سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

برگه‌ها

آمار : 21893540 بازدید Powered by Blogsky

گندزدایی کردن وکاربرد ودستور العمل گندزداهای رایج

گندزدایی وگند زدا (Disinfection)

گندزدایی یعنی استفاه از روش های فیزیکی یا شیمیایی به منظور کم کردن بار میکروبی

گندزدا :ماده شیمیایی است که موجب نابودی میکروارگانیسم های مفید یا بیماریزا می شودو بیشتر درمورد فرم های رویشی کاربرد دارد که بر روی اشیاء بی جان کاربرد دارد

ضد عفونی وضدعفونی کننده : (Antisepsis)
ضد عفونی به فرایندی اطلاق می گردد که در طی آن عامل ضدعفونی کننده سبب توقف رشد وتکثیر وانهدام میکروارگانیسم ها در بافت زنده گردد.
ضد عفونی کننده ها :
به عواملی که از رشد و تکثیر میکروبها در نسوج زنده جلوگیری کرده و موجب نابودی آنها می شوند
گندزدا برای سطوح غیر زنده وضد عفونی کننده برای موجودات زنده به کار میرود .
غلظت ضد عفونی کننده ها بایستی نسبت به گندزداها کمتر باشد تا از آسیب به بافتها اجتناب گردد به همین دلیل ضد عفونی کننده ها نسبت به گندزداها سمیت کمتری دارد.

پاک کننده : (Cleaner) به عوامل شیمیایی اطلاق می گردد که دارای خاصیت کاهش کشش سطحی مایعات ودر نتیجه حذف آلوده کننده از سطوح و وسائل می باشد

نحوه رقیق کردن وایتکس

1) در لباسشویی اضافه کردن حداکثر یک نصف فنجان وایتکس

2) یک لیتر آب با 10میلی لیتر وایتکس برای مصارف نظافت و شستشو

3) یک قاشق غذاخوری در یک گالن آب برای شستشوی البسه با دست

4) نیم لیتر آب 10با میلی لیتر وایتکس برای مصارف گندزدایی و ضد عفونی سطوح و اشیاء.

نکات ایمنی حین استفاده از سفید کننده:

1) قبل از استفاده برچسب دستور مصرف محصول را به دقت مطالعه شود.

2) سفید کننده در یک محل خنک و دور از تابش خورشید نگهداری شود.

3) وایتکس از دسترس کودکان دور نگه داشته شود.

4) پس از هر بار استفاده از سفید کننده، در ظرف مجددا محکم بسته شود.

5) حین استفاده از وایتکس درها و پنجره ها باز نگه داشته شود.

حین استفاده از سفید کننده دستکش دست وماسک استفاده شود همچنین در صورت احتمال پاشیده شدن سفید کننده، بایستی از عینک ایمنی استفاده شود

7) برای رقیق کردن وایتکس از آب سرد استفاده شود.چراکه آب داغ اجزای فعال سفید کننده را تجزیه میکند.

8) برای ضد عفونی کردن اشیاء،آنها باید به مدت 30 دقیقه در سفید کننده رقیق شده قرار گرفته وسپس کاملا آنها را آب کشید و در انتها لازم است دستهای خود را با آب و صابون بشویید.

9) سفید کننده نبایستی برای فلزات، پارچه های رنگی و سطوح رنگ شده بکار رود.

10) در صورت ورود سفید کننده به چشمها به مدت 15 دقیقه زیر آب سرد چشمها را شستشو داده و فورا به پزشک مراجعه شود.

در صورت بلع وایتکس از القاء استفراغ خودداری کرده و مصدوم فورا به اورژانس منتقل شود.

نحوه ضد عفونی سطوح با وایتکس:

1) ابتدا سطح مورد نظر را با شوینده خانگی تمیز کنید.

2) محلول رقیق شده یک قسمت سفید کننده و 4 قسمت آب را تهیه کنید. سپس با محلول حاصل اقدام به شستشوی سطح مورد نظر کنید.

اجازه دهید سطح مورد نظر کاملا خشک گردد.برای از میان بردن بقایای خورنده سفید کننده میتوانید سطح را بوسیله الکل شستشو دهید.

کلر ( پرکلرین / هیپوکلریت کلسیم)

غلظت موارد استفاده : 5 - 1 درصد

مدت تماس: 15 - 10 دقیقه

موارد مصرف : گندزدایی محیط و سطوح، سبزی‌ها و میوه‌جات

ملاحظات : 50- 10 گرم پودر پرکلرین در 1 لیتر آب

5 گرم در 10 لیتر برای گندزدایی توالت ، حمام و...

2 گرم در 10 لیتر برای سبزی و ظروف

آب ژاول ( وایتکس/ هیپوکلریت سدیم)

غلظت مورد استفاده: 5- 1 درصد

مدت تماس : 60 - 10 دقیقه

موارد مصرف : گندزدایی سطوح و محیط ، لباس‌ها ، توالت و آشپزخانه

ملاحظات : یک لیتر آب با 10سی سی وایتکس برای مصارف نظافت و شستشو

نیم لیتر آب با 10 سی سی وایتکس برای مصارف گندزدایی سطوح و اشیاء

محلول رقیق شده را بایستی ظرف 24 ساعت مورد استفاده قرار دهید.

آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری کرد.

