مقررات بهداشتی کارخانجات تولید یخ و دستور العمل نحوه نمونه برداری از یخ دستور العمل نمونه برداری یخ برای آزمون باکریولوژی :
یخ در حین تولید حمل و نقل، نگهداری، جابجائی و توزیع از طریق منابع مختلفی چون وسایل انحماء آب، ظروف و افرادی که در تولید و جابجائی آن دخالت دارند در معرض آلودگی میکروبی قرار می گیرد. یخی برای مصرف انسان مناسب است که آب حاصل از ذوب شدن آن از نظر ویژگیهای باکتریائی ،فیزیکی و شیمیایی دارای مشخصات آب آشامیدنی باشد.برای نمونه برداری یخ، در یک ظرف شیشه ای دهان گشاد استریل 500 میلی لیتری با استفاده از کاردک و پنس استریل
(تحت شرایط استریل) حدود 200 گرم یخ را نمونه برداری نموده و پس از انتقال به آزمایشگاه آب حاصل از ذوب شدن آن را طبق روش آزمون باکتریولوژی آب آزمایش می کنیم. همچنین است شرایط نگهداری نمونه یخ و انتقال آن به آزمایشگاه همانند نمونه آب برای آزمایش باکتریولوژی می باشد.
ماده 5: متصدیان کارخانجات موضوع این آئین نامه موظفند برای هر یک از شاغلین خود جایگاه محفوظ و بمنظور حفظ لباس و سایر وسایل در محل تهیه نمایند. ماده 6: متصدیان کارخانجات و وسایط نقلیه موضوع این آئین نامه موظفند از ورود و دخالت افراد متفرقه به امور تولید، تهیه ، نگهداری ، عرضه و فروش یخ جلوگیری نمایند.
ماده 7: متصدیان کارخانجات و وسایل نقلیه موضوع این آئین نامه موظفند به تناسب تعداد کارگران خود به ازاء هر کارگر حداقل 2.5 متر مربع اطاق استراحت مطابق با موازین بهداشتی تهیه نمایند. تبصره: درهر حال مساحت اطاق استراحت نباید کمتر از 7.5 متر مربع و ارتفاع سقف آن نباید کمتر از 2.8 متر باشد.
ماده 8: متصدیان کارخانجات یخسازی موظفند در صورت لزوم آشپزخانه ، انبارمواد غذایی اولیه و سالن غذاخوری با فضای کافی به تناسب تعداد کارگران و شاغلین با شرایط کاملا ً بهداشتی مطابق ضوابط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کارخانه ایجاد نمایند.
ماده 9: هر کارگر موظف به داشتن کلیه وسایل نظافت، شستشو و استحمام اختصاصی می باشد.
ماده 10: اشخاصی که به نحوی از انحاء با تهیه و توزیع یخ و همچنین مواد غذایی سر و کار دارند، در حین کار شخصاً حق دریافت بهای کالای فروخته شده را از مشتری نخواهند داشت.
ماده 11: جعبه کمکهای اولیه با مواد و وسایل مورد نیاز در محل مناسب نصب گردد.
ماده 12: کارگران کارخانجات یخ سازی و کارگرانی که با پخت و فرآوری مواد غذایی سر و کار دارند، موظفند هر روز قبل از شروع و بعد از خاتمه کار استحمام نمایند.
ماده 13: استعمال دخانیات توسط متصدیان و کارگران مشمول این آئین نامه در حین کار ممنوع است.
ماده 14: فروش وعرضه سیگار در کارخانجات یخ سازی و محلهای موضوع این آئین نامه ممنوع است.
ماده 15: مصرف هر گونه محصولات دخانیاتی در محوطه های عمومی کارخانجات یخسازی و محلهای موضوع این آئین نامه ممنوع است.
تبصره 1: متصدیان، مسئولین و یا کارفرمایان محلهای موضوع این آئین نامه مسئول اجرای مفاد ماده 14 و 15 بوده و موظفند ضمن نصب تابلوهای هشدار دهنده نقاط مناسب و در معرض دید، از مصرف دخانیات جلوگیری کنند.
