دستور العملهای نظارت بهداشتی طیور (کشتارگاه)

با عنایت به دریافت گزارشاتی مبنی بر وقوع بیماری آنفلوانزای طیور در برخی کشورهای همسایه وبا توجه به جایگاه و نقش حمل و نقل در انتشار بیماری و پیرو بخشنامه های قبلی ، بدینوسیله دستورالعمل تکمیلی اقدامات بهداشتی در خصوص حمل و کشتار طیور در کشتارگاهها به شرح ذیل جهت اطلاع و بهره برداری ارسال می گردد.

بارگیری و حمل به کشتارگاه طیور

1. کلیه گله های طیور پرورشی باید ظرف مدت 48 ساعت قبل از بارگیری توسط دکتر دامپزشک مسئول فنی بهداشتی مرغداری و یا کارشناسان اداره دامپزشکی محل ، مورد معاینه درمانگاهی قرار گرفته و نسبت به صدور گواهی بهداشتی جهت حمل به کشتارگاه (‌با اعتبار حداکثر 5 روز) اقدام شود.

2. کشتارطیور باید دریکی از کشتارگاههای طیور داخل استان و حتی الامکان در نزدیکترین کشتارگاه انجام پذیرد و در صورت نیاز ،‌صرفا لاشه طیور کشتار شده با رعایت ضوابط زنجیره سرد و پس از اخذ گواهی بهداشتی حمل به استان های دیگر حمل شود.

3. در صورتیکه ظرفیت کشتارگاهی موجود استان ،‌کمتر از میزان طیور عرضه شده برای کشتار باشد ، صدور مجوز حمل گله هایی که از نظر درمانگاهی سالم و بویژه فاقد نشانه های درمانگاهی بیماریهای ویروسی واگیر از جمله گامبورو ، ‌نیوکاسل و انفلوانزا میباشند، ‌با رعایت سایر ضوابط بهداشتی حمل طیور زنده و هماهنگی با اداره کل دامپزشکی استان مقصد جهت کشتار در نزدیکترین کشتارگاه مجاز یکی از استان های همجوار بلامانع خواهد بود. بدیهی است کشتار کلیه گله های مادر و تخمگذار( در پایان دوره ) باید در یکی از کشتارگاههای طیور داخل استان انجام پذیرد.

4. از هر محموله طیور کشتاری متعلق به مرغداریهایی که دردوره پرورش با تلفات بیش از 10 درصد به کشتارگاه فرستاده می شوند باید پیش از بارگیری ، جهت انجام آزمایش های سرولوژیک به تعداد 15 نمونه خون تهیه شود.

تخلیه طیور در کشتارگاه

1. گواهی حمل بهداشتی کلیه محموله های طیور کشتاری باید هنگام ورود به کشتارگاه کنترل گردد و بازرسی بهداشتی پیش از کشتار در مورد کلیه محموله ها انجام پذیرد.

2. خودروها و قفس های ویژه حمل طیور کشتاری باید قبل از هر بار بارگیری و بعد از هر بار تخلیه ،‌بطور کامل شستشو و (‌ترجیحا با استفاده از ضد عفونی کننده های دارای پایه پراکسید ،‌ ترکیبات چهارتایی آمونیوم ، ید - با رقت توصیه شده ) ضد عفونی ‌گردند . کنترل منظم فراهم و کارامد بودن امکانات لازم برای انجام فرایند فوق در کشتارگاههایطیور استان ضروری می باشد.

تبصره : از ادامه فعالیت کشتارگاههای طیور فاقد امکانات فوق بایستی در اسرع وقت جلوگیری بعمل آید.

3. گواهی نظارت بر شستشو و ضد عفونی کامیونهای حمل طیور ( برابر فرم نمونه که به پیوست می باشد ) جهت خروج این کامیونها از کشتارگاه و مراجعه به واحد مرغداری برای بارگیری مجدد با مهر و امضاء مسئول فنی بهداشتی کشتارگاه ضروری است.یک نسخه از گواهی صادره باید در کشتارگاه (نزد مسئول فنی بهداشتی ) بایگانی شود . در صورت حمل بین استانی طیور ، ارائه این گواهی به اداره دامپزشکی مبدا ، برای دریافت گواهی بهداشتی حمل الزامی می باشد.

4. خودروهای حمل طیور کشتاری باید دارای مشخصات زیر باشند :

4-1)کلیه سطوح اتاق حمل کاملا قابل شستشو و ضدعفونی باشد.

4-2) در هنگام حمل طیور، ‌مجهز به پوشش مناسب مانند پرده های مشبک برزنتی بوده،‌تهویه مناسب فراهم باشد.

بازرسی بهداشتی

مسول فنی بهداشتی کشتارگاه موظف است :

1. در صورت برخورد با محموله مظنون به آنفلوانزا در بازرسی بهداشتی ، کلیه طیور با علایم بالینی مشکوک و همچنین لاشه های مظنون به بیماری آنفلوانزا باید ضبط و پس از معدوم نمودن به شیوه مناسب سوزانیده شود.