کرئولین یا کروزول

غلظت مورد استفاده : غلظت 5 - 2 درصد

مدت تماس : 15 دقیقه

موارد مصرف : برای گند زدایی سطوح وکف سرویس های بهداشتی ، مدفوع، استفراغ

ملاحظات : 50 - 20 سی سی از محلول در یک لیتر آب

10 لیتر محلول آماده برای 150 متر مربع از سطح کفایت میکند.

هالامید:

غلظت مورد استفاده : 5 - 5/. درصد

مدت تماس : ساعت 24 - 10 دقیقه

موارد مصرف : گندزدایی ظروف،وسایل آشپزخانه ،تخت ورختخواب،کف دیوار،اجساد، آمبولانس

ملاحظات : 50- 5 گرم پودر هالامید در 1 لیتر آب

3 تا 5 گرم برای گندزدایی البسه کارکنان وسرویس های بهداشتی وآشپزخانه و سالن های غذاخوری

1 گرم برای گندزدایی وسایل تنظیف

هایژن ( هامون – بنزالکونیوم کلراید(:

غلظت مورد استفاده : 10- 1 درصد

مدت تماس : 30- 5 دقیقه

موارد مصرف: گندزدایی کف راهرو ،لباس، وسائل و تجهیزات ، ظروف آلوده

ملاحظات : 100- 10 سی سی محلول با 1 لیتر آب

برای رقیق کردن باید از آب مقطر یا تصفیه شده استفاده نمود.

سولارسپت:

غلظت مورد استفاده : آماده مصرف

مدت تماس : 5 - 1 دقیقه

موارد مصرف : گندزدایی فوری تخت معاینه بیماران، تخت اتاق عمل ،سطوح دستگاه های پزشکی و سایر لوازم، بخش های مراقبت ویژه

ملاحظات : اسپری کردن محلول تا حد مرطوب نمودن سطح مورد نظر شرط اصلی از بین بردن کامل وموثرمیکروب هاست.

25-20 سی سی برای هر متر مربع مورد نیاز است.

دکونکس 53 Plus

غلظت مورد استفاده : 2 - 1 درصد

مدت تماس : 60- 15 دقیقه

موارد مصرف : گندزدایی ابزار و وسائل مراقبت بیمار ، وسائل اتاق عمل و بخش های مراقبت ویژه، ابزار جراحی ، وسائل بیهوشی

ملاحظات : محلول رقیق شده در صورت استفاده بمدت حداکثر 2 هفته و در صورت عدم استفاده بمدت یک ماه اثر خود را حفظ می گند .

دکونکس 50AF

غلظت مورد استفاده : 2 درصد

مدت تماس : 5 دقیقه

موارد مصرف : گندزدایی سطح زمین، دیوار، حمام و سرویس های بهداشتی تجهیزات پزشکی ودستگاه های اتاق عمل

ملاحظات : قابلیت میکروب کشی این محلول توسط مواد شوینده تحت تاثیر قرار می گیرد .

الکل

غلظت مورد استفاده : 70 درجه

مدت تماس : دقیقه 60 - 30 ثانیه

موارد مصرف : برای ضد عفونی پوست ، وسایل و تجهیزات

ملاحظات : تهیه الکل 70 درجه : 1 پیمانه آب مقطر با 3 پیمانه الکل 96 درجه

برای وسایل حتی الا مکان محل نباید خیس شوند، بایستی از پارچه یا پنبه آغشته به الکل 70% استفاده شود.

ترکیبات ید دار ( بتادین – پوویدون آیوداین – تنورید – لوگل)

غلظت مورد استفاده : 10 - 1 درصد

مدت تماس : 180- 10 دقیقه

موارد مصرف : اسکراب کردن , آماده سازی پوست , گندزدایی تجهیزات پزشکی, کف راهروها

ملاحظات : 100- 10 سی سی محلول در یک لیتر آب

با افزایش رقت این ماده خاصیت باکتری کشی آن افزایش می یابد .

مانو ژل 85 ان پی سی

غلظت مورد استفاده : آماده مصرف

مدت تماس : 30 ثانیه

موارد مصرف : ضد عفونی بهداشتی دست ها

ملاحظات : 3 میلی لیتر(سی سی) از ژل برای هر بار ضدعفونی دست

درصورت وجودآلودگی قابل لمس و رویت دست ها باید شسته شود.

ضد عفونی حتما باید برروی پوست خشک انجام شود.

نکات قابل ذکر :

-غلظت مورد استفاده متناسب با شدت آلودگی تعیین می گردد .

-اثر میکرب کشی هر گندزدایی (بجز وایتکس و ید) با آب داغ بیشتر می‌شود. -تمیز کردن قبل از گند زدایی و ضد عفونی از عوامل مهم در اثر بخشی مواد گند زدا و ضدعفونی کننده می باشد .

-مواد ضدعفونی کننده را نباید با هم استفاده کرد. مثلا صابون ، ساولن را بی‌اثرمی‌کند .

-موادضدعفونی کننده را باید در مقادیر کمتر از گندزدا استفاده کرد.

-ضدعفونی کننده‌ها و گندزداها تنها برای استعمال خارجی است و از ورود آنها به دهان ، چشم ، گوش و دستگاه تنفسی جدا باید جلوگیری کرد.

-عوامل بی‌اثر کننده ضدعفونی کننده‌ها را باید شناخت و از تماس آنها با هم جلوگیری کرد. مثلا تی‌ کشیدن و تمیز کردن با ابر و اسفنج ، باعث بی‌اثر کردن مواد ضدعفونی کننده می‌شود.

