سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

آشنایی با کک و روش سمپاشی

کک ها Fleas
راسته siphonaptera یا Aphaniptera

کک ها به عنوان ناقلین بیماری خطرناک و کشنده طاعون می باشند که با ایجاد اپیدمی ها و پاندمیهای بزرگ تاکنون باعث مرگ میلیونها نفر از انسانها شده اند.
کک ها دارای بیش از 3000 گونه در 200 جنس هستند که 94 % آنها انگل پستانداران و به خصوص جوندگان بوده و مابقی انگل پرندگان هستند. تعداد محدودی از کک ها دارای اهمیت پزشکی هستند. میزان اهمیت ککها به دو عامل بستگی دارد :
1-میزان تماس و ارتباط با انسان
2-میزان حساسیت آنها نسبت به بیماریهای انسانی از قبیل طاعون و تیفوس
مرفولژی کک ها :
ککها از نظر شکل کلی تا حدی مشابه بوده و همگی دارای فشردگی طرفی هستند و سطح پشتی و شکمی آنها باریک است. اندازه کک ها بین 0.5 تا 8 میلی متر و در انواعی که دارای اهمیت پزشکی هستند بین تا 3 میلی متر هستند . سه قسمت بدن کاملاً فشرده بوده ولی قابل تشخیص هستند . سر تقریباً مثلثی شکل بوده و در سطح زیرین صاف است.
کک ها فاقد بال بوده و در سینه دارای بندهای مشخص و سه جفت پای قوی هستند که پای سوم از بقیه قوی تر و بلند تر است.
این وضعیت خاص پاها امکان جهش زیاد، گاهی تا 300 برابر طول بدن به کک ها می دهد.
در نرها انتهای شکم مجهز به یک جفت کلاسپر یا پارامر بوده که اغلب دو یا سه شاخه دارند. پنیس و دنباله آن گاهی به دلیل طویل و پیچ خورده بودن فنر پنیس نامیده می شود درون شکم مشخص است.
انتهای شکم ماده ها نسبتاً گرد و ساده است وزواید خارجی ندارد. درون بند پنجم یا ششم شکم یک کیسه ذخیره اسپرم خمیده و ویرگول شکل دیده می شود که شکل آن در تشخیص گونه های مختلف کک ها حایز اهمیت است.
بیولژی :
کک ها دارای دگردیسی کامل هستند. حشرات بالغ خونخوار و لاروها از مواد آلی موجود در محیط و لانه میزبان تغذیه می کنند. شفیره دارای پیلهابریشمی چسبیده بوده، بلافاصله پس از تشکیل با لایه ای از خاک و غبار پوشیده شده و تشخیص آن مشکل می گردد.
بعضی از کک ها دارای میزبان اختصاصی یا ترجیحی بوده ولی اکثراً دارای تنوع میزبان دارند. تخم ریزی در کک ها به صورت دفعات متناوب بوده و هر نوبت 15 تا 30 تخم گذاشته که پس از 12 الی 14 روز باز می شوند. لاروها باریکند و سر کوچک و سیاه رنگی دارند. دوره لاروی در شرایط مناسب 10 تا 12 روز و در شرایط نامساعد تا چندین ماه طول می کشد.
طول دوره شفیرگی 2 تا 3 هفته بوده و در صورت نبود میربان دوره شفیرگی تا یکسال هم طول می کشد.
کک ها از نظر تغذیه و عادت به میزبان و مدت زمان حضور روی میزبان به چهار دسته تقسیم می شود :
1-ککهایی که فقط هنگام تغذیه روی بدن میزبان قرار گرفته و پس از اتمام تغذیه پوست بدن میزبان را رها می کنند . کک های این گروه دارای میزبان اختصاصی هستند مثل کک انسان Human flea یا Pulex irritans
2- ککهایی که تنوع میزبان داشته و به راحتی قادر به خونخواری از انسان و حیواناتی که در دسترس باشند هستند.
این گروه نیز فقط هنگام تغذیه و خونخواری روی بدن میزبان قرار می گیرند.مثل کک های موش قهوه ای یا بندری یا Xenopsylla cheopis
3- کک هایی که از نظر میزبان اختصاصی عمل می کنند . کک های این گروه به میزبان خود چسبیده ، تقریباً تا پایان عمر در سطح بدن میزبان زندگی می کنند و حضور دایمی دارند مثل کک مرغ یا Echidnophaga gallinacea
4- کک هایی که میزبان متنوعی دارند ولی در صورت اتصال به یک میزبان تا آخر عمر بر روی بدن آن باقی می مانند و حضور دایمی در بدن میزبان دارند مثل کک شیگو یا جیگر Chigo - Jigger یا Tunga penetrance
اهمیت پزشکی :
کک ها از دو جنبه حایز اهمیت هستند. اول گزش و ایجاد مزاحمت و عوارض پوستی ناشی از گزش و دوم انتقال بیماری.

