آئیننامه ایمنی تصفیهخانههای آب و فاضلاب
هدف:
هدف از تدوین این آئیننامه، ایمنسازی محیط کار کلیه تصفیه خانههای
آب و فاضلاب به منظور پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی
میباشد. مقررات این آئیننامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی
ایران تدوین گردیدهاست.
فصل اول: تعاریف
فاضلاب: به آبی گفته میشود که در اثر مصرف یا ورود مواد خارجی تغییر کیفیت پیدا نموده بطوریکه برای مصرف قبلی غیرقابل استفاده باشد.
تصفیه آب: به تبدیل آب خام به آبی با کیفیت مناسب جهت آشامیدن و مصارف صنعتی اطلاق میگردد.
تصفیه فاضلاب: به منظور حذف و تقلیل شدت آلودگی و عوامل بیماریزا صورت
میگیرد بطوریکه امکان استفاده مجدد آن برای مصارف مورد نظر فراهم گردد.
ضدعفونی: قسمتی از فرایند تصفیه میباشد که با استفاده از مواد شیمیائی، عوامل بیماریزا حذف یا در حد قابل قبول تقلیل مییابد.
دستگاه واترجت: دستگاهی است که با استفاده از فشار بالای آب، سطوح
مختلف را از هرگونه جرم و رسوب گرفتگی پاک مینماید. واترجت متناسب با
کاربردهای مختلف دارای تفنگیهای گوناگون و فشارهای متفاوت میباشد که با
بالا رفتن فشار، قدرت جرمبری و رسوبزدایی آن افزایش مییابد.
دستگاه فیلترپرس: دستگاهی است که به وسیله آن میتوان حجم بالایی از
محلول یا ذرات جامد از مایع را تحت فشار با حداقل سطح فیلتری که مابین دو
صفحه نگهدارنده قرار دارد جداسازی یا تصفیه نمود.
برگه اطلاعات ایمنی مواد Material Safety Data Sheet (MSDS): اطلاعات
پایه پیرامون خصوصیات، پتانسیل آسیبزایی مواد، نحوه استفاده ایمن،
نگهداری، حمل و نقل و چگونگی برخورد در موارد اضطراری را درباره مواد یا
فرآوردههای شیمیایی فراهم میکند.
دستگاه خنثیساز (اسکرابر): سیستم خنثیساز گاز کلر، که براساس واکنش بین سود و گاز کلر در داخل یک محیط بسته انجام میشود.
کیت ایمنی: کیت ایمنی شامل یک سری تجهیزات از قبیل لباس مخصوص ضد نفوذ
گاز کلر، ماسک حفاظتی، دستکش و چکمه ضد اسید، درپوش ایمنی یا کپ، آچار
مخصوص، پودر، گوههای برنجی، کمربند مهار سوراخ، واشر، علائم هشداردهنده و
غیره برای انجام کار ایمن در ارتباط با گاز کلر میباشد.
فصل دوم: مقررات عمومی
ماده1 ـ کارفرما مکلف است نسبت به شناسائی و ارزیابی شرایط محیط کار
تصفیهخانه اقدام نموده و اقدامات کنترلی مناسب را در جهت حذف مخاطرات
احتمالی به عمل آورد.
ماده2ـ کلیدهای قطع جریان و توقف اضطراری تاسیسات باید در محلهای مناسب
و با دسترسی آسان موجود بوده و توسط علائم هشداردهنده مشخص شدهباشد.
ماده3ـ کلیـدهای اصلی راهاندازی و توقف تاسیسات تصفیهخانه باید قفلدار باشد.
ماده4ـ کلیه وسایل و تجهیزات الکتریکی تصفیهخانه باید دارای سیستم اتصال بهزمین موثر باشد.
ماده5 ـ برای جلوگیری از پرتاب و اصابت وسایل و تجهیزات در اطراف ظروف،
لولهها و شلنگهای تحت فشار باید پوشش یا حفاظ مناسب نصب گردد.
ماده6 ـ قسمتهای داغ دستگاهها، تاسیسات و تجهیزات باید دارای عایقبندی و یا حفاظ مناسب باشد.
