سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

70نکته در باره ساس

70نکته در باره ساس



 ساسها از انگل های خارجی حیوانات ساکن غار (احتمالا خفاشها) در زمان غارنشینی انسان تکامل پیدا کرده اند. اولین بار توسط نویسندگان رومی و یونانی به عنوان یک مشکل در مدیترانه از آنها یاد شده است. این حشرات در قرن 11 در آلمان ،قرن 13 در فرانسه و قرن 16 در انگلیس تعیین هویت شدند.

 

 

ساس حشره‌ای از راسته نیم‌بالان و خانوادهٔ بسترساسان (Cimicidae) است.

ساس از کک بزرگ‌تر است و لای درز تشک و متکا و شکاف اجناس چوبی مخفی می‌شود و شب خارج شده و به انسان نیش می‌زند.[۳]

ساس از راه خون‌خوراکی از انسان و دیگر جانداران خون‌گرم تغذیه می‌کند.[۴]

دو نوع ساس که از نظر بهداشتی برای انسان اهمیت دارد، ساس معمولی (ساس تختخواب، Cimex lectularius) و ساس گرمسیری (Cimex hemipterus) هستند. این دو نوع ساس از روی پیش‌سینه یعنی بخش اول سینه از هم تشخیص داده می‌شوند.[۵]

هفتاد و چهار گونه ساس از خانواده سیمیسیده از انسان خونخواری می کنند . از این 74 گونه ، شایع ترین گونه CIMEX  LECTULARIOUS  می باشد که به ساس تختخواب معروف است . گونه هایی از ساس وجود دارد که خفاش ، پرستو و کبوتر میزبان آن گونه ها می باشند . اما این گونه ها نیز با دستیابی به فرصت مناسب می توانند بر روی بدن انسان خونخواری کنند .

 بیولوژی ساس :

دو نوع ساس که از نظر بهداشتی برای انسان اهمیت دارد ، CIMEX  LECTULARIOUS (ساس تختخواب) و   HEMIPTERUS CIMEX (ساس گرمسیری) می باشد . این دو نوع ساس از روی پیش سینه یعنی اولین قسمت سینه از هم تشخیص داده می شوند .

قسمت پیش سینه ساس تختخواب معمولی پهن تر و حاشیه انتهایی آن صافتر از نوع گرمسیری است . ضمائم دهانی ساس شامل دو لوله توخالی می باشد که از طریق یک لوله ، بزاق دهان خود را که حاوی مواد ضد انعقادی می باشد ، وارد بدن انسان می کند و از طریق لوله دوم خون را می مکد. مراحل تکاملی ساس شامل مرحله تخم ، 5 مرحله نمفی و مرحله بالغ می باشد .

ساس بالغ ، قهوه ای رنگ ، دارای بدنی تخت و بیضی شکل است که طول بدنش قبل از خونخواری به 4تا 5 میلیمتر می رسد . بعد از خونخواری ، بدن ساس به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز در می آید .

ساس ها در طی هر 5 مرحله نمفی و قبل از هر بار تخم ریزی نیاز به خونخواری پیدا می کنند . گرمای بدن انسان و دی اکسید کربن عمل بازدم انسان، ساس ها را به خود جلب می کند .

ساس تختخواب میربان های دیگر مانند خفاش ، مرغ و حیوانات اهلی را نیز مورد تهاجم قرار می دهد . به طور معمول عمل خونخواری قبل از طلوع آفتاب انجام می پذیرد و بعد از خونخواری ساس ها به پناهگاههای خود باز می گردند .

ساس ها در مرحله نمفی پس از یک وعده خونخواری می توانند تا دو ماه و ساس های بالغ تا بیش از یک سال بدون خونخواری به حیات خود ادامه دهند .

گزش ساس دردناک نمی باشد ، اما رسوب بزاق ساس در لایه صدمه دیده اپیدرم باعث ایجاد حساسیت می شود . در مورد انسان معمولاً نقاطی مثل بازوها و شانه ها درگیر گزش ساس می شوند .