تبصره2: متصدیان، مسئولین و یا کارفرمایان موضوع تبصره 1 می توانند محل مشخصی را که کاملاً از محلهای معمولی و عمومی جدا باشد جهت افرادیکه
می خواهند دخانیات مصرف کنند در نظر بگیرند. ماده 16: کف ساختمان باید دارای شرایط ذیل باشد:
الف- از جنس مقاوم، صاف، بدون درز ، شکاف و قابل شستشو باشد.
ب- حسب مورد دارای کف شور به تعداد مورد نیازمجهز به شتر گلو بوده و نصب توری ریز روی آن اجباری است.
ج- دارای شیب مناسب به طرف کف شور فاضلابرو باش. تبصره: کف سالنهای تولید و توزیع بایستی از مصالح مقاوم، صاف و غیر لغزنده باشد.
آئین نامه مقررات بهداشتی کارخانجات یخسازی :
در اجرای تبصره 3 قانون اصلاح ماده 13 قانون مواد خوردنی، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی مصوب آذر ماه سال 1379 مجلس شورای اسلامی و بند 15 از ماده 95 آئین نامه اجرائی ماده 13 قانون مذکور، بدینوسیله ضوابط بهداشتی و مفاد فنی کارخانجات یخسازی تحت عنوان«آئین نامه مقررات بهداشتی کارخانجات یخسازی» را مشتمل بر 62 ماده، 41 تبصره و 27 بند بشرح ذیل تصویب می شود.
ماده1- کلیه متصدیان، کارگران و کارکنانی که در کارخانجات موضوع این آئین نامه و وسائط نقلیه حمل و نقل یخ اشتغال دارند، موظفند دوره ویژه بهداشت عمومی را بترتیبی که معاونت سلامت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تبیین و اعلام می نماید گذرانده و گواهینامه لازم را دریافت دارند.
تبصره1: مدیریت و یا تصدی و اشتغال بکار در هر یک از کارگاهها و کارخانجات و وسایط نقلیه موضوع این آئین نامه بدون داشتن گواهینامه لازم موضوع ماده 1 ممنوع است.
تبصره 2: استخدام یا بکارگیری اشخاص فاقد گواهینامه لازم مندرج در ماده یک این آئین نامه در هر یک از کارگاهها و کارخانجات و وسایط نقلیه موضوع این آئین نامه ممنوع است.
تبصره 3: اشخاصی مانند صندوقدار،باغبان، نگهبان، راننده و نظایر آنها در محلهای موضوع آئین نامه شاغل بوده لیکن با مواد غذائی، آرایشی و بهداشتی ارتباط مستقیم ندارند از مشمول ماده 1 فوق و تبصره های 1 و 2 آن مستثنی می باشند.
ماده 2: کلیه متصدیان، مدیران ، کارگران و کارکنانی که مشمول ماده 1 این آئین نامه می باشند موظفند کارت معاینه پزشکی لازم را کسب و دراختیار داشته ودر هنگام مراجعه بازرسین بهداشت ارائه نمایند.
تبصره1: کارفرمایان موظفند هنگام استخدام اشخاص گواهینامه لازم ماده 1 و کارت معاینه پزشکی آنان را ملاحظه و ضمن اطمینان از اعتبار آن در محل کسب نگهداری نمایند.
تبصره 2: کارت معاینه پزشکی منحصراً از طرف مراکز بهداشت شهرستان و یا مراکز بهداشتی درمانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش صادر خواهد شد. مدت اعتبار کارت فوق برای شاغلین وکارکنان کارخانجات یخسازی حداکثر 6 ماه می باشد.
ماده 3: متصدیان و کارگران کارخانجات و وسایل نقلیه موضوع این آئین نامه موظفند رعایت کامل بهداشت فردی و نظافت عمومی محل کار خورد را نموده و به دستوراتی که از طرف بازرسین بهداشت داده می شود، عمل نمایند.
ماده 4: کلیه اشخاصی که در کارخانجات و وسایط نقلیه موضوع این آئین نامه کار می کنند باید ملبس به لباس کار و پیش بند و روپوش تمیز و به رنگ روشن ، کلاه مناسب ، چکمه و دستکش در حین کار باشند.
