سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

کنترل ناقلین بیماریها و عوامل محیطی مرتبط با آنها



کنترل ناقلین بیماریها و عوامل محیطی مرتبط با آنها




ویژه کارشناسان بهداشت محیط
تهیه و تدوین:

کمیته کشوری تدوین مجموعه های آموزشی
برنامه کنترل ناقلین مرکز سلامت محیط و کار





دانلود کتاب کلیک کنید



پیشگفتار .................................................................................................................................................
بیماریهای منتقل شونده توسط سوسر یها ............................................................................................
مقدمه ...............................................................................................................................................
زیست شناسی و ریخت شناسی سوسر یها ...................................................................................
سوسری آلمانی ..........................................................................................................................
سوسری آمریکایی .....................................................................................................................
سوسری شرقی ..........................................................................................................................
سوسری استرالیایی ...................................................................................................................
سوسری نوار قهو های .................................................................................................................
اهمیت بهداشتی سوسر یها ............................................................................................................
آلودگ یهای باکتریایی ...............................................................................................................
آلودگ یهای کرمی ......................................................................................................................
آلودگی مادرزادی .......................................................................................................................
آلودگی اکتسابی ........................................................................................................................
روشهای کنترل سوسر یها ..............................................................................................................
روشهای تشخیص علایم آلودگی به سوسر یها و روشهای پایش ..................................................
ایجاد مکش ................................................................................................................................
استفاده از سرما و گرما ..............................................................................................................
گردهای خشک کننده ...............................................................................................................
استفاده از دور کننده ها .............................................................................................................
تله گذاری ..................................................................................................................................
بهسازی محیط و رعایت اصول بهداشتی ..................................................................................
شکارچیان طبیعی سوسری ها ...................................................................................................
کنترل شیمیایی سوسر یها .......................................................................................................
مقاومت به حشره کش در سوسری ها ..............................................................................................
حشره کش ها ....................................................................................................................................
گردهای حشره کش ...................................................................................................................
ایروس لها ...................................................................................................................................
دود کننده ها ...............................................................................................................................
طعمه ها و تله ها ..........................................................................................................................
مناطقی که باید سمپاشی شوند ................................................................................................
دفعات سمپاشی .........................................................................................................................
ایمنی و احتیاطهای لازم به هنگاه سمپاشی .............................................................................
سمپاشی ابقایی ..........................................................................................................................
برخی از سموم مصرفی در کنترل سوسر یها ...........................................................................
منابع .................................................................................................................................................
مگس .......................................................................................................................................................
مقدمه ...............................................................................................................................................
ریخت شناسی، زیست شناسی و چرخه زندگی مگس خانگی ......................................................
ریخت شناسی ............................................................................................................................
چرخه زندگی .............................................................................................................................
تغذیه ..........................................................................................................................................
محلهای استراحت .....................................................................................................................
جمعیت مگس ها ........................................................................................................................
بیماریهای منتقل شونده توسط مگس ها .........................................................................................
فلج اطفال ..................................................................................................................................
تراخم .........................................................................................................................................
ورم ملتحمه چشم ......................................................................................................................
بیماری های ناشی از کوکساکی ویرو سها .................................................................................
بیماری های ناشی از استافیلوکوکها ..........................................................................................
عفونت های پوستی خاص ..........................................................................................................
عفونت های انگلی دستگاه گوارشی منتقل شونده از طریق مگس ..........................................
کرمهای انگلی منتقل شونده توسط مگس ...............................................................................
مبارزه و کنترل ................................................................................................................................
روشهای کنترل فیزیکی ...........................................................................................................
روشهای کنترل شیمیایی ..........................................................................................................
انواع طعمه ها ....................................................................................................................................
طناب ها و ریسمانها ..........................................................................................................................
برخی از سموم مصرفی در کنترل مگس خانگی .............................................................................
تشخیص و ردیابی هجوم مگ سها ...................................................................................................
روش جمع آوری مگ سها .................................................................................................................
گرفتن مگ سها .................................................................................................................................
منابع .................................................................................................................................................
