سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

بهداشت هوا در روستا


بهداشت هوا در روستا



پاورپوینت شاخص های سلامت آلودگی هوا در روستاها


 

یکی از روزی ها و نعمات الهی که ادامه حیات آدمی و اکثر موجودات زنده در گرو دستیابی به آن می باشد  هوا است . هوا مانند آب و غذا و و   مقدم بر آنها رزقی است که خداوند برای تداوم حیات ، بدون هیچ زحمت و تلاشی در اختیار تمام مخلوقات قرارداده  است زیرا نیاز بدون وقفه این نعمت خدایی ،  و وفور و استمرار و سهولت دسترسی به آن را می طلبد.

انسان همیشه سعی داشته است که هوا را هرچه پاکتر در اختیار داشته باشد اگر چه صنعتی شدن شهرها و افزایش جمعیت ، در جهت افزایش آلودگی این نعمت خدادادی است . ولی در راستای دستیابی به هوای سالم ، انسان همیشه بسوی طبیعت دور از صنعت و شهرنشینی رفته است که از آنجمله هوای دشت و کوه و هوای سالم که توام با فضای سبز است مورد توجه بوده است . ولی بر خلاف این تصور همگانی ، متاسفانه در روستا خواسته یا ناخواسته ، آلودگی هایی برای هوای تنفسی بوجود آمده است که سعی می شود خیلی خلاصه به این موارد اشاره شود تا توصیه هایی که در جهت کاهش یا رفع آنها ارائه می شود بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

مبحث آلودگی هوای روستا را در دو بخش آلودگی هوای آزاد و آلودگی هوا در محیطهای سربسته روستا مورد بررسی قرار می دهیم .

الف : آلودگی هوای آزاد در روستا :

متاسفانه هوای روستاها نیز خیلی از تمدن شهرنشینی و صنعت نتوانسته دور بماند و سفیرهای صنعت و شهرنشینی ( از قبیل انواع وسیله های نقلیه و عمدتاً موتور سیکلت که در استان سیستان و بلوچستان بیشتر از نوع موتورسیکلت های روسی هستند که باید روغن و بنزین را در داخل باک به میزان 1 به 20 مخلوط کنند و این مساله در هنگام احتراق و کارکردن موتورباعث ایجاد دودزیاد میشود که آلوده کننده هوای پاک روستاست)به روستاها رسیده اند.

از دیگر سفیران صنعت و شهرنشینی وجود کوره های آهک ، گچ و آجرپزی است که به دو طریق ، اول بارها سازی ذرات جامد معلق در هوا و دوم با ایجاد دود ناشی از سوخت های  فسیلی باعث آلودگی هوای آزاد روستاها می شوند .

ازدیگر آلوده کننده های هوا در محیط روستا وجود تنورهای پخت نان هستند که اکثراً در آنها چوب و هیزم و دیگر بقایای گیاهی و گاهاً فضولات حیوانی ، سوخته شده و دود حاصله به همراه ذرات مواد  جامد معلق باعث آلودگی هوا می شوند .

در بعضی از روستاها علی الخصوص در منطقه سیستان شبها جهت در امان ماندن از نیش پشه و بعضی دیگر از حشرات در حیاط و در نزدیکی جلو اتاقهای مسکونی اقدام به سوزاندن فضولات حیوانی که از قبل به همین منظور تهیه شده اند می نمایند که این دود شدید واقعاً هوای روستا را در شب آلوده می نماید.

یکی دیگر از آلوده کننده هایی که در روستا به چشم می خورد وجود اجاقهای هیزمی است که گاهاً تبدیل به نفتی شده است و هردو نوع آنها آلوده ساز هوای محیط هستند.

خاکی بودن معابر روستایی و حیاط خانه ها باعث می شود که با کمترین رفت و آمدها ، مقدار متنابهی گردو غبار آلوده به هوا بلند شود چه رسد به اینکه باد هم وزیدن گیرد که در آنصورت آلودگی هوا خیلی شدید خواهد بود که برای جلوگیری از این مساله حداقل می توان معابر و حیاط خانه ها را شن ریزی کرد .      

ب : منابع آلوده کننده هوای محیط بسته در روستا :

استفاده از بخارهای نفتی و گاهاً هیزمی علاوه بر اینکه باعث آلودگی هوای آزاد روستا می شود مقداری از آلودگی و دود حاصله را قبل از اینکه از طریق لوله بخاری به خارج از خانه بهداشت شود از لابه لای اتصالات و یا از طریق درب بخاری وارد هوای تنفسی اتاق کرده و باعث آلودگی آن می شود که این موضوع هنگامیکه در بیرون از خانه باد در حال وزیدن است به شدت زیاد می شود چون باد نه تنها باعث جلوگیری از خروج دود شده بلکه کلیه دود را به داخل بخاری و فضای خانه برمی گرداند و اگر به این مساله توجه نشود امکان وجود مسمومیت و حتی مرگ وجود خواهد داشت .