- علت این امر را این گونه می‌توان بیان کرد که چوب ، کتان ، پارچه ، لاستیک‌ها و پلاستیک‌ها ، سبب خنثی و بی‌اثر کردن فنل‌ها و ساولن می‌شوند.

*مقدارپودر مورد نیاز برحسب گرم در هر لیتر آب

مثال : چه مقدار پرکلرین70% را به یک لیتر آب اضافه نمائیم که غلظت محلول حاصل 2%باشد.

مقدارپودر مورد نیاز برحسب گرم در هر لیتر آب 28/6=1000*70%/2%

*چگونگی رقیق کردن محلولهای غلیظ

C1v1=c2v2

حجم ثانویه ×غلظت ثانویه = حجم اولیه×غلظت اولیه

مثال:تهیه 1 لیتر الکل 70 درجه از الکل 96 درجه

V1×96=70×1000

V1= 70 ×1000

271= 729 - 1000 V1=729

یعنی 729 سی سی از الکل 96 درجه با271 سی سی آب مقطر

*چگونگی رقیق کردن محلولهای غلیظ

در صد ماده غلیظ اولیه

-1 = مقدار آبی که بایستی به یک قسمت ماده گندزدای غلیظ

درصد غلظت نهائی مورد نیاز

مثال : چندنسبتی از آب را بایستی به یک قسمت از محلول کلر دار 5/25 درصدی اضافه کرد تا محلول 4 /0درصدی حاصل شود ؟

-1 5.25%/0.4% = /1 12 مقدار آبی که بایستی به یک قسمت ماده گندزدای غلیظ

پس 12 قسمت آب باید به 1 قسمت ماده گندزدا اضافه شود

**دستها را بایستی شست

بعد از استفاده از توالت -

- بعد از پاک کردن بینی ؛ عطسه و سرفه

- قبل از غذا خوردن یا دست زدن به مواد غذائی

- بعد از دست زدن به گوشت خام

- بعد از جمع آوری و دفع زباله

- بعد از تعویض کهنه بچه

- بعد از دست زدن به پول

- بعد از دست زدن به حیوانات

دستورالعمل مصرف بعضی از گندزداهای مورد استفاده در بیمارستان ومراکزدرمانی

ردیف	نام تجاری	ماده مؤثره	مورد مصرف
1	اخگر،هامان ،معجزه و غیره	بنزاکلونیوم کلراید	1-مصارف بیمارستانی:قسمتهای مختلف بیمارستانی ،لباس ،ملافه ها ،بصورت یک درصد یعنی یک لیتر درصدلیترمورد مصرف فرارمی گیرد2-مصارف خانگی ،هتل ها،اماکن عمومی و غیره بصورت 250/1 یعنی به نسبت یک قسمت در دویست و پنجاه قسمت آب
2	افروز	لیگورگزیلنون و دی کلرمتاگزیلنون و تریننون	1-مصارف بیمارستانی:برای قسمتهای مختلف بیمارستان از محلولی با غلظت 10/1 استفاده می شود2-مصارف عمومی و خانگی از محلولی باغلظت 20/1 استفاده میشود
3	هالامید	کلرآمین-t	1- مصارف بیمارستانی از محلول با غلظت 5 در هزار یا 50 گرم در ده لیتر آب(در حدود 4 قاشق غذاخوری) 2-برای مصارف عمومی و خانگی از محلول 3 در هزار استفاده میشود
4	جوهر نمک	اسیدکلریدریک	برای جرمگیری و ضدعفونی کاشی و موزائیک کف،دیوارها بخصوص در سرویسهای بهداشتی و نسبت مساوی آب مخلوط کرده و مصرف میشود یعنی به ازای هر لیتر جوهرنمک یک لیتر آب و بعد از گذشت ربع ساعت محلهای مورد نظر باید با آب شستشو شود
5	کرئولین	کروزل	برای ضد عفونی سرویسهای بهداشتی و مجاری فاضلاب که با غلظت 5%مصرف میشود بعضی از مشتقات آن ترکیبی از حشره کش ها در آن وجود دارد که باعث از بین بردن حشراتی مانند سوسک و غیره می شود
6	دتول	کلروگزیلنون	در مصارف بیمارستانی که برای هر ده لیتر 75 سی سی از دتول با آب مخلوط میشود
7	مایع سفیدکننده یا آب ژاول یا کلرین	هیپوکلرید سدیم کلرفعال 5 %	در مصارف بیمارستانی بصورت 5-1 درصد بکار می رود ولی در موارد خاص مانند :تمیزکردن لکه های خونی بصورت ده درصد مورد استفاده قرار می گیرد

قسمت ۲:

گندزداها :‌وجود میکروب های بیماریزا در محیط زندگی ، قدرت و تکثیر و انتقال آنها از فرد بیمار به شخص سالم و توانایی آلوده نمودن غذا وسایر نیازمندیهای روزمره آنان ، دانشمندان را برآن داشت تا با این دشمنان نامرئی انسان مقابله نمایند و درصدد کشف راههای مبارزه برآیند.
گندزدائی : گندزدائی عبارت است از نابود کردن عوامل بیماریزا در محیط های بی جان ، مانند اماکن مسکونی ،‌البسه ، ظروف ، آب ،‌سبزی وغیره ،‌ به عبارت دیگر گندزدائی در مورد محیط زندگی بکار میرود.
ضدعفونی : ضدعفونی نابود کردن عوامل بیماریزا از بافت های زنده است ،‌مانند ضد عفونی پوست یا ضد عفونی زخم ‌غلظت ضدعفونی کننده ها بایستی کمتراز گندزداها باشد تااز آسیب به بافتها جلوگیری شود بهمین دلیل ضدعفونی کننده ها نسبت به گندزداها سمیت کمتری دارند

استرایلیزاسیون) سترون سازی( (Sterilization): حذف یا نابودی کامل تمام انواع میکروبها به روش شیمیایی یا فیزیکی که شامل اسپورباکتریها نیز می شود.

