مدیریت بهداشت محیط دربحران
بهداشت محیط, کنترل عواملی از محیط زندگی انسانی است که بنحوی روی سلامتی جسمی, روحی و روانی افراد اثرمی گذارد,عواملی که هرکدام نقش حیاتی در زندگی روزمره دارند و بعد از وقوع حوادث غیرمترقبه مثل سیل وزلزله...کنترل این عوامل ازدست مسئولین خارج شده وشرایط خطرناک وجدیدی بوجودمی آید که سلامتی مردم را بطور جدی درمعرض تهدید قرار می دهد.عوامل واز مهمترین فاکتورهای بهداشت محیطی دراینگونه بحرانها،موضوع تامین آب اشامیدنی سالم وبهداشتی است
قطع آب لوله کشی شهری و بدنبال آن عدم دسترسی مردم به آب سالم, تخریب شبکه های جمع آوری فاضلاب واحتمال اختلاط منابع آب وفاضلاب, عدم جمع آوری زباله های شهری و بیمارستانی و مختل شدن نظافت شهری, عدم جمع آوری و دفن بموقع اجساد انسانی و حیوانی, در دسترس نبودن سرویس های بهداشتی مناسب و کافی و همچنین اقلام بهداشتی مورد نیاز از قبیل صابون, تاید, شامپو، مواد گندزدا و کیسه های زباله و سطل های زباله و..., فساد مواد غذایی بدلیل قطع برق سردخانه ها و تخریب انبارها و سردخانه های مواد غذایی, فقدان سر پناه و منزل مناسب و استنشاق گرد وغبار ناشی از آوارها, افزایش حشرات و جوندگان ناقل در منطقه، بدلیل ایجاد شرایط مطلوب برای رشد و تولید و تکثیر آنها، بخصوص در شهری که سابقه شیوع بیماری ناشی از اینگونه حشرات وجود داردو در نهایت مختل شدن سیستم ارائه خدمات بهداشتی از جمله عواملی هستند که بطور جدی سلامت مردم را بعد از حادثه تهدید می نمایند.
توجه خاص به فاکتورهای بهداشت محیطی بعدازعملیات امداد ونجات,ازمهمترین نگرانیهاواولویتهای مسئولین بهداشتی بعدازوقوع بحران می باشد تا بتوانند مدیریت موفقی را با تکیه برتجارب وبرنامه ریزی مناسب خود اعمال کنند در بین40نوع بلایای طبیعی شناخته شده در سطح جهان تا بحال 31مورد أن در ایران اتفاق افتاده است. بعد از وقوع حوادث غیر مترقبه بخصوص سیل و زلزله, بیش از هر چیزی در ابتدا زنده ماندن مردم وعملیات امداد و نجات, و درادامه حفظ سلامتی مردم بخصوص سلامتی کودکان و خانمها وکنترل وضعیت بهداشت محیط و تسلط بر وضع جدید حائز اهمیت است و بی توجهی به آنها سلامتی مردم را بشدت تهدید می نماید.به همین علت باید در طرحها و برنامه های تعریف شده برای شرایط اضطراری بخوبی موضوعات بهداشت محیط مثل تامین آب سالم و کافی, توجه به دفع بهداشتی فاضلاب و مدفوع, مبارزه با حشرات و جوندگان, تامین غذای سالم, تامین اقلام بهداشتی مورد نیاز, دفن اجساد بجای مانده از حادثه, نظافت شهری و ایجاد سر پناه مناسب, آموزش بهداشت مورد توجه قرار گیرند و مسئولیت هر کدام از موارد فوق و کسانی که انجام آنها را بر عهده دارند بطور دقیق تعریف شود تا بدینوسیله از تکرار و انجام کارهای موازی و رها شدن بعضی کارهای دیگر جلوگیری شود
.اهمیت آب با توجه به استعداد آن در انتشار بیماریها، بسیار زیاد است و کمتر سرمایه گذاری مانند تامین آب سالم می تواند نتایج بهداشتی بسیار مطلوب و وسیع در پی داشته باشد،به نحوی که وفور یا کمبود آب سالم میتواند به معنای سعادت یا فقر و زندگی یا مرگ و حتی عامل بروز جنگ باشد. اگر آب مصرفی بعد از حادثه آلوده باشد می تواند منجر به شیوع اپیدمیهای خطر ناکی در منطقه شود و حادثه ای درد ناکتر را در پی داشته باشدبا پیش بینی یک حادثه لازم است تا حداکثر امکان, آب سالم تهیه و ذخیره شود تادر زمان بروز حادثه بدقت و حساب شده بین نیازمندان توزیع شود . در چنین شرایطی استفاده از ظروف آب بسته بندی شده یک تا چند لیتری پلاستیکی سبب میشود در شرایط حادثه بتوان بهترو آسانتر و آب سالمتری را بین نیازمندان توزیع کردو حتی سهمیه هر خانواده را به ایشان تحویل داد.بهتر است در این شرایط هر آب دیگری که قرار است استفاده شود ,ابتدا ده دقیقه جوشانده شده ویا کلرزنی شود ,وبعد مصرف شود. لازم است علاوه بر آب به مقدار کافی قرص کلرویا ترکیبات مناسب آن نیز برای شرایط اضطراری جهت کلرزنی آب شرب ذخیره شود.