ماده7ـ برای جلوگیری از ریزش نزولات جوی بر روی تابلوهای برق و
الکتروموتورهایی که در فضای باز قرار دارند باید پوشش مناسب در نظر گرفته
شود.
ماده8 ـ نصب حصار، علائم و تابلوهای هشداردهنده در اطراف سایت
تصفیهخانه بهمنظور جلوگیری از ورود افراد متفرقه به محوطه تصفیهخانه
الزامی است.
ماده9ـ افراد شاغل در تصفیهخانه باید آموزش مقررات ایمنی و کمکهای اولیه متناسب با نوع کار را دیده باشند.
ماده10ـ پلکان، نردبانها و محلهای تردد در تصفیهخانه باید همواره تمیز گردیده و لغزنده نباشد.
ماده11ـ نردبانهای ایستاده با ارتفاع بیش از 2/2 متر مورد استفاده در
مخازن، کانالها، آدمروها و حوضچهها باید دارای حفاظ کمری باشد.
ماده12ـ حمل وسایل و ابزار با دست در زمان استفاده از نردبان ممنوع است.
ماده13ـ نردبانهای مورد استفاده در مخازن، کانالها، حوضچهها و آدمروها باید در مقابل خوردگی مقاوم باشند.
ماده14ـ نصب چشمشوی و دوش اضطراری در محلهایی که از مواد شیمیایی استفاده میشود الزامی است.
ماده 15ـ در صورت ریختن یا نشت مواد شیمیایی و یا سمی باید توسط وسایل
و علائم هشدار دهنده کارکنان را مطلع نموده و در اسرع وقت نسبت به
پاکسازی محیط اقدام نمود.
ماده16ـ در انبار کردن مواد شیمیایی، چیدن اقلام ناسازگار کنارهم که امکان واکنش بین آنها وجود دارد ممنوع است.
ماده17ـ تعمیر، نگهداری، سرویس، نظافت و تنظیم دستگاهها و تجهیزات باید در زمان توقف کامل و مطمئن آنها انجام پذیرد.
ماده 18ـ در زمان تعمیر، نگهداری، سرویس، نظافت و تنظیم دستگاهها و
تجهیزات باید به روش مطمـئن و علائم هشـداردهنده از ورود افراد متفـرقه به
محل مربوطه جلوگیری نمود.
ماده19ـ انجام کلیه امور نصب، راهاندازی، بهرهبرداری، تجهیز، سرویس،
تعمیر و نگهداری دستگاهها و تجهیزات باید توسط افراد ماهر و با رعایت
دستورالعملهای شرکت سازنده و الزامات قانونی صورت پذیرد.
ماده20ـ کلیه دستگاهها باید دارای پرونده مجزا بوده و دستورالعملها،
نتایج سرویس، تجهیز، نگهداری و بازرسیهای فنی و ایمنی در آن ثبت گردد.
ماده21ـ کلیه دستگاهها و تجهیزات مربوطه باید دارای لوح یا برچسب و یا کد مشخصات فنی باشد.
ماده22ـ دستورالعمل ایمنی کار با هر دستگاه بایستی در محل مناسب و قابل رویت نصب و مورد استفاده قرار گیرد.
ماده23ـ تردد و حضور افراد متفرقه در محل تصفیهخانه ممنوع است.
ماده24ـ برای جلوگیری از یخزدگی مخازن و تجهیزات و نیز یخزدگی و لغزندگی معابر و پیادهروها بایستی تمهیدات مناسب اتخاذ گردد.
ماده25ـ وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار و عوامل زیانآور محیط کار باید توسط کارفرما تعیین و در اختیار کارگران قرار گیرد.
ماده26ـ استفاده از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار توسط کارگران الزامی است.
ماده27ـ جعبه کمکهای اولیه با امکانات متناسب با نوع کار باید در محلهای مورد نیاز تصفیهخانه تعبیه گردد.
ماده28ـ افراد شـاغل در تصـفیهخانه باید مـتناسب با نوع کار به طور منظم تحت آزمایشهای پزشکی قرار گیرند.
ماده29ـ کلیه بخشهای تصفیهخانه باید دارای نور متناسب با محیط کار باشد.
ماده30ـ در مخازن و فضای بسته استفاده از سیستم روشنایی بیش از 24 ولت ممنوع است.