آلوده ساز دیگر هوای محیط بسته در روستا که در بعضی از خانه های شهری نیز وجود دارد چراغهای گرم کننده نفتی (علاء الدین ها ) می باشد که برای خوب سوختن نیاز به اکسیژن زیادی دارد و به محض اینکه مقدار اکسیژن از حدی کمتر شود ( در زمستان بعلت سرمای هوا کلیه منافذ و در و پنجره ها بسته است و اکسیژن محدود است ) عمل سوختن به صورت ناقص انجام شده و علاوه بر اینکه مقدار زیادی نفت از طریق فتیله چراغ در قسمتی که بعلت کمبود اکسیژن شعله ندارد ، بخار می شود ، مقدار زیادی گاز منواکسید کربن (CO) که گازی خفه کننده ، بی بو و بی مزه است ، نیز وارد هوای اتاق شده و چون میل ترکیبی منواکسیدکربن  200 برابر بیشتر از میل ترکیبی اکسیژن با هموگلوبین خون است ، به سرعت در ریه ها ، جایگزین اکسیژن شده و میزان کربوکسی هموگلوبین را در خون افزایش داده و درصورت ادامه هر لحظه احتمال خفگی افزایش می یابد.

همچنین مشابه وضعیت علاء الدین ها و دیگر گرم کننده های نفتی را ، سماورهای نفتی دارند که می توانند حالات مشابه ولی خفیف تر را به وجود آوردند.

یکی دیگر از آلوده کننده های محیط بسته وجود کرسی های ذغالی است که در اکثر مناطق سردسیر به خصوص در استان خراسان رواج زیادی دارد ( کرسی شش وجهی از جنس چوب است که  چهار طرف آن باز و قسمت بالا و پائین آن بسته است و درون آن منقل ذغال افروخته قرارداده شده و روی این شش وجهی چوبی را با لحاف بزرگی می پوشانند و افراد برای گرم شدن و خوابیدن از چهار طرف زیر لحاف کرسی می روند ) به علت سرمای هوای اتاق ، گاهی اوقات کودکان و حتی در پاره ای موارد بزرگسالان سرخود را زیر لحاف می برند و در آنجام بعلت تمام شدن سریع اکسیژن در هوای محبوس زیر لحاف کرسی ، زغالهای نیمه افروخته بصورت ناقص احتراق خود را ادامه می دهند و تولید منواکسید کربن می کنند که همانطوریکه اشاره شد باعث خفگی می شود .

آلوده کننده دیگر هوای محیط های سربسته روستایی استعمال دخانیات ( انواع توتون ) بصورت کشیدن سیگار و تنباکو در قلیان می باشد که تقریباً مرسوم است و باعث می شود هوای اتاق مسکونی به شدت آلوده شود . چون  خانه های روستایی بعلت عدم اطلاعات کافی در مورد فضای مورد نیاز برای هر نفر و بطور کلی عدم آگاهی از مهندسی ساختمان بسیار کوچکتر از خانه های شهری ساخته می شود و از سویی به علت وابستگی های خاص روستا و بالابودن بعد خانوار در روستا تعداد افراد ساکن در همین فضاهای کوچک خیلی زیاد هستند که نیاز به اکسیژن بیشتری را طلب می کند.

در اکثر روستاهایی که فاقد سیستم برق کشی هستند بالاجبار برای تامین روشنایی در شب از چراغهای نفتی ( گردسوز – دستی – لامپــا و ...) استفاده می شود که به علت تنظیم نبودن شعله و یا هوای مورد نیاز چراغ ، دود زیادی ایجاد کرده و اگر ساکنین خانه خواب باشند می تواند خطرات جدی ایجاد نماید.

یکی دیگر از کاستیهای ساختمان خانه های روستایی وجود پنجره ها در ارتفاع پایین می باشد که با وزش بادهایی با سرعت بسیار کم نیز مقدار زیادی گردوغبار وارد خانه ها شده و فضای سربسته را آلوده می کند و بالاخره می توان از جارو کردن حیاط و خانه ها اسم برد که ذرات گردوغبار و مواد معلق برخاسته از فرشها را در هوا زیاد می کنند نام برد که برای جلوگیری از گردوغباردر حیاط می توان قبل از جارو اقدام به آبپاشی نمود . به امید داشتن و استفاده از هوای  دارای 21%  اکسیژن   

 

مهندس محمد امیر نوری کارشناس بهداشت هوای معاونت بهداشتی دانشگاه زاهدان



بررسی شیوع بیماری های منتسب به آلودگی هوا در خانوارهای روستایی مصرف کننده سوخت جامد در استان کردستان در سال 1392