آنتی سپتیک (Antiseptic) ماده ای است که بازدارنده فعالیت ارگانیسم‌ها از روی بافت‌های زنده است.

آلودگی زدایی (Disinfestation) یعنی از بین بردن انگل‌های خارجی که ناقل بیماریند مثل گال و شپش Biodeterioration یعنی تخریب فعالیت‌های بیولوژیک .

پاک کردن(cleaning): زدودن تمام موادخارجی از روی اشیا که به طور معمول با استفاده از آب همراه یا بدون ماده دترجنت یا محصولات آنزیمی ممکن می شود.
دترجنت (Detergent) ماده ای است که با استفاده از کشش سطحی آلودگی را می‌برد.

پاستوریزه کردن:‌وقتی هدف ما از به کاربردن ماده ضد میکروبی نابودی عوامل بیماریزا باشد این عمل را پاستوریزه کردن می گویند(60درجه ،0.5ساعت)
انواع گندزداها : : گندرداها به دو دسته تقسیم میشوند :
الف – فیزیکی
ب – شیمیایی
الف – گندزداهای فیزیکی :حرارت
برودت
خشک کردن
نورخورشید
حرارت :
حرارت بردو نوع است :حرارت مرطوب
حرارت خشک
حرارت مرطوب : تمامی میکروبها در اثر حرارت مرطوب از بین می روند و سرعت مرگ آنها بستگی به درجه حرارت و زمان آن دارد ، به این صورت که هرچه حرارت بیشتر باشد زمان از بین رفتن عوامل بیماریزا کوتاهتر است .
حرارت مرطوب شامل موارد زیر است :استفاده از بخار آب
جوشاندن
پاستوریزه کردن
استفاده از بخار آب این روش با استفاده از اتوکلاو صورت میگیرد که درآن به وسیله بخار آب تحت فشار مواد مختلف استریل میشوند . این دستگاه در 121 درجه سانتی گراد در مدت 15 تا 20 دقیقه میتواند عمل گندزدایی را انجام دهد این روش برای گندزدایی وسایل بیمارستانی استفاده میشود.
جوشاندن عمل جوشاندن کلیه میکروبها را در 100 درجه سانتی گراد درمدت 10 تا15 دقیقه از بین می برد . از این روش برای گندزدایی لباس و لوازمی که با خلط و مدفوع بیمار آلوده شده و دسترسی به گندزداهای شیمیایی نیست استفاده میشود.
پاستوریزه کردن برای از بین بردن عوامل بیماریزا در شیر و یا مواد غذایی بکار میرود و دراین روش ماده غذایی را بین 60 تا 70 درجه سانتی گراد حرارت میدهند و بلافاصله آنرا سرد میکنند.
حرارت خشک : تأثیر حرارت مرطوب خیلی بشتراز حرارت خشک است و در درجه حرارتهای مشابه زمان لازم برای استریل نمودن با حرارت مرطوب کمتر است تا حرارت خشک . ولی درمواردی که نمیتوان از حرارت مرطوب استفاده کرد بایستی از حرارت خشک استفاده نمود.
فور : برای استریل کردن وسایل فلزی و شیشه ای که تحمل دمای بالا را دارند و با این وسیله میتوان 160 درجه سانتی گراد بمدت 2 ساعت ویا درحرارت 170 درجه سانتی گراد و به مدت یکساعت عمل استریل کردن را انجام داد . دراین روش کلیه عوامل بیماریزا ار بین میروند.
شعله : وسایل آزمایشگاهی فلزی یا دهانه لوله آزمایش را میتوان با قراردادن بمدت چند ثانیه روی شعله چراغ الکلی یا گازی استریل نمود
سوزاندن ‌سوزاندن بهترین وسیله سترون سازی است این روش معمولا" برای از بین بردن اجسام آلوده از قبیل باند زخم ، پارچه های مصرف شده ، البسه بیماران مبتلا به بیماریهای مسری وخطرناک ،‌لیوان کاغذی مسلولان ، زباله ، لاشه حیوانات آلوده و وسایل بی ارزش دیگر کاربرد مؤثری دارد .
ازموارد دیگر حرارت خشک میتوان اطو را نام برد. اطو کردن لباسها سبب گندزدایی البسه و از بین رفتن بسیاری از میکروبها میشود
برودت ‌اگر چه سرما خاصیت گندردایی ندارد ولی مانع رشد میکروبها گردیده وبعنوان ضد فساد عمل مینماید . سرما رشد میکروبها و قارچهایی را که باعث فساد مواد غذایی میشوند متوقف میکند. مدت نگهداری مواد غذایی در درجات مختلف سرما متفاوت بوده و بستگی به تأثیر درجه سرما بر روی هرنوع غذا دارد
خشک کردن :
باکتری های مختلف در برابر خشک کردن حساسیت متفاوت دارند ،‌ خشک کردن موادی که حاوی باکتری هستند اغلب منجر به مرگ آنها میشود. سطوح خشک و تمیز مقدار کمی باکتری در بردارد ،‌خشکی برای جلوگیری از تولید باکتریها مؤثر است . خشک کردن یکی دیگر از راههای قدیمی برای نگهداری غذا است و ازاین طریق بیشتر برای میوه ، سبزی ، شیر ، ماهی ... استفاده میشود.
نورآفتاب و اشعه نورخورشید ارزانترین ومناسب ترین گندزدا است ، به طور کلی میکروب ها درمقابل هوا و آفتاب فوق العاده حساس هستند و آفتاب دادن منازل والبسه و اثاثیه یکی از مهمترین طرق گندزدایی وجلوگیری از امراض مختلف است .