کک ها به دلیل داشتن قطعات دهانی زننده و قوی و قدرت خونخواری زیاد و متناوب به عنوان حریص ترین حشرات خونخوار معرفی شده و گزش آنها ایجاد تحریک و خارش می نماید.
گزش کک ها در افراد حساس، واکنشهای آلرژیک عمومی و حتی درماتیت ایجاد می کند. شدت عوارض بستگی به تعداد کک و حساسیت فرد دارد.
کک Tunga penetrance که به کک شیگو یا جیگر Chigo or Jigger Flea معروف است، پوست را سوراخ و وارد بدن شده و از این طریق در فرد مبتلا عفونت و حتی قانقاریا ایجاد می کند.
از نظر انتقال بیماری، کک ها ناقل چند بیماری مهم به انسان هستند :
1-طاعون یا Plague 
این بیماری در اصل بیماری جوندگان وحشی است و انتقال آن به صورت تصادفی به جوندگان اهلی و انسان صورت می گیرد. عامل بیماری باکتری به نام Yersinia pestis بوده که در دستگاه گوارش کک تکثیر پیدا کرده و نهایتاً باعث انسداد نسبی یا کامل پیش معده کک می شود.در این مرحله وقتی کک خونخواری می کند بخشی از خون خورده شده با باکتری مخلوط و تحت فشار منفی عضلات حلق و مری و به محض خارج شدن خرطوم از پوست ، به صورت استفراغ مجدداً از طریق خرطوم خارج و با محل گزش تماس پیدا کرده و فرد را مبتلا می کند.
ککها از نظر حساسیت به سه گروه غیر حساس ، نیمه حساس و شدیداً حساس تقسیم می شوند.مهمترین گروه کک های نیمه حساس هستد.زیرا گروه اول قادر به انتقال بیماری نیست و گروه دوم پس از مدت کوتاهی در اثر انسداد کامل پیش معده و گرسنگی تلف خواهد شد. مهمترین کک از نظر انتقال طاعون گونه Xenopsylla cheopis است.
مهمترین کک ها از نظر بهداشتی و انتقال بیماری که دارای پراکندگی جهانی نیز هستند عبارتند از :
1- Pulex irritans معروف به کک انسان است . گونه غالب موجود در اماکن انسانی است . این کک فاقد شانه و شیار مزوپلورال است.
2- X . cheopis به این گونه از کک ها ، کک موش قهوه ای ، انباری ، کشتی و شرقی گفته می شود. و مهمترین گونه ناقل بیماری است. این کک فاقد شانه ولی دارای شیار مزوپلورال است.
3- Nosopsylllus Fasciatus این گونه به نام کک شمالی یا موشهای اهلی نامیده می شود. این کک فقط دارای شانه سینه است.
4- Ctenocephalides canis کک سگ و Ctenocephalides.felis کک گربه : این کک ها دارای شانه سر و هم دارای شانه سینه هستند.
5- Leptopsylla . spp همانند کک های سگ و گربه دارای شانه سر وسینه است ولی چشم ندارد و انگل موشهای خانگی است.
6- Tunga peneterance کک شیگو یا جیگر : این کک تا به حال از ایران گزارش نشده است. ماده این کک از طریق سوراخ کردن پوست وارد بدن شده و تغذیه و تخم ریزی می کند.
در ایران کانون های طاعون در استانهای خراسان ، کردستان و آذربایجان غربی بوده که کانون اول در حال حاضر غیر فعال و خاموش بوده ولی دو کانون دیگر فعال هستند . بیماری در این کانون ها به صورت اپی زئوسی بین جوندگان و کک ها در جریان است. جوندگان اهلی از جمله راتوسها نسبت به بیماری شدیداً حساس بوده و در صورت ابتلا تلف می شوند. بعد از مرگ راتوسها ( موش سیاه ) کک های آلوده آنها آزاد و به انسان حمله می کنند . این عامل باعث شیوع اپیدمی می شود. حوندگان نیمه حساس موجب حفظ بیماری در کانوهای طبیعی می شود.
2- تیفوس آندمیک Murine typhus :
این بیماری که به تیفوس موشی و تیفوس مورن نیز معروف است. در درجه اول بیماری جوندگان به خصوص موش قهوه ای بوده و انسان میزبان اتفاقی آن است. عامل بیماری Richettsia mooseri نام دارد و همراه خون آلوده وارد بدن کک شده ، در دستگاه گوارش تکثیر پیدا می کند و باعث آلوده شدن مدفوع و همولنف کک می گردد. انتقال از طریق تماس مدفوع یا همولنف کک در اثر له شدن ، با محل گزش، زخم و مخاط چشم صورت می گیرد. مهمترین ناقل این بیماری گونه X. cheopis است ولی انواع N. fasciatus - C. canis - C. felis - P. irritance قادر به انتقال بیماری هستند.
3- عفونتهای سستودی ( کرمهای پهن نواری شکل ) :
سه نوع از سستودها توسط کک به انسان منتقل می شوند :
1-کرمهای نواری سگ و گربه
2- کرمهای نواری موش به خصوص رت: تخم این کرمها همراه مدفوع میزبان دفع و توسط لارو کک ها خورده می شود. و نهایتاً در بدن کک بالغ به سیستی سرکوئید تبدیل می گردد. چنین کک های چنانچه توسط میزبان اصلی یا به طور تصادفی توسط انسان خورده شوند (بوسیدن سگ با مواد غذایی آلوده ) سیتی سرکوئید 
موجود در آنها آزاد شده و فرد مبتلا به این انگلها می گردد.
3- تولارمی Pasteurella tularensis 
4- تب Q 
روشهای سمپاشی و کنترل کک ها :