هر خانواده ای وابسته به سن ، شرایط فیزیکی و فعالیتها و شرایط آب و هوائی منطقه خود مقادیر مختلفی آب نیاز دارد که باید برای شرایط خاص ذخیره نماید . ولی بطور متوسط ذخیره 4 لیتر آب در روز به ازای هر نفر مناسب است . در چنین شرایطی باید کمتر و به اندازه نیاز برای نوشیدن استفاده نمود و بیشتر برای روزهای بعد ذخیره کرد و برای رسیدن به این منظور باید به مردم آموزش داد تا بتوانند درست و به اندازه مصرف کردن را برای مدتی تحمل و رعایت نمایند.
بهتر است ظروف ذخیره آب در مکانی تاریک ، خنک و بابر چسب اطلاعاتی مناسب وکلر کافی در دسترس برای گند زدائی آب نگهداری شود.
برنامه ریزی لازم جهت ذخیره آب کافی قبل از وقوع حوادث غیر مترقبه در مقیاس کوچک و بزرگ ،برای چنین شرایطی یکی از فاکتورهای مهم است که باید در اماکن مختلفی در سطخ شهر این ذخیره سازی انجام شود چون انتظار نداریم تمام مخازن ذخیره طی حادثه آسیب ببینند و نابود شوند چون ساختمان مخازن ذخیره آب باید از استحکام لازم در مقابل حوادث برخوردار باشند.موقعیت مکانی و پراکندگی این مخازن باید به گونه ایی باشد که برای شرایط خاص در دسترس و قابل استفاده باشندو بتوانند آب مصرفی ده روز جمعیت تحت پوشش خود را در زمان وقوع حوادث تامین نماید. از طرفی شناسائی دقیق کمیت و کیفیت تمام منابع آب, درهرشهرومنطقه ایی اعم از منابع آبهای سطحی (رودخانه ها,دریاچه ها)و زیر زمینی(چاه ,چشمه ,قنات و...) ومنابع آب شور ,حتی تا شعاع 50کیلومتری متناسب با نیاز پیش بینی شده ، ضروری است تا در شرایط اضطرار بتوان از آنها به جای منابع آب خسارت دیده داخل شهر استفاده نمود
همیشه و تحت هر شرایطی نیاز به آب شیرین و سالم برای نوشیدن وجود دارد. انسان برای چندین روز ممکن است بدون غذا زندگی کند اما بدون آب هرگز نمیتواند به حیات خود ادامه دهد . به همین دلیل یکی از اولویتهای مهم و اصلی تدارکات و امداد رسانی به حادثه دیدگان تهیه و تامین آب شرب مصرفی آنهاست و به همین علت سلامت آب و حفاظت از منابع آب برای جلوگیری از هر حادثه احتمالی ،حتی عملیات خرابکاری دیگران لازم و ضروری است و همانطور که تامین آب شرب برای افراد شرکت کننده در یک عملیات نظامی از مهمترین و اولین وظیفه لجستیک هر یگان است ، در یک حادثه غیر مترقبه نیز تامین آب سالم برای حفظ سلامتی و بقا مردم ضروری است و در این شرایط نیازمند برنامه ریزی مناسبی هستیم که فورا عملی و قابل اجرا باشد.