 

از دیر باز بشر برای برطرف ساختن احتیاجات اساسی خود از جمله پخت و پز، جوشاندن آب، گرم کردن منازل، تامین روشنایی و ... به انرژی نیاز داشته است .سوخت جامد یکی از مواردی بوده که از گذشته تا به امروز به دلیل در دسترس بودن، همواره برای تولید انرژی مورد استفاده واقع می شده است. بیشتر افرادی که از سوختهای جامد استفاده می کنند آن را در بخاریهای ساده، قدیمی و بدون تهویه مناسب می سوزانند که باعث آلودگی زیاد و تولید دود در منازل میگردد. استفاده از مواد زاید جامدی مانند چوب بر اثر سوزاندن، نه تنها باعث آلودگی هوا میگردد بلکه باعث از بین رفتن جنگلها و تغییر در زیستگاهها نیز می شود .سوخت های جامد به میزان زیادی آلاینده سمی در هوا تولید می کنند که از بخاری و اجاق های خانگی متصاعد می گردد و در زمانی که از دودکش مناسب استفاده نگردد، باعث بوجود آمدن آلودگی هوای داخل منازل و افزایش میزان ذرات معلق می شود. به علاوه، آلودگی هوای داخل منازل و عدم استفاده صحیح از منابع انرژی،2مانع بزرگ در دستیابی به اهداف توسعه هزاره به شمار می آیند. آشپزی در آشپزخانه های مدرن نیویورک، پاریس یا توکیو بر روی اجاق گازی یا الکتریکی یک وقت گذرانی لذت بخش است. در حالیکه آشپزی بر روی شعله باز، در کلبه های قدیمی مناطق روستایی آفریقا، جنوب آسیا یا آمریکای لاتین، کاری سخت و طاقت فرساست که سلامت را تهدید می کند. آلودگی هوا در منازل روستائی نسبت به نوع حامل های انرژی و نوع سوخت مصرفی برای فعالیت های روزانه ازجمله پخت وپز وگرمایش متفاوت می باشد. چگونگی مصرف سوخت و حامل های انرژی از جنبه های ذیل حائز اهمیت می باشد. انتشار آلاینده های هوا - ابتلا به گروهی از بیماریها و تغییر در شاخص های سلامت - مصرف بی رویه منابع سوختی - تخریب محیط زیست و کاهش منابع سوختی - انتشار گازهای گلخانه ای و تغییرات آب و هوائی در سطح جهانی از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت، نفت، گاز و برق از جمله حامل های انرژی سوخت پاک معرفی شده است. اگرچه کشور ما از لحاظ منابع سوختی نظیر نفت و گاز، غنی می باشد و امکان دسترسی به این نوع سوختها در روستاها فراهم است ولی هنوز بیش از 12% از روستاهای تحت پوشش نظام شبکه بهداشت و درمان کشور از سایر سوخت ها نظیر هیزم، ضایعات گیاهی و کشاورزی، فضولات دامی و ذغال برای پخت و پز و گرمایش منازل خود، خصوصاً در فصول سرد سال استفاده می کنند.آنچه با باز شدن درب کلبه های استفاده کنندگان از سوخت های جامد خوش آمد می گوید، هوای مملو از دود خاکستری غلیظی است که تنفس را غیر ممکن و اشک را از چشم ها جاری می سازد. سوزاندن غیر اصولی سوخت های جامد بر روی شعله های باز یا تنور در فضای بسته سبب تولید مخلوط خطرناکی از صدها آلاینده می گردد. غلظت ذرات معلق ، گازها و در مواردی فلزات سنگینی چون آرسنیک و فلوراید (زمانیکه از ذغال سنگ به عنوان سوخت استفاده گردد) در زمان استفاده از سوخت جامد به 10 الی 20 برابر مقادیر اعلام شده این آلاینده ها توسط سازمان جهانی بهداشت می رسد. به طور عمده آلاینده های ناشی از مصرف سوخت جامد شامل موارد زیر است