 

ساس تختخواب در ملحفه ها و روبالشی ها ، درزها و شکاف های موجود در ساختمان ها و در زیر کاغذ دیواری ها پنهان می شود .

به خاطر خصوصیات ویژه ساس ، از جمله طبیعت مرموز این حشره ، اندازه بخصوص آن و پوشش سخت بدنش باعث می شود وجود ساس در مکانهای آلوده تداوم یابد . ساس در طی روز در جاهای مختلف پنهان می شود و در ساعات آرام شب بر روی بدن انسان خونخواری می کند .

ساس ماده در طول زندگی خود تقریباً 200 تخم بر جای می گذارد . (حدود 1 تا 12 تخم در روز) .

ساس ماده تخم ها را روی سطوح ناصاف قرار می دهد و آنها را با یک ماده سیمانی شفاف به سطح می چسباند . در عرض 6 تا 17 روز ، نمف ساس که غالباً بی رنگ است ، از تخم خارج می گردد . بعد از گذرانیدن 5 مرحله نمفی که که حدود 10 هفته به طول می انجامد ، نمف ها به مرحله بلوغ  می رسند و ساس بالغ 10 ماه زنده می ماند .

راه تشخیص :

از آنجایی که ساس ها حشراتی محتاط هستند ، اغلب تشخیص پناهگاههای آنان کار دشواری است . به هر حال وقتی تعداد ساس ها زیاد می شود بوی بدی از ترشحات روغنی بدن آنها متصاعد می شود . نشانه دیگر وجود ساس ، تشخیص لکه های مواد دفعی ساس بر روی محل رفت و آمد آنها می باشد

انتشار ساس :

محل زندگی انسان ، آشیانه پرندگان و لانه خفاش مناسبترین مکان برای زندگی ساس است ، زیرا هم محل مناسبی برای پنهان شدن ساس است و هم موجوداتی در آن ساکن هستند که ساس می تواند بر روی بدن آنها به خونخواری بپردازد .

 

چهارچوب پنجره ها ، پشت قاب عکس ، درز و شکاف داخل دیوار ، اثاثیه منزل ، پشت کاغذ دیواری ها و صفحات چوبی یا زیر فرش و موکت و حتی چینهای پرده بهترین پناهگاه برای ساس می باشد .

 

راههای مبارزه با ساس :

·                     از آنجایی که ساس از سطوح چوبی به راحتی بالا می رود ، پس بایستی پایه های تخت را در داخل

·                      صفحات فلزی قرار داد و تخت ها را از دیوار فاصله داد .

·                     برای کاهش آلودگی به ساس دما را می توان به بالای 37 - 36 درجه رسانید . تماس طولانی با دمای (9-0) درجه نیز در عرض چند ساعت ، ساس های بالغ را نابود می کند .

·                     ملحفه ها و روبالشی های آلوده را در یک کیسه نایلونی سیاه و در آفتاب قرار دهید.

·                     تمام درزها و شکاف های موجود در اتاق را مسدود کنید .

·                     پرده ها را با آب داغ مورد شستشو قرار دهید و اگر ملحفه ها و روبالشی ها آلوده به ساس است به روش های کنترل فیزیکی مانند جاروبرقی توجه خاصی داشته باشید .

·                     کاغذ دیواری هایی را که شل شده اند ، از دیوار جدا کنید

 

 

فیزیولوی ساس

حشرات بالغ 5-4 میلیمتر طول دارند بدنشان بیضی شکل است و هنگامی که خونخواری کرده باشند بدن کشیده تر بنظرمی رسد و رنگ آنها قرمز یا قهوه ای است و اگر خونخواری نکرده باشد برنگ زرد با قهوه ای کم رنگ دیده می شوند. بر روی سر 1 جفت آنتن 4 بندی ، قطعات دهانی گزنده و مکنده به صورت خرطوم و 1 جفت چشم در طرفین سر مشاهده می شود . سینه از 3 بند تشکیل شده که بند اول بزرگتر از 2 بند دیگر است . به هر بند سفید 1 جفت پای کشیده و بلند ، استوانه ای متصل است وروی بند دوم و سوم سینه 1 جفت بال تحلیل رفته به صورت دو بالشتک مشاهده می شود شکم از 8 بند تشکیل شده است که بند انتهایی شکم در نرها کشیده تر ومجهز به یک عضو تیز بنام penis است . بر روی بدن پوشش کم پشتی از موهای ظریف دیده می شود.