ماده31 ـ استفاده از چراغ قوه دارای بدنه فلزی در تصفیهخانه ممنوع است.
ماده32ـ وسایل اعلام و اطفای حریق متناسب با نوع کار باید در قسمتهای مختلف تصفیهخانه پیشبینی و نصب گردد.
ماده33ـ کلیه قسمتهای تصفیهخانه باید قابل شستشو باشد.
ماده34ـ رانندگی با سرعت بیش از سی کیلومتر در ساعت در محوطه تصفیهخانه ممنوع است.
ماده35ـ شنا کردن در مخازن، حوضچهها، کانالها و دریاچههای تصفیهخانه ممنوع بوده و باید علائم ممنوعیت شنا در اطراف آنها نصب گردد.
ماده36ـ کاشت درخت در محدوده مخازن، حوضچهها، آدمروها و کانالها
بهمنظور جلوگیری از صدمه ریشه درختان به پایهها و دیوارهها ممنوع است.
ماده37ـ تصفیهخانه باید مجهز به وسایل ارتباطی مناسب و آماده به کار برای مواقع اضطراری باشد.
ماده38ـ کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضهکنندگان،
تعمیرکاران و بهرهبرداران دستگاهها و تجهیزات مشمول این آئیننامه مکلف
به رعایت قوانین و مقرات ایمنی و حفاظتی میباشند.
ماده39ـ مسئولیت رعایت مقررات این آئیننامه برعهده کارفرمای کارگاه
بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات
قانونی، مکلف بهجبران خسارات میباشد.
فصل سوم: ضد عفونی
ماده40ـ نصب دستگاه خنثیسازی در تصفیهخانههایی که از گاز کلر برای ضدعفونی استفاده میکنند الزامی است.
ماده41ـ حمل و نقل سیلندرهای گاز باید توسط وسایل مکانیکی مناسب و بهصورت ایمن انجام شده و انداختن و غلطاندن سیلندرها ممنوع است.
ماده42ـ قراردادن سیلندر گاز ضد عفونی در داخل حوض یا مخزن آب و ریختن آب بر روی قسمتی از آن چکه میکند ممنوع است.
ماده43ـ سیلندرها و مخازن گاز ضدعفونی باید از نظر وزن، ضخامت دیواره،
خوردگی، حفره، فرورفتگی، بریدگی و خراش همواره بر اساس استانداردهای ملی
مورد بازدید قرار گرفته و در صورت غیراستاندارد بودن، از چرخه مصرف خارج و
معدوم شود.
ماده44ـ قرار گرفتن سیلندرهای گاز کلر در نزدیکی اتر، آمونیاک بدون آب،
هیدروکربنها مانند گازهای سوخت و نفت، گریس معمولی و گازوئیل یا هر ماده
قابل اشتعال دیگر و نیز سایر گازهای تحت فشار ممنوع باشد.
ماده45ـ سیلندرهای گاز ضدعفونی باید دارای کلاهک محافظ شیر بوده بطوریکه همواره در حین جابجا کردن و نگهداری در جای خود بسته باشد.
ماده46ـ سیلندرها و مخازن گاز ضدعفونی باید مطابق قوانین و مقررات
موجود دارای لوح مشخصات بوده و تحت بازرسی و آزمونهای ادواری قرار گرفته و
نتایج آن در پرونده مربوطه ثبت و نگهداری گردد.
ماده47ـ سیلندر محتوی گاز ضد عفونی نباید در مجاورت شعله آتش، گرما و سرمای شدید، بخار، رطوبت زیاد و نور خورشید باشد.
ماده48ـ محل استفاده و نگهداری سیلندرهای گاز ضدعفونی در تصفیهخانه نباید در جهت وزش باد غالب باشد.
ماده49ـ به منظور خنثیسازی گاز کلر در زمان نشت از سیلندر وجود حوضچه
محتوی آب آهـک اشباع در نزدیکترین محل نگهـداری و استـفاده از آن الزامی
است.
ماده50 ـ بازدید، نظافت، سرویس و در مدار قراردادن سیلندرهای گاز ضدعفونی باید توسط بیش از یک نفر انجام گیرد.