تبصره: کلیه تهیه کنندگان مواد غذایی نظیر آشپزان و کارکنانی که با تهیه و توزیع مواد غذایی و یخ ارتباط مستقیم دارند ملزم به پوشیدن روپوش سفید، کلاه تمیز و سفید و استفاده از دستکش در حین کار می باشند.
تبصره 4: در صورت استفاده از منابع اختصاصی آب در تولید یخ، در صورت لزوم تصفیه آب مطابق استانداردهای کیفی آب ضروری است.
تبصره 5: در صورت وجود مخازن نگهداری آب این مخازن باید کاملا غیر قابل نفوذ باشند و دریچه بازدید آنها با در پوش های چسبان بسته شود. در پوش باید لبه دار و دارای شیب مناسبی به طرف بیرون باشد، مانع از ورود آب باران و برف بداخل آن گردد.
تبصره 6: در صورت وجود مخازن باید مورد بازدید و کنترل قرار گرفته و به نحوی مطلوب تمیز شوند و در ماه یکبار با محلول کلر 100 قسمت در میلیون (100 pp m ) گندزدائی گردد.
ماده 22: کارخانجات یخ سازی باید دارای سیستم جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب مورد تأیید مقامات بهداشتی باشند. تبصره: هدایت و تخلیه هر گونه فاضلاب و پساب تصفیه شده کارخانجات یخ سازی نظیر آب نمک و آب خنک کننده به معابر و جوی و انهار عمومی اکیداً ممنوع است.
ماده 23: وضع و تعداد دستشوئی بهداشتی و متناسب باشد.
ماده 24: وضع و تعداد توالت و دستشوئی بهداشتی و متناسب باشد. تبصره: دستشوئی ها باید مجهز به صابون(ترجیحاً صابون مایع) و خشک کن مناسب و بهداشتی بوده و وجود زباله دان در کنار دستشوئی الزامی است.
ماده 25: برای کارگران باید دستشوئی و توالت مجزا و مجهز به شیر آب گرم و سرد و با شرایط لازم بهداشتی در محل مناسب و به تعداد مورد نیاز به شرح جدول ذیل وجود داشته باشد.
1)5-1 نفر کارگر 1 توالت و 1 دستشوئی 2
2) 25-6 نفر، به ازاء هر 10 نفر 1 توالت و 1 دستشوئی(25 نفر از هرکدام 3 دستگاه) 3) 55-26 نفر، به ازاء هر 15 نفر 1 توالت و 1 دستشوئی (50 نفر از هر کدام 5 دستگاه)
4) 115-56 نفر، به ازاء هر 20 نفر 1 توالت و 1 دستشوئی (100 نفر از هر کدام 7 دستگاه)
5) 226-116 نفر، به ازاء هر 25 نفر 1 توالت و 1 دستشوئی (250 نفر از هر کدام 13 دستگاه)
6) از 266 نفر به بالا به ازاء هر 30 نفر اضافی یک توالت و یک دستشوئی
تبصره: وجود توالت و دستشوئی بشرح مفاد ماده 25 و بندهای 1 تا 6 آن برای کارگران مرد و کارگران زن بصورت کاملاً جدا و مستقل از هم اجباریست.
ماده 26: حمام مذکور در ماده 12 باید دارای شرایط مندرج در مواد 16 لغایت 20، 27، 37 و 38 این آئین نامه بوده و تعداد آن نیز متناسب با تعداد کارگران بشرح جدول ذیل بوده و باید مشابه توالت و دستشوئی برای کارگران مرد و زن بطور جداگانه محاسبه و اعمال و بصورت کاملا جدا و مستقل از هم در محل های مناسب وجود داشته باشد.
1) 5-1 نفر کارگر، 1 دستگاه
2) 20- 6 نفر به ازاء هر 5 نفر یک دستگاه (20 نفر 4 دستگاه)
ماده 17: ساختمان دیوار از کف تا سقف از مصالح مقاوم بومده و طوری باشد که از ورود حشرات و جوندگان جلوگیری بعمل آورد.
تبصره 1: سطح دیوارها باید صاف، بدون درز ، شکاف و به رنگ روشن باشد.