 

 

رفتار شناسی ساس تختخواب

هر 2 جنس نر و ماده خونخوارند وبر روی انسان تغذیه میکنند و در صورت عدم دسترسی به انسان از خون حیوانات مختلف مانند خرگوش ، موش ، خفاش ، مرغ و خروس و پرندگان دیگر به عنوان غذا استفاده میکنند ساسها می توانند گرسنگی را برای مدت طولانی تحمل کنند از این جهت می توانند در ساختمانهای قدیمی خالی از سکنه به حیات خود ادامه دهند. ساسها معمولا هنگام شب و قبل از طلوع آفتاب خونخواری می کنند و اگر خیلی گرسنه باشند روزها نیز مبادرت به خونخواری می نماید. مدت خونخواری 5-4 دقیقه است ساسها روزها در نقاط تاریک مانند شکاف درزها ، وسایل منازل ، دیوارها، سقف ها ، درزیرکاغذ دیواری ، لابلای کفپوش های چوبی ، فضای بین تشک و تختخواب ، درزهای تشک و بالش و رختخواب مخفی می شوند. ساسها به طور دسته جمعی زندگی میکنند به تعداد زیاد در یک محل یافت می شوند ساس ماده حداکثر 500 تخم در طول عمر خود می گذارد. بازشدن تخم ها در شرایط مطلوب در طول 1 هفته صورت میگیرد ولی اگر دما پایین تر از 14 درجه سانتیگراد باشد تخم ها شکفته نمی شوند. ساسها (متامرفوز)یا دگردیسی ناقص دارند بعد از شکفته شدن تخم نوزادی که از تخم خارج می شود کاملا شبیه به بالغین است فقط اندازه کوچک و به رنگ زرد است که نمف نامیده می شود ساسها 5 مرحله نمفی دارند و در هر مرحله بایستی یک یا چندبار خونخواری کند و پس از رشد جلد اندازی نماید و به مرحله دیگر وارد شود. ساسها از خود ماده ای با بوی خاص ترشح می کنند که در خانه های آلوده بوضوح احساس می شود. وجود لکه های قهوه ای یا سیاه روی ملحفه ، لباس ، دیوار و کاغذ دیواری نشان دهنده وجود ساس در محل می باشد .
با بازدید شکافها ، درزها که محل اختفای ساس ها است ، دیدن ساسهای بالغ زنده ، نمف و یا پوسته جلدآنها ، وجود ساس در محل اثبات می شود.
ساسها قدرت انتشار محدودی دارد و انتشار آنها از طریق حرکت صورت می گیرند0 چون حرکت آنها آهسته است مگر هنگامی که تحریک شوند . ساسها بطور معمول با وسایل منزل ، فرش ، وسایل خواب ، لوازم چوبی دست دوم ، چمدان ، کتاب و ... از محلی به محل دیگر وارد شده و به راحتی منتشر می شوند.

اهمیت پزشکی و مبارزه با ساس های تخت خواب 

آزار گزش – عکس العمل افراد نسبت به گزش ساسها متفاوت است وممکنست از خارش جزیی
تا حساسیت های بسیار شدید بروز نماید.
ساسها به سبب داشتن خرطوم سخت و بلند از روی لباس و ملحفه نیز خونخواری میکنند
2- در انتقال هپاتیت B می توانند نقش داشته باشند.
3- چون ممکنست به صورت دسته جمعی بر روی افراد خونخواری نمایند ایجاد کم خونی و کمبود آهن در بچه ها می نماید
4-به جز موارد فوق ساسها بیماری خاصی را منتقل نمی کنند.