ماده51 ـ محوطه تزریق گاز و محل نگهداری سیلندرها باید از یکدیگر جدا باشد.
ماده52 ـ محوطه تزریق و محل نگهداری سیلندرهای گاز باید از ساختمانهای دیگر جدا و فاصله ایمن داشتهباشد.
ماده53 ـ وجود کیت ایمنی در تصفیهخانههایی که از گاز کلر استفاده میشود الزامی است.
ماده54 ـ دستگاه تولید گاز ازن باید در فضای ایمن و مجزا از ساختمانهای دیگر بوده و دارای تهویه مناسب باشد.
ماده 55 ـ دستگاه تولید گاز ازن و محل تزریق آن به جریان آب یا فاضلاب باید از لحاظ تشعشعات و نشت کاملاً ایمن باشد.
ماده56 ـ در محلهایی که از اشعه برای ضدعفونی آب یا فاضلاب استفاده میشود باید علائم هشداری و وسایل اعلام میزان اشعه نصب گردد.
ماده57 ـ در محلهایی که گاز ضد عفونیکننده استفاده و نگهداری میگردد
و یا در فرآیند کار، گاز قابل انفجار تولید میشود باید از تاسیسات
الکتریکی و تجهیزات ضدجرقه استفاده نمود.
ماده58 ـ نصب وسایل اعلام نشت گاز مجهز به چراغ و علائم هشداردهنده صوتی در محوطه تزریق و نگهداری سیلندرهای گاز الزامی است.
ماده59 ـ کلیدهای قطع جریان برق، گاز و سیستم تهویه باید علاوه بر داخل در بیرون از محل تزریق گاز و نگهداری کپسولها نیز نصب گردد.
ماده60 ـ درب محوطه تزریق گاز باید به بیرون بازشده و دستگیره آن از نوع اضطراری باشد.
ماده61 ـ محوطه تخلیه، بارگیری، اتصال، جداسازی، جابجایی مخازن،
دستگاههای مولد، تبخیرکنندهها، تجهیزات و تاسیسات گاز کلر باید حداقل 25
متر از محوطه عمومی و افراد متفرقه فاصله داشته باشد.
ماده62 ـ برای خارج نمودن سیستم ضد عفونی از فرایند کار باید اقدامات ایمنی لازم جهت جلوگیری از نشت گاز و اشعه صورت گیرد.
ماده63 ـ نصب هواکش مکنده مقاوم به خوردگی و متناسب با محل نگهداری و
محوطه تزریق گاز کلر در ارتفاع 20 سانتیمتری از کف و هواکشدمنده در نزدیکی
سقف الزامی است.
فصل چهارم: نمونهبرداری و آزمایشگاه
ماده64 ـ مشخـصات مواد مورد اسـتفاده در آزمایشها باید روی ظـروف آنها عنوان گردد.
ماده65 ـ مواد شیمیایی باید از محل مورد استفاده جدا و تحت شرایط ایمن نگهداری شود.
ماده66 ـ مواد خطرناک و سمی باید در محفظههای قفلدار، دارای علائم هشداردهنده و دور از دسترس افراد متفرقه نگهداری شود.
ماده67 ـ مواد شیمیایی مایع و خطرناک باید به طوری چیده شوند که امکان سقوط آنها وجود نداشتهباشد.
ماده 68 ـ استفاده از ظروف شیشهای ترکدار و شکسته در آزمایشگاه ممنوع بوده و باید این ظروف سریعاً از آزمایشگاه خارج و معدوم شود.
ماده 69 ـ استفاده از دهان برای مکش مایعات از ظروف آزمایشگاهی ممنوع بوده و باید از وسایل مناسب این کار استفاده شود.
ماده 70ـ آمادهسازی و اختلاط موادی که تولید بخار و گاز مضر مینماید باید زیر هود و با تهویه مناسب انجام گیرد.
ماده 71ـ در پایان هر شیفت کار باید محیط آزمایشگاه تمیز گردیده و مواد
زائد و پسماندها با توجه به برگه اطلاعات ایمنی مواد بصورت مناسب دفع شود.
ماده72ـ سطوح کار، کف و دیوار اتاقهایی که در آنها مواد شیمیایی مصرف
میشود باید مقاوم و قابل شستشو بوده و دارای کفشور متصل به مجاری فاضلاب
باشد.