ماده 18: پوشش دیوارها باید متناسب با احتیاجات و لوازم مربوط به نوع کار و برحسب مشاغل مختلف بشرح تبصره های ذیل باشد.
تبصره 1: پوشش بدنه دیوار سالن تولید و توزیع کارخانجات یخ سازی، آشپزخانه، آبدارخانه، انبار مواد غذایی، حمام،مستراح، دستشوئی از کف تا زیر سقف از جنس کاشی سنگ یا سرامیک برنگ روشن باشد.
تبصره 2: سطح دیوار سالنهای پذیرایی تا ارتفاع حداقل 120 سانتیمتر از کف با سنگهای صیقلی یا سرامیک و یا کاشی و از ارتفاع 120 سانتیمتری تا زیر سقف با رنگ روشن قابل شستشوپوشیده شود.
تبصره 3: پوشش دیوار حوضچه های جداسازی یخ از قالب ها (حوضچه های آب گرم) باید از جنس کاشی، سنگ یا سرامیک باشد.
تبصره 4: محل اتصال کف با دیوارها، همچنین بین دو دیوار باید به منظور جلوگیری از تجمع گرد و خاک و شستشوی بهتر پخ باشند.
ماده 19: سقف باید صاف، حتی الامکان مسطح، بدون ترک خوردگی، درز و شکاف و همیشه تمیز باشد.
تبصره: پوشش سقف آشپزخانه و هر نوع محل طبخ و همچنین گرمخانه و دوش حمام باید از جنس قابل شستشو و به رنگ روشن باشد.
ماده 20: وضع درها و پنجره ها باید دارای شرایط زیر باشد:
الف- درها و پنجره ها از جنس مقاوم، سالم و بدون ترک خوردگی و شکستگی و رنگ زدگی و قابل شستشو بوده و همیشه تمیز باشد.
ب- پنجره های باز شو باید مجهز به توری سالم و مناسب باشد به نحوی که از ورود حشرات بداخل اماکن جلوگیری نماید.
ج- درهای مشرف به فضای باز باید مجهز به توری سالم و مناسب و همچنین فنر دار باشد بطوریکه از ورود حشرات و جوندگان و سایر حیوانات جلوگیری نماید. ماده 21: آب مصرف کارخانجات یخ سازی(از نظر عوامل فیزیکی، شیمیائی و بیولوژیکی ) باید مورد تأیید مقامات بهداشتی باشد.
تبصره 1: آب داخل حوضچه های تهیه یخ و حوضچه آبگرم بایستی در حد مطلوب دارای کلر باقیمانده باشد.
تبصره 2: آب مورد مصرف در تولید یخ باید دارای کلر باقیمانده (نیم ساعت پس از کلر زنی) در حد مطلوب(8% - 2% میلی گرم در لیتر) باشد.
تبصره 3: بمنظور تأمین و حفظ کلر باقیمانده آب مصرفی در تولید یخ مطابق تبصره 2 فوق وجود دستگاه کلریناتور در کارخانجات یخ سازی الزامی است.
ماده 34: کلیه مواد غذایی فاسد شدنی باید در یخچال و یا سردخانه مناسب نگهداری و مدت آن بیش از زمانی نباشد که ایجاد فساد یا تغییر کیفیت نماید.
تبصره: یخچال، سردخانه و انبار باید مجهز به دماسنج سالم باشد و میزان برودت و رطوبت آن در حد مطلوب باشد.
ماده 35: قراردادن مواد غذایی پخته و خام و شسته و نشسته در کنار هم در داخل یخچال ممنوع بوده و یخچال و سردخانه همواره باید تمیز و عاری از هر گونه بوی نامطبوع باشد.
تبصره : قرار دادن هر گونه مواد غذایی در انبار نگهداری یخ ممنوع می باشد.
ماده 36: عرضه و فروش یخ بصورت دوره گردی و روی سطح معابر ممنوع است. ماده 37: تهویه مناسب باید به نحوی صورت گیرد که همیشه هوای داخل اماکن سالم، تازه و کافی و عاری از بو باشد.