برای مبارزه با کک ها در منازل مسکونی می توان از سم پاشی با سموم مالاتیون 2% - گامکسان 1% و دیارینون 2% استفاده کرد. برای مبارزه با کک های سگ و گربه می توان از گردپاشی با حشره کشهای گامکسان ، مالاتیون ، سوین و پیرترین کمک گرفت و یا از گردنبندهای حاوی سم دیکلرووس 20% که دارای خاصیت تدخینی بالاست استفاده کرد.
برای از بین بردن کک ها و جوندگان در کانون های طاعون حتماً باید ابتدا با کک ها از طریق  مسیر حرکت جوندگان

درون لانه آنها و یا از طریق خوراندن طعمه مسموم حاوی حشره کش به جوندگان مبارزه کرد . پس از گذشت چندین روز و حصول اطمینان از مرگ کک ها ، می توان اقدام به کشتن موش ها کرد . در غیر اینصورت باید با استفاده از سموم گازی (فوق العاده خطرناک )مثل سیانور کلسیم، فسفید آلومینیوم و گاز اگزوز اتومبیل (مونوکسید کربن ) اقدام به از بین بردن کک ها و جوندگان کرد.
به منظور محافظت فردی در محل های آلوده می توان از ترکیبات دورکننده مثل دی متیل تولو آمید و بنزیل بنزوات جهت دور کردن کک ها استفاده کرد.



این مطالب جنبه آموزشی داشته و جهت انجام سمپاشی با شرکتهای سمپاشی مجاز شهر محل سکونتتان تماس حاصل فرمایید. جهت اطلاع از مجاز بودن این شرکتها به واحد بهداشت محیط مرکز بهداشت مراجعه نمایید.















جهت اطلاع از مطالب به روز سایت به کانالهای ما در شبکه های اجتماعی بپیوندید.



   

(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)