ب- گندزادهای شیمیایی :

برای گندزدایی یا استریل کردن وسایلی که تحمل حرارت را ندارند باید ار مواد شیمیایی با غلظت های مختلف استفاده نمود.
قبل از استفاده از این مواد وسایل را کاملا" شست و خشک کرد ، وجود آلودگیهای قابل مشاهده مثل خون خشک شده باعث زنده ماندن باکتریها وسایر موجودات میشود . خیس بودن وسایل باعث رقیق شدن محلول میگردد
اثر گند زداهاوضدعفونی کننده ها شیمیایی به تعداد میکرو ارگانیسم ها-غلظت عامل ضد میکروبی-زمان تماس-مکان دسترسی به میکرو ارگانیسم ها-حرارت-phمحیط-رطوبت-سختی آب-حجم-مواد مزاحم

ویژگی‌های لازم برای یک ماده شیمیایی گندزدای مناسب

· گستره اثر وسیع داشته باشد.

· در آب محلول باشد.

· برای پوست، چشم و دستگاه تنفس، محرّک نباشد.

· ارگانیسم‌ها به آن مقاوم نباشند.

· باعث خوردگی فلزات نشود.

· به سرعت اثر کند.) قادر باشد عامل بیماریزا را در کمترین زمان ممکن از بین ببرد( .
· فاقد بوی زننده باشد.

· روش استفاده آن آسان باشد.

· از خود لایه ای باقی بگذارد.

·        استفاده همزمان آن با مواد پاک کننده میسر باشد. درتماس با مواد مختلف مانند صابون و پاک کننده ها و چرک و کثافت اثرش را از دست ندهد..
·        با ثبات باشد. بایستی ثابت و پایدار بوده و تحت شرایط عادی خراب نشود(‌درمجاورت هوا و نور فاسد نشود
.          قابلیت نفوذ خوبی داشته باشد

· سمی نباشد.

· ارزان باشد.

· خاصیت خود را در مقابل مواد آلی مثل خون، خلط، ادرار و مدفوع حفظ کند.

. درمقدار کم ، قدرت گندزدایی خود رانشان دهد..
. به پارچه و وسایل پزشکی آسیب نرساند

مهمترین گندزداهای شمیایی عبارتند از کلر ،‌کرئولین ،‌الکل ،‌ساولن ، بتادین ، هالامید و آهکگاز کلر کلر گازی است زرد مایل به سبز که دارای خاصیت میکروب کشی قوی است ،‌تنفس این گاز برای انسان وسایر پستانداران بسیار خطرناک است از این گاز برای گندزدایی آب آشامیدنی در تصفیه خانه ها استفاده میشود . برخی از مواد کلر دار که برای نظافت و بهداشت استفاده میشوند مانند پرکلرین ، کلروردشو و آب ژاول هنگامی که با اسیدها حتی اسید ضعیف مانند سرکه و یا برخی مواد دیگرمخلوط میشوند مقدار زیادی گاز کلر از خود متصاعد میکنند که تنفس آن خطرناک بوده و میتواند باعث مسمومیت وآسیبهای آنی و حاد ومزمن و طولانی مدت شود.
گندزدایی با پرکلرین برای گندزدایی آب آشامیدنی استفاده میشود که در بحث آب شرح داده شده است . برای گندزدایی ظروف مختلف ، حمام ،‌توالت ،‌غسالخانه ،‌کشتارگاه وبخصوص توالت منازل که درآنها بیمار مبتلا به بیماریهای واگیردار است از پرکلرین استفاده میشود.
گندزدایی ظروف :‌ ابتدا بایستی ظرفها را بوسیله پاک کننده ای مانند ریکا و تاید و... از چربی ومواد مختلف پاک نمود و آب کشی کرد ، سپس دریک ظرف 10 لیتری یک قاشق چایخوری پرکلرین را مخلوط نمود و ظروف را به مدت 5 دقیقه دراین محلول قرارداد وبعد با آب سالم شستشو داد

آب ژاول:ماده اصلی موجود در آب ژاول ، هیپوکلریت سدیم است و ترکیبی فوق‌العاده قوی است که درصد خیلی کم از آن (5 درصد) را در آب حل می‌کنند و با نام‌های مختلف تحت عنوان سفید کننده به بازار عرضه می‌کنند و برای ضدعفونی لگن و وان حمام ، لباس‌ها ، دیوارهای حمام ، توالت و آشپزخانه مناسب است و نیز در ضدعفونی آزمایشگاههایی که در معرض ویروس هپاتیت قرار دارند (بخش همودیالیز) ، استفاده می‌شود.
محلول هیپوکلریت یا آب ژاول ، تمام میکروب‌ها اعم از قارچ ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند. آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری کرد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک باید جدا خودداری کرد.