کنترل جمعیت و عوامل محیطی موثر بر بروز ساس .............................................................................
فیزیولوژی زیست شناسی ساس .....................................................................................................
انتشار ساس .....................................................................................................................................
اهمیت بهداشتی ساس ....................................................................................................................
روشهای کنترل ساس تخت خواب ..................................................................................................
روشهای فیزیکی ..............................................................................................................................
پودر دی اکسید کربن ................................................................................................................
سرما ...........................................................................................................................................
محافظهای تشک .......................................................................................................................
سیستمهای گرمایشی ................................................................................................................
پایش های چسبنده ....................................................................................................................
روشهای شیمیایی ............................................................................................................................
پشه بندهای آغشته به سم .......................................................................................................
مولدهای دود ..............................................................................................................................
حشره کش های ابقایی ...............................................................................................................
برخی از سموم مجاز مصرفی در کنترل ساس تختخواب ...............................................................
منابع .................................................................................................................................................
پشه خاکی ...............................................................................................................................................
مقدمه ...............................................................................................................................................
کلیاتی درباره بیماری سالک ............................................................................................................
انواع بیماری .....................................................................................................................................
نوع روستایی یا زنوز یا سالک مرطوب ............................................................................................
اهمیت مراقبت در بیماری سالک ....................................................................................................
روشهای پیشگیری و مبارزه با بیماری ............................................................................................
پشه خاکی ........................................................................................................................................
ریخت شناسی ............................................................................................................................
ریست شناسی ...........................................................................................................................
چرخه زندگی انگل در بدن ناقل و میزبان مهره دار ........................................................................
لیشمانیوز .........................................................................................................................................
لیشمانیوز جلدی(سالک) ..........................................................................................................
روشهای کنترل لیشمانیوز جلدی .............................................................................................
سالک نوع شهری، نوع انسانی، نوع خشک .............................................................................
سالک نوع روستایی، نوع حیوانی، نوع مرطوب .......................................................................
لیشمانیوز احشایی(کالا آزار) ..........................................................................................................
تب پاپاتاسی یا تب پشه خاکی یا تب سه روزه ..............................................................................
پراکندگی پشه خاکی ها در ایران ....................................................................................................
روشهای مبارزه با پشه خاکی ها .......................................................................................................
روشهای فیزیکی و مکانیکی یا روشهای بهسازی محیط .........................................................
سموم مجاز در کنترل پشه خاکی ...................................................................................................
زیست شناسی، شناسایی، انتشار مخازن بیماری سالک نوع روستایی ........................................
شناسایی و زیست شناسی ........................................................................................................
روشهای کنترل جوندگان ................................................................................................................
مبارزه شیمیایی .........................................................................................................................
طبقه بندی جونده کش ها ..........................................................................................................
توصی ههایی در کاربرد جونده کش ها ........................................................................................
راهبرد کنترل جوندگان ............................................................................................................
سموم مصرفی در کنترل جوندگان ...........................................................................................
لیشمانیوز جلدی نوع خشک(شهری) انسانی ................................................................................
لیشمانیوز جلدی نوع مرطوب(روستایی) حیوانی ..........................................................................
کنترل جوندگان بعد از وقوع بلایای طبیعی ....................................................................................
منابع .................................................................................................................................................
بیماریهای منتقل شونده توسط سگ .....................................................................................................
مقدمه ...............................................................................................................................................
ریخت شناسی سگ .........................................................................................................................
سگ سانان .......................................................................................................................................
پراکندگی حیوان گزیدگی در ایران ................................................................................................
بیماریهای منتقل شونده از سگ ها ..................................................................................................
کیست هیدراتیک ......................................................................................................................
هاری ...........................................................................................................................................
تب مالت (بروسلوز) ...................................................................................................................
کالا آزار (لیشمانیوز احشایی ....................................................................................................
سیاه زخم (شاربن) ....................................................................................................................
لپتوسپیروزیس (تب شالیکاران یا تب شالیزار) .......................................................................
کریپتوسپوریدوزیس .................................................................................................................
اقدامات کنترلی در پیشگیری از بیماریهای منتقل شونده توسط سگ ........................................
روشهای فیزیکی ........................................................................................................................



