتی مدفوع، فاضلاب، زباله و فضولات حیوانی، شن ریزی معابر، جدول بندی و هدایت آبهای سطحی به خارج از روستا نقش تاثیر گذاری در بهداشت محیط روستا دارند.

اگر دهیاران به نحو مطلوبی بتوانند در بهبود وضعیت نامطلوب روستاها در زمینه دفع بهداشتی فضولات، فاضلاب و زباله و دسترسی به مستراحهای بهداشتی، ناکافی بودن اعتبارات برای جبران سریع کمبودها و لزوم و استفاده از پتانسیلهای موجود (مردم و ارگانهای ذیربط)، تلاش کنند به طور مستقیم به ارتقاء شاخص های بهداشت محیط روستا کمک کرده اند.

علت های برخی کاستی ها در عدم ارتقاء شاخص های بهداشت محیط روستا می تواند، کم اطلاعی روستائیان از مزایای (بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی)،عملیات بهسازی محیط روستا،ناکافی بودن آموزش نیروهای بهداشتی و بهداشت محیطی کمبود نیروی انسانی، وسایط نقلیه، مصالح اساسی و اعتبار ، عدم شناخت نیازهای واقعی و پتانسیلهای موجود در روستا و کوتاه بودن فصل مناسب برای انجام عملیات بهسازی باشد.

  نتیجه گیری و پیشنهادات:

دهیاران و بهورزان می توانند با تشکیل تعاونی هایی برای جلب مشارکت مردم در امورروستا  بالاخص اموری مثل جمع آور نخاله ها و زباله ها، فضولات حیوانی، آبهای سطحی و مبارزه با حیوانات و حشرات موزی با هدف حفظ بهداشت محیط روستا برنامه ریزی کنند.

دهیاری ها از بدو تشکیل تاکنون بااستفاده ازهمیاری و مشارکت مردم  و کمک های دولت به منظور رفع نیازمندی های عمومی ،جمع آوری زباله،ارائه خدمات عمومی و توسعه معابر اقداماتی انجام داده اند.اجرای طرح هادی،برنامه خدمات عمومی و برنامه خدمات اجتماعی،اقتصادی، سه فعالیت عمده دهیاری ها را تشکیل می دهد.این سه فعالیت عمده دهیاری ها درچارچوب توسعه روستایی قرارمی گیرند. همچنین درماده 10 قانون وظایف دهیار و دهیاری به وظایف دهیار درتوسعه پایدارروستایی واداره روستا بطور مبسوط پرداخته شده است.

دهیاران می توانند با همکاری با پاسگاه های انتظامی در برقراری امنیت در سطح روستا در راستای بهداشت محیط زیست روستاها و ساماندهی وضعیت جمع آوری نخاله ها و زباله ها برنامه ریزی و اقدام کنند.

حفظ بهداشت محیط روستا توسط دهیاران، بهورزان و روستاییان منجر به توسعه پایدار روستایی که یکی ازاهداف اساسی سیاست گذاری های کل در کشور است، می شود.

روستاییان برای حفظ بهداشت محیط پیرامون خود باید مشارکت  فعال داشته باشند تا از طریق تشکیلات و سازمان های روستایی برنامه ها وطرح های توسعه روستایی اجرا شود.

درتوسعه پایدارروستایی توجه به عوامل زیست محیطی ازاهمیت بسیاری برخوردار می باشد که این امر خود وحدت میان ابعاداجتماعی ،اقتصادی،فرهنگی و زیست محیطی روستا را به منظور بالابردن سطح معیشت ورفاه مردم روستایی می طلبد.

نقش دهیاری ها در حفظ بهداشت محیط روستای که یکی از فاکتور های توسعه پایدار روستایی است، از اهمیت زیاد برخور دار است بنابراین باید مردم را برای ارتقا بهداشت محیط روستا به حرکت در آورد تا مردم به یقین برسند که اگر به  مسئله حفظ محیط زیست اهمیت ندهند و درجهت آلودگی آب وخاک و تخریب محیط زیست عمل نمایند محیطی آلوده و بدون توسعه خواهند داشت.

حرکت توسعه روستایی به سمت پیشرفت انسان ها و امکانات جهت گیری شده است.بنابراین ایجاداین انگیزه درساکنان منطقه که خودشان شروع به حرکت و ابداع نمایند.یکی ازشرایط های اساسی و مهم است.یکی ازابزارنیل به این مقصود را می توان درتشکیل گروهای سازمان دهی شده مانند تعاونی های کشاورزی شوراهای محلی وانجمن های روستایی یافت ابزاری که می توان هدف حفظ بهداشت محیط روستا را دنبال کند.

 منابع:

- دکتر حمید حاتمی ، دکتر سید منصور رضوی، کتاب جامع بهداشت عمومی ، 1383

- دکتر عبدالعلی لهسائی زاده جامعه شناسی روستایی

- دانشنامه آزاد ، ویکی پدیا

- سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور

- مجموعه قوانین و مقررات ده و دهیاری







(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب انتهای سایت مراجعه کنید)





www.environmentalhealth.ir