• ذرات معلق • مونوکسید کربن • اکسیدهای سولفور • اکسیدهای نیتروژن • آلدئیدها

از آلدئیدهای زبانزد می توان فرمالدئید، اتانال، متانال و بنزآلدئید را نام برد. • بنزن • ترکیبات پلی آروماتیک (واژه آروماتیک به معنی خوشبو است، آروماتیک ها، دسته وسیعی از ترکیبات را تشکیل می دهند که شامل بنزن و ترکیباتی باشند که از نظر رفتار شیمیایی مشابه بنزن می باشند). ذرات معلق با قطر کوچکتر از 10 میکرون به عنوان مهمترین شاخص خطرات بهداشتی آلودگی هوا در فضای بسته مطرح می باشد. ذرات ریز، با قطری حدود 2.5 میکرون که قادر به نفوذ به اعماق ریه هستند، بیشترین پتانسیل را جهت التهاب راههای هوایی، ریه ها و صدمه به سیستم ایمنی دارند. سوزاندن سوخت های جامد، منجر به تولید مقادیر بسیار بالای آلاینده ها در هوایفضای بسته می گردد. مقادیر24 ساعته PM10 در منازل آفریقا، آسیا یا آمریکای لاتین که از فضولات حیوانی به عنوان سوخت استفاده می کنند دامنه ای حدود 3000-300 میکروگرم بر متر مکعب را شامل می شود. حداکثر غلظت این آلاینده در طول پخت و پز ممکن است بالغ بر 10000میکروگرم بر متر مکعب باشد.مطابق شکل1 آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا، میانگین سالیانه PM10در هوای آزاد را50 میکروگرم برمترمکعب به عنوان استاندارد تعیین نموده است. میانگین سالیانه PM10توسط اتحادیه اروپا به40 میکروگرم بر متر مکعب محدود گردیده است. ممکن است بسیاری از مردم در زمان استفاده از سوخت های جامد در مواجهه با سطوحی از ذرات کوچک PM10 قرار بگیرند که چند برابر استانداردهای سالیانه تعیین شده برای آلودگی هوای فضاهای باز باشد. شکل1 مقایسه غلظت PM10 ناشی از مصرف سوخت جامد منازل(فضای بسته) و هوای خیابان ها (فضای باز)  استشناق آلودگی هوای فضای بسته، خطر ابتلا به پنومونی و سایر عفونت های حاد بخش تحتانی سیستم تنفسی در کودکان زیر 5 سال را 2برابر می کند. عفونت های حاد تنفسی، مهم ترین علت مرگ و میر در کودکان زیر 5سال است که علت حداقل 2میلیون مورد مرگ و میر سالانه در این گروه سنی محسوب می گردد9 ] [. احتمال ابتلای زنانی که در مواجهه با دود فضای بسته هستند به انسداد مزمن دستگاه تنفسی(COPD)، برونشت حاد، یا آمفیزم،3برابر زنانی است که از سوخت های پاک نظیر گاز، الکتریسته و سایر سوخت های پاک جهت پخت و پز استفاده می کنند. استفاده از زغال سنگ، خطر ابتلا به سرطان ریه، به ویژه در زنان را 3 برابر افزایش می دهد.شواهدی وجود دارد که نشان می دهد آلودگی هوا سبب افزایش مواردی از قبیل: کم وزنی هنگام تولد، مرگ و میر پری ناتال (مرگ و میر در هفته اول زندگی) آسم، اوتیت مدیا (عفونت گوش میانی) و دیگر عفونت های فوقانی حاد تنفسی، سل، سرطان نازوفارنکس، کاتاراکت، سرطان حنجره، کوری و بیماری های قلبی و عروقی می گردد. استفاده از سوخت های فسیلی باعث افزایش گازهای گلخانه ای و در نتیجه تغییر درآب و هوا و گرمایش جهانی هو ا نیز می گردد که خسارات زیادی به محیط زیست وارد می سازد. بیش از سه میلیارد نفر در جهان (تقریباً 50 درصد) از سوخت های جامد چوب، فضولات دامی، باقیمانده گیاهان، غلات زغال و ... برای پخت و پز و یا گرم کردن منازلشان استفاده می کنند . در بررسی اثرات ناشی از مواجهه با آلاینده های منتشره از این نوع سوخت ها، گروه هدف و جمعیت در معرض عمدتاً زنان و کودکان می باشند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، مصرف سوخت جامد در ایران کمتر از 5درصد می باشد .چگونگی مصرف سوخت و حامل های انرژی از جنبه های ذیل حائز اهمیت می باشد. انتشار آلاینده های هوا - ابتلا به گروهی از بیماریها وتغییر در شاخص های سلامت - مصرف بی رویه منابع سوختی - تخریب محیط زیست و کاهش منابع سوختی - انتشار گازهای گلخانه ای و تغییرات آب و هوائی در سطح جهانی لذا آگاهی از وضعیت مصرف سوخت جامد و فراوانی نوع مواد جامد مصرفی(چوب، فضولات حیوانی و ...) در روستاهای استان به منظور دستیابی به درصد بیماریهای منتسب به آلودگی هوا و خطر نسبی هریک از بیماریهای مذکور ضروری به نظر می رسد تا بتوان با استفاده از اطلاعات مذکور اقدامات مداخله ای را به منظور کاهش مواجهه انجام داد



بهداشت هوا





(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب انتهای سایت مراجعه کنید)





www.environmentalhealth.ir