ماده 38: در فصول مختلف سال حداقل و حداکثر درجه حرارت داخل اماکن مشمول این آئین نامه مورد تایید باشد.
ماده 39: شدت روشنائی نور طبیعی یا مصنوعی در آشپزخانه 100 تا 200 لوکس، محلهای فرآوری، تولید، بسته بندی 150 تا 200 لوکس و در محوطه عمومی، انبار اماکن موضوع این آئین نامه باید حداقل 100 لوکس و در راهرو، سرسرا، رختکن، توالت ، دستشوئی و حمامها باید بین 50 تا 150 لوکس باشد.
ماده 40: برای جلوگیری از حریق و انفجار و سایر خطرات احتمالی باید پیش بینی های لازم با توجه به حجم کار، نوع فعالیت و تعداد کارگران بعمل آید.
تبصره 1: کلیه سیم کشی های برق باید با رعایت کامل اصول ایمنی و حفاظتی صورت گرفته و همواره سالم و بدون خطر باشد.
تبصره 2: جرثقیل های جابجائی قالب های یخ سالم و از ایمنی کامل برخوردار باشند. ماده 41: مدیران و مسئولین کارخانجات یخ سازی موظفند زباله تولیدی را همواره بطریقه کاملاً بهداشتی جمع آوری، نگهداری موقت، حمل و نقل و دفع نمایند بطوریکه اقدامات آنها مورد تأیید مقامات بهداشتی باشد.
ماده 42: زباله دان در پوش دار، زنگ نزن، قابل شستشو ، قابل حمل و با حجم مناسب و به تعداد کافی موجود باشد. تبصره: زباله دان باید مجهز به کیسه زباله بوده و در محل مناسبی قرار گرفته و اطراف آن همواره تمیز باشد.
ماده 43: مگس، پشه و سایر حشرات، سگ، گربه ، موش و سایر حیوانات به هیچ وجه نباید در داخل کارخانجات یخسازی و اماکن مشمول این آئین نامه دیده شوند. تبصره: وجود سگ نگهبان در کارخانجات یخ سازی و محل های مشابه، مشروط بر اینکه به هیچ وجه با محلهای تهیه ،تولید، نگهداری و توزیع یخ و افراد شاغل در ارتباط و تماس نباشند ، بلامانع است.
3) 50-21 نفر به ازاء هر 10 نفر یک دستگاه (50 نفر 7 دستگاه)
4) 100-51 نفر به ازاء هر 20 نفر یک دستگاه (100 نفر 10 دستگاه)
5) از 100 نفر به بالا به ازاء هر 20 نفر اضافی یک دستگاه
ماده 27: دستگاه سوخت و نوع مواد سوختنی باید از نوعی باشد که احتراق بصورت کامل انجام گیرد. تبصره: نصب هود با ابعاد متناسب از جنس مناسب و مجهز به هواکش با قدرت مکش کافی بالای دستگاه پخت الزامی است.
ماده 28: محل شستشو و نگهداری ظروف و ابزار کار باید در مجاور محل پخت یا تولید و مجزا و مستقل از آن باشد.
ماده 29: ظروف باید در ظرفشوئی حداقل دو مرحله ای (شستشو و آبکشی) یا توسط دستگاههای اتوماتیک شسته شود.
تبصره 1: تعداد و ظرفیت هر ظرفشوئی باید متناسب با تعداد ظروف باشد.
تبصره 2: هر لگن یا واحد ظرفشوئی باید مجهز به انشعاب آب گرم و سرد باشد.
تبصره 3: در صورت فقدان ماشین ظرفشوئی، ظروف پس از شستشو ، در محل مناسب ( قفسه مجهز به آب چکان ) و بدون استفاده از پارچه و حوله و امثال آنها خشک و سپس در قفسه مخصوص ظروف نگهداری شود.
تبصره 4: تمام قالب های یخ و در پوش ها باید بطور کامل توسط کربنات سدیم یا
بی کربنات سدیم و یا محلولهای شوینده مناسب دیگر طبق استاندارد پاک کننده های مجاز مورد مصرف در صنایع غذایی تمیز شده و سپس توسط محلول کلر 50 ppm ضد عفونی گردند.