کاربردهای آب ژاول

بعنوان ضد عفونی کننده

محلول هیپوکلریت (آب ژاول) تمام میکروب‌ها اعم از قارچ ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند. از این بعنوان یک ضد عفونی کننده و ماده دفع بو در لبنیاتها ، مخازن آب ، دفع فاضلاب‌ها و برای اهداف خانگی از قبیل ضد عفونی کردن لگن‌ها و وان حمام ، لباس‌ها ، آشپزخانه و... مناسب است و نیز از آن ، در ضد عفونی کردن آزمایشگاههایی که در معرض ویروس هپاتیت هستند (مثل همودیالیز) و اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی استفاده می‌شود.
همچنین از محلول رقیق‌تر آن در شستشوی زخم‌های آلوده که باز تازه نباشند، استفاده می‌شود. در طول جنگ جهانی اول ، در معالجه زخم‌ها بعنوان محلول ضد عفونی کننده و التیام‌بخش مورد استفاده قرار گرفته بود. استفاده از آب ژاول در لباسشویی و برای ضد عفونی کردن لباس‌ها توصیه می‌شود. حتی خود لباسشویی را هم می‌تواند با آب ژاول و آب داغ ضد عفونی کنید. بدین ترتیب که مقداری آب ژاول را درون لباسشویی ریخته و بگذارید تا با آب داغ (بدون لباس) ده دقیقه کار کند.

بعنوان سفید کننده و لکه‌بر

همانطور که قبلا ذکر شد، ماده اولیه اکثر سفید کننده‌ها که در قدیم به آب ژاول معروف بوده‌اند، هیپوکلریت سدیم است. آب ژاول برای پاک کردن لکه‌های کپک ، خون ، قهوه ، تنباکو ، آب میوه و بسیاری دیگر از لکه‌ها مناسب است. برای از بین بردن این لکه‌ها ، یک قاشق آب ژاول را در یک لیوان آب بریزید و به کمک قطره چکان روی لکه بریزید. آب ژاول بعنوان سفید کننده برای پنبه ، کتان ، چتائی ، ابریشم مصنوعی ، خمیر کاغذ و مرکبات مفید است در حقیقت بیشترین کلر خریداری شده جهت سفید کردن محصولات سلولزی قبل از استفاده به هیپوکلریت تغییر داده می‌شود.

احتیاط در استفاده از آب ژاول

آب ژاول ، باعث از بین رفتن پشم می‌شود، برای همین باید از آن برای پارچه‌های پشمی و نیز ابریشمی و چرم استفاده کرد.

خیساندن زیاد پارچه‌ها در آب ژاول سبب ضعیف شدن الیاف آنها می‌شود.

آب ژاول ، سبب خوردگی فلزات و وسایل فلزی می‌شود.

آب ژاول ، ماده ای بسیار سمی است و نباید آن را در محیطهای بسته بکار برد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک و موادی مثل آن نیز باید جدا خودداری کرد (یعنی همیشه آن را به تنهایی و بدون مخلوط با پاک کننده‌های دیگراستفاده کنید). زیرا این دو با هم ، گاز بسیار سمی و کشنده کلر را تشکیل می‌دهند.

ماده موثر آب ژاول (سدیم هیپوکلریت) ، پوست ، چشم و ریه‌ها را تحریک می‌کند و به آنها آسیب می‌رساند، لذا از تماس مستقیم آن با دست باید پرهیز کرد و از ورود ناگهانی آن به چشم باید جلوگیری نمود

فرمالدئید:فرمالدئید ، میکروب کشی قوی است و تمام انواع میکروب‌ها را نابود می‌کند. غلظت یک درصد آن ، ضد میکروب سل است. از این ماده برای ضدعفونی اماکن و وسایل ، ابزار جراحی ، دستگاه دیالیز و آندوسکوپی استفاده می شود. فرمالدئید برای ضدعفونی کردن مکان‌هایی که میکروب‌های تب‌زا ، میکروب عامل سوزش طحال ، میکروب سل و میکروب عامل خونریزیهای شدید آلوده شده باشند، بسیار مناسب است.
برای این منظور می‌توان نیم لیتر از این محلول را در ظرفی روی اجاق قرارداد تا بخارهای حاصل از آن ، اتاق را ضدعفونی کند. توجه کنید که بخارات آن سمی است و نباید در معرض آن قرار گرفت. از فرمالدئید می‌توان برای ضدعفونی کردن زخم و پوست استفاده کرد. چون سمّی و فرار است.

