سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

کلیات کنه ها


کلیات کنه ها




کنه ها در راسته آکارینا که یکی از مهمترین راسته های رده عنکبوتیان است قرار دارند. کنه ها در تمام مراحل زیستی خود از خون و مایعات بین بافتی تغذیه می کنند. بیشتر مهره داران خاکزی بویژه پستانداران به دلیل بو و دمای بدنشان که جاذب  این انگل های...

کلیات کنه ها :

کنه ها در راسته آکارینا که یکی از مهمترین راسته های رده عنکبوتیان است قرار دارند. کنه ها در تمام مراحل زیستی خود از خون و مایعات بین بافتی تغذیه می کنند. بیشتر مهره داران خاکزی بویژه پستانداران به دلیل بو و دمای بدنشان که جاذب  این انگل های خارجی بوده مورد تهاجم قرار می گیرند. کنه ها در همه جای دنیا پراکنده اند اما بیشتر در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری انتشار دارند و بطور کلی از نواحی گرم استوائی گرفته تا نواحی قطب شمال از انگلهای خارجی مهم انسان و دام بشمار می روند.

کنه ها دارای سه صفت اختصاصی هستند که آنها را از حشرات متمایز می کند. سر ، سینه و شکم در هم ادغام شده و بدن واحدی را بوجود می آورد. فاقد شاخک اند و در مراحل نمفی و بلوغ دارای چهار جفت پا می باشند.

کنه به دو خانواده تقسیم می شوند: کنه های سخت و کنه های نرم

کنه های سخت دارای یک پوشش پشتی سخت که بلافاصله در عقب سرکاذب قرار دارد. این پوشش پشتی در ماده کنه های سخت کوچک و در نر کنه های سخت تمام سطح پشتی را می پوشاند ( کنه های نرم که فاقد این پوشش هستند.)

رفتار:

 کنه های سخت بطور معمول مقدار زیادی از زندگی خود را روی زمین ، بیشتر در نواحی مرتعی یا گیاهان در انتظار میزبان سپری می کنند.

برخی گونه های کنه های سخت تمام عمر خود را روی یک میزبان می مانند این کنه ها را انگل های یک میزبانه می نامند.

برخی دوران نوزادی و نمفی را روی یک میزبان  و دوران بلوغ را روی میزبان دیگری می گذرانند این کنه ها را انگل های دو میزبانه می نامند.

اما بطور عموم کنه های سخت سه میزبانه هستند و دوران نوزادی ، نمفی و بلوغ را روی سه میزبان می گذرانند.

عوامل آب و هوا:

دما یک عامل موثر برای رشد کنه ها می باشد کنه های سختی که تغذیه نکرده اند می توانند هوای سرد زمستان را در مخفی گاهشان تحمل کنند اما کنه های تغذیه کرده و تخمها مقاومت کمتری دارند. هوای گرم بهار و تابستان باعث بیشترین فعالیت کنه ها می شود.

بطور کلی کنه های سخت از هوای مرطوب آسیب نمی بینند و معمولاً در وضعیت خشکی سریعاً می میرند. در صورتیکه کنه های نرم در وضعیت های بسیار خشک زندگی می کنند.

تغذیه:

اغلب کنه ها دارای طیف وسیعی از حیوانات میزبان هستند. فقط گونه های کمی برای تغذیه از روی یک گونه میزبان خاص اولویت محسوسی قائل می شوند.

کنه ها روی پستانداران ، پرندگان ، خزندگان و بعضی دوزیستان تغذیه می کنند. هنگام تغذیه کنه ، هیپوستوم دندانه دار خود را درون شکافی که بوسیله کلیسر ایجاد نموده داخل می کند خونخواری کنه های سخت چندین روز طول می کشد.

تخمگذاری:

کنه های سخت بطور مشخص در یک نوبت چندین هزار تخم حدود 18000 عدد قبل از مرگ می گذارند اما کنه های نرم پس از هر نوبت خونخواری تعداد کمی تخم می گذارند.

سیر تکاملی:

سیر تکاملی کنه ها در بسیاری از انواع متغیر است اما می توان گفت تمام آنها دارای چهار مرحله تخم ، نوزاد 6 پا ، نمف 8 پا و بالغ می باشند. کنه ها این مراحل را در ظرف 6 ماه تا 3 سال طی می کنند.

طول عمر:

اغلب کنه های سخت برای تکمیل چرخه حیاتی خود از یک تا دو سال زمان نیاز دارند ولی ممکن است این مدت  تحت شرایط نامساعد طولانی تر شود.

برخی کنه ها عمر طولانی دارند نظیر اورنیتودوروس تولوزانی که بین 25-20 سال زندگی می کند.

اهمیت بهداشتی:

کنه ها اصولاً انگل حیوانات وحشی هستند و فقط 10 درصد گونه ها روی حیوانات اهلی تغذیه می کنند. اما این گونه های نسبتاً کم باعث ضررهای اقتصادی قابل توجه به گله داران هستند و از نظر پزشکی و دامپزشکی اهمیت زیادی دارند.

کنه ها بعلت داشتن اختصاصات زیر در انتظار و انتقال بیماریها نقش مهمی دارند.

1-       قدرت چسبندگی: هنگام تغذیه محکم به میزبان می چسبند و به آسانی تغییر محل نمی دهند.

2-       تغذیه آرام : این مسئله فرصت کافی برای انتقال عوامل بیماریزا می دهد.