ماده73ـ خوردن و آشامیدن هنگام کار با مواد شیمیایی، کار در آزمایشگاه و نمونهبرداری آب و فاضلاب ممنوع است.
ماده74ـ استعمال دخانیات در آزمایشگاه، محل اختلاط و آمادهسازی مواد شیمیایی و محل تولید و مصرف گاز ممنوع است.
ماده75ـ نمونهبرداری در قسمتهای مختلف تصفیهخانه باید بوسیله شیرهای نمونهبرداری و یا روش مطمئن دیگری انجام گیرد.
ماده76ـ ریختن مواد زائد شیمیایی بر روی هم و به مجاری فاضلاب قبل از خنثیسازی ممنوع است.
ماده77ـ سیلندر گاز مورد استفاده در دستگاههای آنالیز شیمیایی باید از باب نشتی و شرایط محیطی کنترل شده و بطور مناسب مهار گردد.
فصل پنجم: واحدهای تصفیه
ماده78ـ در تصفیهخانهها برای توقف، انحراف جریان بصورت موقت، انجام
تعمیرات اضطراری و یا بازدید باید تمهیدات و پیشبینیهای لازم اتخاذ گردد.
ماده79ـ در هنگام کار در مخازن، لولهها و کانالهای سربسته باید جریان ورودی قطع گردیده و یا از طریق مسیر کنار گذر منتقل شود.
ماده80 ـ هنگام کار با دستگاه واترجت حضور افراد در منطقه عملکرد دستگاه ممنوع است.
ماده81 ـ مخازن، کانالها، آدمروها، حوضچهها و سایر تاسیسات تصفیهخانه باید از استحکام لازم برخوردار باشد.
ماده82 ـ در صورت نیاز به سوزاندن رسوبات داخل مخازن، این عمل باید با استفاده از وسایل متناسب با کار و بصورت ایمن انجام گیرد.
ماده83 ـ محل نگهداری پودر کربن (ذغال فعال) باید جهت جلوگیری از وقوع انفجار ایمن گردد.
ماده84 ـ تصفیهخانههایی که در فضای باز قرار ندارند باید دارای راههای خروج اضطراری و سیستم تهویه موثر باشد.
ماده 85 ـ پس از قطع عملکرد دستگاههای دارای سیستم انتقالدهنده نیرو و
مواد توسط کلید توقف اضطراری، شروع بکار مجدد آن بایستی به وسیله کلید
راهانداز اصلی و به صورت دستی انجام گیرد.
ماده86 ـ در هر شیفت کاری در تصفیهخانه تعداد بهرهبرداران باید حداقل 2 نفر باشد.
ماده87 ـ چناچه سوزاندن گازهای حاصل از فرآیند تصفیهخانه
اجتنابناپذیر باشد مکان سوزاندن آن در روی زمین باید حداقل 7.5 متر از
ساختمان تصفیهخانه، تاسیسات و ابنیه دیگر فاصله داشتهباشد.
ماده88 ـ استفاده از شعله برای آبکردن یخ اطراف و زیر درپوش مجاری
فاضلاب و دریچه فـضاهای بسته که احتمال انتـشار گازهای قابل اشتعال و
انفجار وجود دارد، ممنوع است.
ماده89 ـ در محیطی که گاز یا مایعات قابل اشتعال و انفجار وجود دارد
استفاده از شعله و هر وسیلهای که به هر نحوی تولید جرقه کند ممنوع است.
ماده90ـ ورورد به فضای بسته باید تنها توسط افراد صلاحیتدار و با استفاده از وسایل ایمن و حسگرهای گاز فردی صورت پذیرد.
ماده91ـ قبل از ورود و در حین کار در فضای بسته، باید با تجهیزات
مناسب، میزان گازها و بخارات سمی و مضر، اندازهگیری شده و در صورت مجاز
بودن مبادرت بهانجام و ادامه کار گردد.
ماده92ـ ورود به فضای بسته قبل از تهویه موثر ممنوع است.
ماده93ـ مخازن و فضاهای بسته باید برای جلوگیری از تجمع گاز و بخارات دارای مجاری خروج و سیستم تهویه مناسب باشد.