گلوتارالدئید:گلوتارالدئید (سایدکس، گلوتارال)، محلولی است که ظرف 20 تا 90 دقیقه وسایل حساس به حرارت را در حد بالا (H.L.D) گندزدایی می‌کند و ظرف 6 تا 10 ساعت آن‌ها را سترون می‌نماید. رایج ترین مورد استفاده از گلوتارالدئید، گندزدایی آندوسکوپ‌ها، آسپیراتورها، لوازم بیهوشی، لوازم تنفسی و جراحی است. این محلول با یک محلول فعال کننده حاوی نیتریت سدیم فعال می‌شود و پس از فعال شدن، رنگ گل بهی آن سبز رنگ می‌شود. محلول فعال شده تا 28 روز قابل استفاده است. نیتریت برای جلوگیری از خورندگی فلزات است لذا گلوتارآلدئید فعال شده، برای گندزدایی لوازم فلزی ماده مناسبی است.
کرئولین:جهت گندزدایی مستراحها به ویژه درمنازل آلوده بیمارستانها باید از کرئولین 5 درصد استفاده نمود برای تهیه محلول 5 درصد کرئولین و کرزول با توجه به اینکه چه درصد خریداری شده باشد از فرمول زیر استفاده میگردد:
K . p   = L
C
K = مقدار کرئولین موجود
P = درصد کرئولین خریداری شده
C = غلظت مورد نیاز
L = مقدار محلول مورد نیاز
مثال: اگر ده لیتر کرئولین 30 درصد داشته باشیم مقدار محلولی که با غلظت 5 درصد میتوان از آن تهیه کرد به قرار زیراست :
مقدار محلول برحسب لیتر                                                                                                   60=/5 10* 30 L=
برای گندزدایی مستراحها ومدفوع واستفراغ بهتراست از سمپاشی یا آبپاش استفاده شود. هر مخزن ده لیتری یک سمپاش برای گندزدایی 150 متر مربع از سطح کف اتاق ها و راهروها کفایت میکنند. زباله با کرئولین 5 درصد آغشته وسپس معدوم میگردد . کرئولین معمولا" در ظروف 20 و 25 لیتری نگهداری میشود.
الکل: الکل 100درجه ضدعفونی کننده نیست ، الکل درمجاورت آب تأثیر خود را روی عوامل بیماریزا میگذارد لذا بایستی آنرا با آب معمولی جوشیده سرد شده قاطی نمود تاغلظت آن به 50 تا 70 درجه برسد . مناسبترین غلظت برای گندزدایی 70 درجه است افرادی که اتاق بیمار را گندزدایی میکنند بایستی حتما" دست هایشان را پس از اتمام کار با الکل 70 درجه ضد عفونی کنند.
ساولن :برای ضد عفونی کردن پوست قبل از عمل جراحی یا تزریقات از یک قسمت محلول ساولن در 30 قسمت الکل اتیلیک 70 درجه استفاده میشود . از همین محلول میتوان برای گندزدایی ابزار پزشکی مثل سوندها ،‌دستکش برای تمیز کردن وگندزدایی وسایل وابزار فلزی تیز ، به مدت 30 دقیقه از محلول فوق استفاده میگردد.
برای شستشوی اولیه زخمها و ضدعفونی آنها و تمیزکردن محل زایمان ، همچنین بعداز زایمان از محلول یک درصد ساولن ( یک قسمت ساولن در100 قسمت آب )‌استفاده کرد.
هالامید: خاصیت گندزدایی ،‌ضد عفونی کنندگی ، درمانی ومعالج زخمها را دارد .
برای این منظور محلول 3-2 درهزار هالامید را بدون هیچگونه ترسی از ناراحتی پوستی ویا ازدیاد درد میتوان برای شستشوی زخمها به کارمیرود.
مزیت هالامید دراین است که بعد از به کاربردن آن ، رنگ ولکه ای درپوست اطراف زخم باقی نمیگذارد.
موارد مصرف هالامید:گندزدایی ظروف آشپزخانه ، قسمتهای رویه میز و قطعات چوبی داخل آشپزخانه ، ماشین خامه گیری و بستنی سازی ویخچال بعد از شستشو ونظافت از محلول 3 درهزار هالامید استفاده شود.
برای گندزدایی دیوار آشپزخانه و مستراح هر3 ماه یکبار از محلول 5/1 در هزار ( 15 گرم هالامید در 10 لیتر آب )‌استفاده میشود در نتیجه قارچ و کپک درنقاط مرطوب و غیره دیده نمیشود و از پوسته شدن سطح دیوارجلوگیری میشود .
گندزدایی لباس و ضدعفونی دستها با محلول 3 در هزار هالامید انجام میگیرد.
برای گندزدایی اتاق بیمار – رختخواب – ملافه – مستراح محلول هالامید سه در هزار بکارمیرود.
برای گندزدایی سبزیجات و کاهو وغیره بعد از شستشوی معمولی ( با آب ومایع ظرفشویی ) در محلول هالامید 3 در هزار استفاده میشود.
برای گندزدایی اتومبیل حمل بیماران مشکوک و نیز پس از غسل اجساد مبتلا به بیماریهای واگیر باید غسالخانه و لباسهای کار با محلول 5 در هزار هالامید گندزدایی شود( 5 گرم در لیتر )‌
آهک : آهک ارزانترین گندزدا است . همچنین عاری از بو و کاربردش بی خطر است ولی با 8 تا 10 برای وزن و چهار برای حجم خودش با آب مخلوط شود شیر آهک بدست می آید وبرای گندزدایی مدفوع بسیار مفید است . حداقل حجم آهک مورد مصرف باید به اندازه مدفوع باشد .از شیر آهک برای سفید کردن قسمتهای مختلف طویله گاوهای شیرده استفاده میشود چون باکتری اسپردار را میکشد. آهک همچنین برای برطرف کردن بو است . شیر آهک قادر است درمدت یک ساعت میکروب حصبه و وبا را از بین ببرد .خلط ، مدفوع واستفراغ بیماران وبایی و همچنین زباله در ظروف های درب دار جمع آوری و با شیر آهک 20 درصد گندردایی میشود در مواقعی که بیماروبایی فوت میکند اگر ماده گندزدایی دیگری در دسترس نباشد ، یک لایه آهک کف تابوت ریخته ، جسد در آن گذاشته شود.
استروک: برای گندزدایی البسه ، لحاف ، پتو ، تشک و غیره از محلول 3 گرم استروک در یک لیتر آب میتوان استفاده نمود . برای این کار مقدارکافی از محلول فوق تهیه نمود ولحاف و پتو را بمدت نیم ساعت در آن خیس کرده وسپس می شویند از محلول استروک با همین غلظت برای گندزدایی نمودن آمبولانس و وسایل حمل بیماران و یا کف اتاقهای خانه بهداشت وسایر مکانهای آلوده میتوان استفاده نمود.