پیشگفتار:
ایران کشوری بزرگ و دارای اقلیمی بسیارمتنوع است و در نتیجه دارای جوامع و گروه های جمعیتی با
فرهنگ، عادات و سنن مختلف می باشد. این عوامل در کنار برنام ههای توسعه، عمران و بوم شناختی
موجب گردیده که انواع مختلفی از بندپایان و جوندگان مهم ازنظرپزشکی و بهداشت به وفور در نقاط
مختلف کشور وجود داشته باشند. بیماری هایی نظیرمالاریا، لیشمانیوز (جلدی واحشایی)، تب راجعه، تب
هموراژیک کریمه- کنگو، تب سه روزه و برخی از بیماری های دیگر که در ارتباط با ناقلین هستند، درنقاط
مختلف کشور مشکلات عدید های را به بارآورده و هر ساله تعدادی از افراد را مبتلا نموده و یا به کام مرگ
م یبرد. علاوه برآن، بعضی دیگر از بندپایان خود عامل بیماری بوده و موجب اشاعه بعضی از بیماری های
واگیردار مانند: گال، پدیکلوزیس و غیره م یشوند. تعدادی از بندپایان نیز با نیش وگزش خود یا موجب
سلب آسایش انسان و حیوان شده و یا باعث صدمات شدید وحتی از بین رفتن نسوج و رگها ودر نهایت
مرگ و میر م یشوند و بعضی دیگر ایجاد آلرژی و حساسیت م یکنند. از این رو از زمان های دور کنترل
ناقلین وآفات با استفاده ازروش های مختلف انجام شده است، که دراین میان روش کنترل شیمیایی به
علت آسان بودن، در دسترس بودن و مؤثر بودن (آفت کش ها) کاربرد فزایند های درکشاورزی و بهداشت
پیدا نموده است.
در دو دهه اخیر بسیاری از کشورهای دنیا به اثرات مخرب محیط زیستی، ژنتیکی، مقاومت پذیری و
تغییر در تنوع زیستی گون ههای حیاتی ناشی از آفت کش ها پی برده و در صدد بهره گیری از روش های
جدید کنترل و مبارزه با ناقلین برآمد هاند. یکی از این رو شها، بهره گیری از مدیریت تلفیقی کنترل
ناقلین و آفات م یباشد. در روش نوین مدیریت کنترل تلفیقی ناقلین وآفات مبادرت به کاربرد روش های
تلفیقی کنترل آفات با بهره مندی از دانش بهسازی محیط، مبارزه زیستی، رو شهای فیزیکی و ژنتیکی
نموده اند تا خود و محیط زیستشان را از مواد مضر و مخرب شیمیایی محفوظ نگهدارند. مدیریت تلفیقی
آفات با هدف کنترل پایدار با محوریت حفظ محیط زیست به منظور اقدام اثرپذیری طولانی مدت مبارزه با
آفات درکشاورزی و بهداشت طراحی شده است. از این روش م یتوان درمناطق شهری، داخل
ساختمان ها، مدرس هها، بیمارستان ها، زمی نهای ورزشی، پارکها، مناطق روستایی، دامداری ها و
مرغدار یها و غیره استفاده نمود. متأسفانه در بسیاری از کشورهای درحال توسعه هنوز روش های مبارزه