ماده94ـ در هنگام جوشکاری یا کار گرم که احتمال انتشار گازهای قابل
انفجار و اشتعال از دریچهها و مجاری فاضلاب به محیط کار وجود دارد، باید
دریچهها و مجاری مربوطه را پوشاند.
ماده95ـ در صورت نیاز به انجام تعمیرات، سرویس، بازدید و روسوبزدایی
در مخازن، حوضچهها و کانالها در زیر آب یا فاضلاب باید این کار توسط
افراد ماهر دارای گواهینامه غواصی و با استفاده از تجهیزات غواصی مناسب
انجام گیرد.
ماده96ـ تعبیه وسایل هوادهی برای مکانهایی نظیر آدمروها، چاهکها،
گودالها و تلمـبهخانههای خشک و مستـغرق که کمبود اکسـیژن وجود دارد در
هـنگام کار الزامی است.
ماده 97ـ در مکانهایی که گاز تولید میشود وجود وسایل ایمن جهت مهار شعله به همراه شیرهای قطع اتوماتیک لازم و ضروری است.
ماده98ـ درب مخازن تولید و ذخیره مواد شیمیایی باید به گونهای باشد که
امکان سقوط افراد در آنها وجود نداشته و یا دارای دریچههای قفلدار باشد.
ماده99ـ دریچه ورودی مخازن و فضاهای بسته باید قفلدار بوده و در غیر از زمان تعمیر، بازدید، سرویس و نظافت بسته باشد.
ماده100ـ دریچه مخازن و فضاهای بسته باید به گونهای مهار گردد که در هنگام کار مانع افتادن و برگشتن آن شود.
ماده 101ـ اطراف و یا روی کانالها، مخازن روباز، حوضچهها، آدمروها و دریچهها باید حفاظ و یا پوشش مناسب نصب گردد.
ماده 102 ـ اطراف دستگاه فیلتر پرس باید دارای حفاظ مناسب باشد.
ماده103ـ نصب نردبان یا دستگیره دائمی در دیواره داخلی حوضچهها و مخازن الزامی است.
ماده 104ـ سیستم و شیرهای اطمینان مخازن تحت فشار باید به نحوی تعبیه گردد که خطر برخورد افراد با آنها وجود نداشته باشد.
ماده 105ـ در هنگام کار در مخازن، کانالها و فضاهای بسته باید یک نفر
با وسایل ارتباطی مناسب و آماده بکار در بیرون از این اماکن برای هماهنگی و
نظارت حضور مستمر داشته باشد.
ماده 106ـ استفاده از جلیقه نجات برای افرادی که در اطراف و روی
کانالها، مخازن، حوضچهها، آدمروها و دریچهها کار میکنند الزامی است.
ماده107ـ وسیله نجات مناسب و مطمئن باید در کنار کانالها، مخازن، حوضچهها، آدمروها و دریچهها وجود داشته باشد.
ماده108ـ وسایل و دستگاههای تنفس مصنوعی قابل حمل باید همواره در دسترس موجود باشد.
ماده109ـ دستگاه تشخیص کمبود اکسیژن باید به چراغ و آلارم هشداردهنده مجهز بوده و در محل مربوطه تعبیه گردد.
ماده110ـ مواد زائد شیمیایی بایستی با توجه به برگه اطلاعات ایمنی مواد در ظروف مناسب و ایمن ریخته شده و سپس بطریق مناسب دفع شود.
ماده111ـ مواد شیمیایی مورد استفاده در تصفیهخانه باید دارای برگه
اطلاعات ایمنی مواد بوده و در اختیار قسمتهای ذیربط قرار گرفته و تمهیدات
لازم برای مقابله با خطرات آنها صورت پذیرد.
ماده112ـ برای انجـام کار، باید جایگاه کار ایمن در کلیه قسمتهای تصفیهخانه تعبیه گردد.
این آئیننامه مشتمل بر 112 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون کار
جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 13/2/1389 شورایعالی حفاظت فنی تهیه و در
تاریخ 29/3/1389 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیدهاست.
(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب انتهای سایت مراجعه کنید)
www.environmentalhealth.ir