ماده 30: قفسه، ویترین و گنجه ها باید قابل نظافت بوده و مجهز به در و شیشه سالم و همیشه تمیز و فاصله آنها از کف زمین حدود 20 سانتیمتر باشد.
ماده 31: پیشخوان و میز کار باید سالم و سطح آن از جنس قابل شستشو باشد. تبصره : میز کاری که صرفاً جهت تهیه مواد غذایی بکار می رود باید فاقد هر گونه کشو و یا قفسه بوده وفضای آن نیز مومدر استفاده قرار نگیرد.
ماده 32: انبار مواد غذایی و انبار نگهداری موقت یخ باید قابل تمیز کردن بوده و وضع داخلی آن مطابق با شرایط مندرج در مواد 16 لغایت 20 و 38 لغایت 40 این آئین نامه و حجم و فضای آن متناسب با نیاز و احتیاجات موسسه باشد.
تبصره 1: انبار مواد غذایی باید بنحو مطلوب تهویه و میزان حرارت و رطوبت آن همواره مورد تأیید مقامات بهداشتی باشد.
تبصره 2: انبار باید مطابق نقشه مصوب بالاترین مقام بهداشتی محل احداث شود. تبصره 3: قفسه بندی و پالت گذاری در انبار به نحو مطلوب انجام شود.
ماده 33: باید فضاهای مناسب و جداگانه برای انبار یخ، شستشو و ضدعفونی کردن ظروف و ابزار کار و انبار مواد مصرفی به اندازه کافی وجود داشته باشد.
ماده 54: جنس و مشخصات ظروف، وسایل و دستگاههایی که برای مراحل مختلف تولید و توزیع یخ در کارخانجات یخسازی بکار می روند باید مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد.
ماده 55: سطح میزها باید صاف، تمیز،سالم، بدون درز و روکش آنها از جنس قابل شستشو و به رنگ روشن باشد.
ماده 56: صندلیها و نیمکت ها باید سالم و تمیز باشد.
ماده 57: استفاده از مواد غیر استاندارد و غیر مجاز از جمله کاغذهای بازیافتی و کاغذهائیکه تمیز نباشند، کیسه های پلاستیکی و گونی جهت حمل و نقل و جابجائی یخ ممنوع است.
تبصره : بطور کلی استفاده از هر نوع مواد بازیافتی جهت پیچیده و پوشاندن قالب های یخ ممنوع است.
تبصره: بطور کلی استفاده از هر نوع مواد بازیافتی جهت پیچیده و پوشاندن قالب های یخ ممنوع است.
ماده 58: برای حمل و نقل و جابجائی یخ صرفاً وسایط نقلیه حمل نقل خوردنی، آشامیدنی، و مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، استفاده شود.
ماده 59: کلیه افرادی که در وسایط نقلیه موضوع ماده 58 فوق الذکر با جابجائی یخ سر و کار دارند مشمول ماده 2 این آئین نامه در خصوص اخذ کارت معاینه پزشکی و تبصره های ذیل آن می باشند.
ماده 60: صاحبان وسایط نقلیه موضوع این آئین نامه موظفند قبل از بهره برداری از آنها مجوز حمل و نقل مواد غذایی توسط وسایل نقلیه مربوطه را از وزارت بهداشت اخذ نمایند.
تبصره: حمل و نقل هر نوع کالای غیر از یخ توسط وسایط نقلیه مجاز حمل این مواد ممنوع و علاوه بر اخذ جریمه موجب توقف وسیله نقلیه بمدت حداقل یکماه خواهد شد.
ماده 61: حمل و نقل یخ موضوع ماده 58 لغایت 60 این آئین نامه توسط وسایل نقلیه غیر مجاز ممنوع و علاوه بر اخذ جریمه، موجب توقف وسیله نقلیه متخلف بمدت حداقل یکماه خواهد شد.
ماده 62: مدیران و متصدیان کارخانجات یخ سازی و وسایط نقلیه حمل و نقل یخ موظف به توزیع و تحویل یخ به مراکز و محلهای فروش مجاز یخ می باشند.
مهندسی بهداشت محیط شماره یک اصفهان
(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)