پیشگیری در برابر ساس های تختخواب 
1- هنگام خرید لوازم چوبی دست دوم کلیه شکافها و درزها بازدید شود.
2- هنگام خرید فرش ، پشتی (دست باف و ماشینی) دست اول و دوم دقت شود و بازدید بعمل آید.
3- هنگام مسافرت قبل از استقراردر محل فرشها ، رختخواب ها ، کمد لباس و ..بازدیدشود تا از عدم وجود ساسها اطمینان حاصل شود.

مبارزه و اقدامات کنترلی ساس تخت خواب
سمپاشی کف اطاقها ، دیوار،کلیه درزها و شکافهای موجوددر منازل ، وسایل منازل با استفاده از سموم بهداشتی و بی خطر با کارایی مناسب
2- سمپاشی لوازم خواب تشک ، خصوصا" لوازم خواب بچه ها
3- استفاده از دستگاه های الکتریکی دور کننده حشرات برای دور کردن ساسها خصوصا دراطاق کودکان.
4- استفاده از دستگاه های الکتریکی دور کننده حشرات در ساختمان های آلوده به مدت طولانی.

 

 

بیماری های ناشی از ساس

 

ساسهای بستر متهم به انتقال تعداد زیادی از بیماریها شده اند ولی تاکنون موارد ذیل ثابت شده است.
1-ایجاد کم خونی(به علت خونخواری زیاد)
2- حساسیت در افراد حساس. در بعضی افراد ممکن است تاولهای هموراژیک بزرگی به وجود آید. و در بعضی ممکن است قرمزی و ادم مشاهده شود. 
3-کم خوابی یا بیخوابی
4- خارش شدید و عفونت های ثانویه 
5- بوی بد مکان ساس زده

باعث کم خونی یا تحریکات عصبی، بی خوابی و ضعف عمومی می شود.

 

 

سموم موثر بر ساسها:
سم HCH و سم BHC سم دی اکساکارب و سم بندیو کارب ، سم ددت،سم دیازینون سم فن کلروفوس، یودفن فوس لیندین،مالاتیون و پرویوکسور،آیکون، سولفاک موثر میباشند.
اضافه کردن پیرترین یا پیرتروئیدهای ترکیبی مثل بیورزمترین مفید است چون باعث خارج شدن ساس از پناهگاههایشان میشود و تماس آنها را با سطوح سمپاشی شده افزایش میابد. 
سمپاشی به صورت دستی یا کمپرسی روی دیوارها و کف اطاقها صورت میگیرد. 
رختخواب کودکان و گهواره اطفال نباید سمپاشی شود . در این مورد لباس ها و .. را بجوشانید

در آخر نویسنده امیدوار است که با خواندن مطالب بالا د رعایت اصول بهداشتی خصوصا بهداشت محیط بتوانیم محیطی پاک و دور از دسترس این حشرات خوش آشام برای خود مهیا کنیم .

اینجانب توصیه ای که برای تمامی عزیزانی که در منزل یا محل سکونت خود با این حشره مواجه می شوند داشته قبل از انجام هرگونه عملیاتی با اینجانب تماس گرفته تا بعد از پرسش چند سئوال راه حل اساسی و موثر را برایتان بازگو نماییم .

شایان توجه است که مواردی که در بالا بدانها اشاره شده است حتما بایستی زیر نظر متخصص بهداشت یا دفع آفات انجام شود و از کاربرد خصوصا سموم توسط افراد غیر متخصص اجتناب کنید و سعی نمایید بدون مشاوره هیچگونه سمی را خریداری ننمایید.


مهندسی بهداشت محیط شماره یک اصفهان






توصیه های سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا در مورد ساس کلیک کنید.





این مطالب جنبه آموزشی داشته و جهت انجام سمپاشی با شرکتهای سمپاشی مجاز شهر محل سکونتتان تماس حاصل فرمایید. جهت اطلاع از مجاز بودن این شرکتها به واحد بهداشت محیط مرکز بهداشت مراجعه نمایید.





روش مبارزه با ساس


(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)