نکات قابل توجه در استفاده از ضدعفونی کننده‌ها(شیمیایی)

ضدعفونی کننده‌ها و گندزداها تنها برای استعمال خارجی است و از ورود آنها به دهان ، چشم ، گوش و دستگاه تنفسی جدا باید جلوگیری کرد.

عوامل بی‌اثر کننده ضدعفونی کننده‌ها را باید شناخت و از تماس آنها با هم جلوگیری کرد. مثلا تی‌ کشیدن و تمیز کردن با ابر و اسفنج ، باعث بی‌اثر کردن مواد ضدعفونی کننده می‌شود. علت این امر را این گونه می‌توان بیان کرد که چوب ، کتان ، پارچه ، لاستیک‌ها و پلاستیک‌ها ، سبب خنثی و بی‌اثر کردن فنل‌ها و ساولن می‌شوند.

مواد ضدعفونی کننده را نباید با هم استفاده کرد. مثلا صابون ، ساولن را بی‌اثر می‌کند.

مواد ضدعفونی کننده را باید در مقادیر کم استفاده کرد.

اثر میکرب کشی هر گندزدایی با آب داغ بیشتر می‌شود. (با آب ژاول و ید ، این کار را نکنید(

لکه برها:
تعریف کلی:لکه‌برها یا لکه‌زداها (Stain removers) حلالهای قوی هستند که لکه‌ها را در خود حل می‌کنند و از این طریق باعث پاک شدن آنها می‌شوند. اکثر این حلالها سمی هستند و باید هنگام کار با آنها مراقب بود. بسیاری از لکه‌برها، موادی هستند که در خانه وجود دارند و از آنها به عنوان مواد ضدعفونی کننده و پاک کننده استفاده می شود. مانند آب ژاول، آمونیاک، آب، صابون، الکل، آب اکسیژنه و.... برخی هم مثل پربورات و اسید اگزالیک در منزل یافت نمی‌شوند، ولی خوب است تهیه شوند.
آب و صابون :آب و صابون بسیاری از لکه‌های تازه را از بین می‌برند و بسیاری از لکه‌ها را نیز کم رنگ کرده و بعد راحت‌تر پاک می‌شوند. برای لکه‌هایی مثل لکه تخم مرغ، لکه خردل، لکه خون تازه، شیر و شیرینی ابتدا باید آنها را با آب و صابون شسته و سپس از لکه‌برهای معرفی شده دیگر استفاده کرد. بهتر است از آب و صابون برای لکه‌های میوه استفاده نکنید. چون ممکن است لکه را مقاوم‌تر کند.
آب اکسیژنه:آب اکسیژنه یک ماده رنگ‌بر و سفید کننده است و در آزمایشگاه‌ها و در رنگ کردن مو و بی‌رنگ کردن موی دست استفاده می‌شود. همچنین برای پاک کردن لکه‌هایی مثل کپک ، لکه‌های میوه و لکه عرق مناسب است. همچنین لکه زرد شدگی حاصل از اتو کردن لباس را از بین می‌برد.
آب ژاول :آب ژاول برای پاک کردن لکه‌های کپک ، خون ، قهوه ، تنباکو و بسیاری از لکه‌ها مناسب است. همچنین باعث از بین رفتن پشم می‌شود و نباید از آن بر روی پارچه‌های پشمی و ابریشمی و چرم استفاده کرد. خیس کردن زیاد پارچه در آب ژاول، باعث ضعیف شدن الیاف آن می‌شود.
آمونیاک: آمونیاک برای تمیز کردن اشیا با سطح فلزی بسیار مناسب است. همچنین برای پاک کردن ظروف شیشه‌ای، پنجره‌ها و آینه مناسب است. برای پارچه‌های پشمی و ابریشمی و ظروف آلومینیومی از آمونیاک استفاده نکنید.
الکل‌ها: الکل‌ها برای پاک کردن لکه‌هایی مثل لکه رژ لب و جوهر مناسب هستند. همچنین از الکل برای تمیزکردن و پاک کردن تلفن، شیشه عینک و سطح شمع استفاده می‌شود.
بنزن: بنزن حلال خوبی برای چربیها، آدامس، جوهر، چسب و قیر می‌باشد. خطر آتش زایی بنزن نباید فراموش شود.
جوش شیرین:معمولا از جوش شیرین برای پاک کردن لکه‌ها و ظروف چینی و سرامیک و تمیزکردن و از بین بردن بوی یخچال استفاده می‌شود .
سرکه:سرکه برای پاک کردن لکه‌ها درانواع پارچه‌های پشمی ابریشمی و کتانی، و پنبه بکار می‌رود و آنها را خراب نمی‌کند. برای تمیز کردن جرم داخل سماور نیز می‌توان مقداری سرکه در سماور ریخت و آن را جوشاند. با سرکه می توان عکس برگردان‌های چسبیده و باطله، شیشه عینک و کف اتو را پاک کرد.