در بسیاری از شرایط اضطراری که بوقوع می پیوندد ممکن است برای استفاده از منابع آب در دسترسی که بعضا” آبهای سطحی هستند و یا منابع آب شور نیازمند تصفیه خانه های سیاری باشیم که بتوانند در اسرع وقت آب را تصفیه ودر اختیار مصرف کننده گان قرار دهند .امروزه کاربرد دستگاههای تصفیه آب به روش اسسمز معکوس جایگاه خاصی پیدا کرده اند و با قابلیتهای بالائی که دارند توانسته اند نیاز نیروهای نظامی را در شرایط مختلف تامین کنند و تابحال جایگزین مناسبتر برای آنها یافت نشده است و همین روش را می توان در شرایط اضطراری راه اندازی و بکار گیری نمود و به کمک آن آب شرب مصرفی مردم را تهیه نمود این روش به علت دارا بودن غشا نیمه تراوا می تواند انواع آلاینده های آب مثل مواد آلی ، باکتریها و ویروسها و سموم و عناصرجزئی، هیدروکربنها و نمکهای محلول را حذف نماید و روش مطمئنی در حوادث بیولوژیکی احتمالی در آینده است و خود ازحفاظت کافی برخوردار است، در شرایطی که حادثه ای نباشد, آب بعد از صاف سازی در تصفیه خانه ها و بعد از گندزدائی قابل شرب است ولی زمانی که حادثه ایی ناشی از انتشار عوامل NBC اتفاق افتد لازم است آب بعد از فیلتر شدن با گذراندن فرایند تصفیه ریورس اسمز و سپس بسترهای کربن فعال و گند زدائی مصرف شود تا از این طریق از عدم وجود آلودگی در آب اطمینان حاصل شود .
روشهای مختلف و نکاتی که جهت تهیه آب شرب در شرایط اضطراری به ما کمک می کند و توصیه شده اند عبارتند از :
1-تامین ودخیره ساری کافی آبهای بسته بندی شده استاندارد در حجمهای مختلف که لازم است برای شرب خنک هم باشد.
2- استفاده از منابع آب ذخیره شده در سطح شهر بعدازکنترل و اطمینان از سالم بودن آن و در صورت لزوم جیره بندی کردن آب شرب متناسب با جمعیت و میزان آب در دسترس .
3- استفاده از منابع آبهای زیر زمینی برای شرب بعد از گند زدائی با کلر ودر صورت اطمینان از عدم آلودگی آن.
4-استفاده از دستگاههای متحرک تصفیه آب به روش اسمز معکوس جهت تصفیه آب منابع آبهای سطحی و منابع آب شوردر صورت لزوم .
5- استفاده از روش تقطیر گودالی و و روشهای تقطیری ساده برای تهیه مقادیر کم آب شرب
6- فراهم کردن شرایط مناسب به گونه ای که مصرف آب به حداقل برسد مثلا” با دادن آموزش به مردم که غیر مستقیم در مصرف آب تاثیر زیادی دارد .
7- برنامه ریزی یرای بهبود و اصلاح و تسهیل فعالیتهای آبرسانی در مراکزی که مردم مستقر شده اند.
8-کنترل مستمر و نظارت بر کیفیت آب شرب مصرفی مردم با گندزدائی و کلرزنی و کلرسنجی و انجام آزمونهای میکروبی آب در شرایط مناسب.
9-پیش بینی و ذخیره دستکاه کلرزن وتجهیزات ولوازم یدکی کافی برای جایگزین کردن با تجهیزات نابود شده که در سرعت عمل و رفع اشکالات و خرابیها ی بوجود آمده وراه انداری سریع شبکه أبرسانی بسیار موثر است .
10-مصرف زیاد کلر توسط آب هنگام گند زدائی ،زنگ خطر و چراغ قرمز و ممنوعیت استفاده از آن آب را می رساند و وجود کلر باقی مانده کافی (حداقل نیم میلی گرم در لیتر)بعد از زمان تماس حداقل نیم ساعت چراغ سبز استفاده از آب جهت شرب می باشد .
11-دقت کافی درشناسائئ وانتخاب منابع آب وکمیت وکیفیت آب آنها و روش مناسب تهیه وتصفیه آب قبل از حوادث عیر مترقبه ,به نحوی که دسترسی سریع به آب سالم در مواقع لزوم امکان پذیر باشد
12-در شرایطی که احتمال حملات اتمی وجود دارد به همان نسبت منابع آبهای سطحی هم آلوده می شوند .در چنن شرایطی بهترین کار استفاده از آب چاهها و چشمه های حفاظت شده و مطمئن می باشددر غیر این صورت باید آب از مناطق دور دست که آلوده نشده اند تهیه شودو یا باید از بطریهای آب آماده استفاده کرد
13- ساخت وساز مخازن ذخیره آب ,تصفیه خانه ها و شبکه های آبرسانی و ایستگاهای پمپاژ آب باید از استحکام لازم در مقابل حوادث احتمالی برخوردار باشندوضمنا باید ساخت و ساز تاسیسات آبی در اماکنی باشد که از تهدیدات طبیعی احتمالی دور بوده و با پیش بینی لازم, آسیب پذیری آنها در مقابل حوادث به حداقل ممکن برسد.
14-ایجاد سطح سلامت مناسب در هر شرایطی بخصوص شرایط اضطرار با تامین أب سالم و رعایت اصول بهداشت محیط ممکن است.
جهت اطلاع از مطالب به روز سایت به کانالهای ما در شبکه های اجتماعی بپیوندید.