با تأکید بر رو شهای کنترل شیمیایی انجام گرفته که بخشی از آلودگ یهای زیست محیطی جهانی در
انتشار سموم از طریق عناصر آب، خاک و هوا را بدنبال داشته است. به هرحال وقت آن رسیده است که با
هدف حفظ محیط زیست و جلوگیری از اثرات نامطلوب آفت کش ها برروی سلامت انسان و حیوانات از
مصرف بی رویه و نا بجای این مواد شیمیایی زیانبار بکاهیم. دستیابی به این هدف نیازمند به خدمت
گرفتن اطلاعات پایه، برنام هریزی، استقرار ، پایش و ارزشیابی به همراه آموزش های مدون برای ذی نفعان
است تا دستیابی به محیطی سالم با مدیریت تلفیقی توانمند و پایدار در راستای کاهش استفاده از سموم و
مواد شیمیائی در محیط زیست فراهم گردد. بخشی از این مراحل شامل شناخت گونه حشرات و ریخت
شناسی آنها است و بخشی نیز شامل پراکندگی، وفور، زیستگاه، تغذیه، عوامل مؤثر بر تکثیر، مسیرهای
رفت وآمد آنها و سایر رفتارها و خصوصیاتی است که م یتوانند در مدیریت تلفیقی کنترل بکار گرفته
شوند.
برای تصمیم گیری مناسب در مبارزه با بند پایان ناقل و آفات لازم است افراد درگیر اطلاعات دقیق
وکاملی از چگونگی انتشار ، وفور، رو شهای کنترل عوامل ناقل، بکارگیری روش های مدیریت تلفیقی
مبارزه با ناقلین، بهسازی محیط، شناسایی بیماران و گروه های ناقل، رو شهای درمان بیماران و کنترل
شیوع بیمار یهای ناشی از این موجودات را داشته باشند، تا برمبنای آن به برنامه ریزی و ارایه راهکارهای
مناسب بپردازند. منابع مختلفی در خصوص نوع و گون ههای ناقلین، پراکندگی ناقلین و حشرات، مناطق
حساس کشور از نظر بروز بیماری ها و تکثیر ناقلین و حشرات ، بیماری های شایع بومی ، دستورالعم لهای
شناسایی، درمان و مراقبت از بیماری ها در کشور وجود داشته و کارشناسان و متخصصین در گروه های
حشره شناسی پزشکی و مدیریت بیماریهای منتقل شونده توسط حشرات در این زمینه اهتمام لازم را
داشت هاند. قسمتی از برنام ههای مبارزه با ناقلین که در کنترل و کاهش عوامل بیماری زا و آفات مربوطه
نقش کلیدی دارد برنامه ها و اقدامات گروه مهندسی بهداشت محیط است. این گروه با اقدامات پیشگیرانه
علاوه بر کاهش بار بیماری ها و عوارض ناشی از بیماری های منتقل شونده توسط حشرات و سایر ناقلین با
کنترل زیستگاه ها ، تکثیر و کاهش تعداد ناقلین، با بکارگیری روش های مدیریت تلفیقی مبارزه با ناقلین
در راستای رسالت و اهداف زیست محیطی تأکید بر کاهش مصرف سموم و حذف و صیانت از محیط زیست
را نیز بعهده دارد.
به روز رسانی اطلاعات مورد نیاز، گردآوری اطلاعات پایه و کاربردی، برای گروه کارشناسان مهندسی
بهداشت محیط و کلیه افراد درگیر، به منظور ارتقای سطح آگاهی و دانش فنی این بخش از نیروهای
متخصص کشور ، تشکیل کمیته کشوری تدوین مجموع ههای علمی و آموزشی برنامه کنترل ناقلین، در
سال 1390 در مرکز سلامت محیط و کار را بدنبال داشت. مطالب مندرج در این بسته آموزشی توسط
کمیته مذکور تهیه گردیده، به امید آنکه بخشی از دانش مورد نیاز گروه مخاطب را پوشش داده و
راهنمایی های لازم را برای اقدامات مبارزه با ناقلین براساس اولویت های تعریف شده و چالش های ملی را
ارایه نماید. سایر موضوعات نیز براساس اولوی تهای مشخص شده، در دست تهیه بوده که به تدریج پس از
طی مراحل علمی و رسمی لازم منتشر خواهد شد.
انتظار می رود کلیه مخاطبان شامل ، کارشناسان بهداشت محیط شاغل در دانشگاه ها و دانشکد ههای
علوم پزشکی ، مسؤولان فنی شرکت های خدماتی مبارزه با ناقلین، و سایر دستگا هها و نهادهای اجرایی
دولتی و خصوصی در برنام ههای مبارزه با ناقلین، شرایط اضطراری، وقوع بلایا و حوادث غیر مترقبه، از این
بسته آموزشی بهره لازم را برده و در راستای ارتقای دانش فنی مرتبط، با ارایه نقطه نظرات سازنده و به
اشتراک گذاردن منابع علمی و تخصصی روزآمد شده با مرکز سلامت محیط و کار، وزارت بهداشت درمان
و آموزش پزشکی، گامی در جهت اعتلای میهن اسلامی و دستیابی به نقشه چشم انداز 1404 جمهوری
اسلامی ایران برداریم .




(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب انتهای سایت مراجعه کنید)





www.environmentalhealth.ir