3-       طیف وسیع میزبان: فرصت های کسب و انتقال عوامل بیماریزا را بوجود می آورد.

4-       عمر طولانی: این امر شانس دریافت و انتقال عوامل بیماریزا را افزایش می دهد.

5-       انتقال از راه تخم: برخی عوامل بیماریزا از طریق تخم به نسل بعدی منتقل می شود.

6-       به تغییرات شرایط محیط مقاومت زیادی دارند و مدت ها گرسنگی را تحمل می کنند.

7-       استعداد تولید مثل زیاد و بکزائی

8-       فاقد دشمنان طبیعی هستند.

اهمیت اقتصادی:

گزش کنه ها موجب ناآرامی و ناراحتی حیوانات می شوند. دام ها سعی می کنند با خاراندن خود و مالش بدن به در و دیوار و گاز گرفتن پوست موجب تسکین درد و خارش و سوزش خود شوند. با این اعمال خود  میتواند صدمات جدیدی به بدن دام ها خصوصاً پوست آنها وارد آورند بعضی از حیوانات در اثر شدت درد ممکن است تلف شوند.

پوست دام ها در اثر گزش کنه ها اغلب طوری صدمه می بیند که حتی بعد از التیام زخم ها نیز ارزش آن از نظر صنعت چرمسازی کاهش می یابد. در اثر گزش کنه ها در نزدیکی سم و دخالت میکروب های مختلف در برخی موارد گندیدگی سم و لنگش عارض می گردد. در صورت عدم مداوای عوارض یاد شده ،دام ها  ممکن است تلف شوند و خسارات اقتصادی ناشی از آلودگی کنه ها افزایش یابد.

در اثر تغذیه کنه ها از دام ها ، حیوانات مبتلا کم اشتها ، ضعیف و لاغر شده دچار کم خونی می گردند در نتیجه تولید شیر ، گوشت و پشم کاهش می یابد ، کیفیت گوشت ، شیر و پشم دام های مبتلا نیز تنزل پیدا می کند.

مبارزه:

قبل از انتخاب روش مناسب مبارزه با انگل ها ابتدا باید نحوه آلودگی ، شدت آلودگی ، نوع آلودگی ، موقعیت محلی ، وضع آب و هوای ناحیه ، امکانات موجود و عوامل مختلف دیگر را مشخص و بررسی نمود.

مبارزه می تواند به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام شود. روش اول استفاده از سموم شیمیایی به روش های مختلف ، سمپاشی اماکن و استعمال آن در روی سطح بدن دام و روش دوم عبارت است از ایجاد اختلال در محیط زیست انگل ها و اقدامات موثری که باعث مرگ انگل ها شود.

·         ساختن اصطبل های مناسب با سطوح قابل شستشو و ضد عفونی

·         تمیز نگهداشتن محیط دامداری

·         تمیز نگهداشتن سطح بدن دام ها بوسیله شستشو ، تیمار و غیره

·         تغذیه مناسب و مدیریت صحیح پرورش دام

·         مداوای حیوانات بیمار و انجام واکسیناسیون های لازم و ایجاد قرنطینه

·         سوزاندن علف های هرز که ممکن است محل تجمع انگل ها باشند.

·         محصور کردن و تقسیم بندی مراتع و تعلیف دام بطور متناوب

·         ممنوع کردن چرا در مراتع آلوده

مبارزه با کنه های نرم:

 سم پاشی ابقائی اصطبل ها و اماکن اصلی ترین روش کنترل آنهاست ، مطالعات نشان داده که در فصل شیوع ، مبارزه مناسب و استعمال هر 10 روز سم باعث کاهش 85 درصد از جمعیت فعال کنه ها بوده و در سال بعد از شروع مبارزه هم از حمعیت کنه های آزاد تا حدود 96 درصد کاسته است. همچنین بدلیل اینکه این کنه ها قسمتی از مراحل زندگی خود را در شکاف دیوار و چوب و در جاهای تاریک بسر می برند لذا لازم است در ساخت و نظافت اصطبل و خانه های مسکونی دقت کافی بعمل آید که به آسانی در موقع ضروری بتوان این اماکن را سالم سازی کرد. دیوار خانه ها و اصطبل بایستی صاف و بدون شکاف باشد تا مواد حشره کش تمام سطح دیوار و کف اصطبل و خانه های مسکونی را بپوشاند.

مبارزه با کنه های سخت:

1-    حمام دادن یا غوطه ور کردن : بهترین روش برای مبارزه با کنه های سخت می باشد. تمام دام های یک منطقه بایستی مداوماً حمام داده شوند ولی دفعات حمام دادن بسته به سیر تکاملی و نوع انگل فرق می کند و اغلب می بایستی بمدت چندین ماه و به فواصل هر چند روز یکبار حمام دادن انجام شود.

2-    گرد پاشی: با استفاده از نوع پوردی سموم انجام می شود. سم را معمولاً می توان از داخل یک قوطی که سرپوش سوراخ داری به آن وصل است روی دام پاشید.

3-       اسپری: توسط سمپاش های دستی سمپاشی دام صورت می گیرد.

4-       موضعی: سم را در نواحی آلوده یا تمام بدن می مالند.

5-       گوشواره یا گردنبند های سمی: بصورت تدخین در تمام سطح بدن پخش می شود.

 

تهیه و تنظیم :

واحد بهداشت محیط


جهت دانلود تولبار سایت بهداشت محیط ایران روی تصویر زیر کلیک کنید





(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)