2. در صورت مشاهده مورد فوق، خط کشتار باید متوقف شده و پس از شستشو و ضدعفونی مجدد و رعایت سایر دستورالعملهای بهداشتی نسبت به کشتار طیور باقیمانده اقدام گردد یا کشتار موارد مظنون در پایان کشتار روزانه صورت گرفته و متعاقبا نسبت به شستشو و ضدعفونی کامل اقدام شود. همچنین ادامه فعالیت کشتارگاه، منوط به اخذ مجوز کشتار از اداره دامپزشکی محل می باشد که در صورت انجام کامل و دقیق شستشو و ضد عفونی کشتارگاه صادر خواهد شد .

3. کشتار گله های مظنون باید با رعایت کلیه ضوابط بهداشتی انجام گیرد . بدیهی است پرسنل باید مجهز به لباس کار مناسب ( کلاه ،‌ماسک ، روپوش ، دستکش و چکمه باشند.

4. مسئول فنی بهداشتی و نیز متصدی کشتارگاه موظفند اداره دامپزشکی محل را بلافاصله از تشخیص یا ظن به بیماری انفلوانزا در بازرسی بهداشتی قبل یا بعد از کشتار اگاه نمایند.

5. از کلیه پرسنل باید تعهد کتبی مبنی بر عدم تماس حداقل تا سه روز با کلیه واحدهای مرتبط با صنعت طیور اخذ شود.

کنترل بهداشتی کشتارگاه

1. اقدامات لازم برای مبارزه با جوندگان و حشرات به دقت به مورد اجرا گذارده شود.

2. کلیه پنجره هایی که به محوطه بیرونی کشتارگاه باز می شوند، ‌باید مجهز به توری بوده ، به گونه ای که از ورود پرندگان و حشرات جلوگیری شود.

3. کلیه سالنهای عملیات و نیز تجهیزات مربوط باید در پایان کشتار روزانه بدقت و به طور کامل شستشو و پاکیزه شده و با ماده ضد عفونی کننده مناسب گند زدایی گردند.

4. کلیه آبروهای فاضلاب موجود در محوطه بیرونی کشتارگاهها باید مجهز به سرپوش مناسب باشد ‌بنحوی که از تماس هرگونه پرنده با ان جلوگیری شود.

5. کلیه پرسنل شاغل در کشتارگاه باید هنگام فعالیت از لباس کار مناسب اختصاصی جهت ایمنی فردی و جلوگیری از انتقال بیماری (‌شامل کفش – کلاه- روپوش- ماسک – دستکش و ...) استفاده نمایند. لباس های کار باید در پایان هر نوبت کاری تعویض وپس از شستشو و ضدعفونی به روش مناسب برای استفاده در روز بعد آماده گردند.

6. تعویض بموقع و نیز ا ستفاده از ماده ضدعفونی کننده در حوضچه های ضدعفونی موجود در ورودی کشتارگاه باید مد نظر قرار گیرد.

7. از ورود خودروهای متفرقه به کشتارگاههای طیور باید اکیدا جلوگیری شود.

8. از نگهداری هر گونه طیور و سایر حیوانات در کشتارگاههای طیور باید خودداری گردد.

9. ضایعات کشتارگاهی باید بلافاصله و با رعایت کلیه ضوابط بهداشتی به واحد تبدیل ضایعات کشتارگاه و یا با فراهم اوردن کلیه امکانات لازم (بدون هر گونه نشد در طول مدت حمل ) به کارخانه تبدیل ضایعات مستقل انتقال داده شوذ و در غیر این صورت به شیوه بهداشتی در محل کشتارگاه دفن گردد.

بدیهی است با کلیه کشتارگاههایی که دراجرای دستورالعمل مذکور قصور نمایند، از طریق مراجع قانونی برخورد لازم بعمل خواهد آمد . مسئولیت حسن اجرای دستورالعمل بعهده مدیر کل استان بوده که با استفاده از نیروهای اداری نسبت به بازرسی ، نظارت واعلام موارد مربوطه اقدام نمایند.

کشتارگاه‌های دام را به سه دسته :سنتی ، نیمه صنعتی و صنعتی تقسیم می کنیم .

کشتارگاه‌های سنتی:عملیات کشتار دام در وضعیت کاملا غیر بهداشتی صورت می گیرد ومصرف گوشت حاصل از این کشتارگاه‌ها به هیچ وجه توصیه نمی شود، همین طور کشتارهایی که خارج از حیطه نظارت سازمان دامپزشکی و در محل های خارج از کشتارگاه صورت می گیرد و می توانند عامل آلودگی و بیماری انسان باشند.

کشتارگاه‌های نیمه صنعتی :عملیات پوسکنی دام بر روی خط کشتار ( ریل) صورت می گیرد و بنابراین آلودگی ثانوی گوشت ( نظیر کشیده شده لاشه دام روی زمین ) کم می شود.

کشتارگاه‌های صنعتی : کشتارگاه‌های صنعتی نقش مهمی در حفظ محیط زیست دارند زیرا ضایعات حاصل از کشتار دام نظیر خون و اجزای گوشتی غیر قابل مصرف در محل تبدیل ضایعات به پودر گوشت تبدیل می شود که علاوه بر قرار گرفتن مجدد در چرخه اقتصادی از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری به عمل می آید و فاضلاب حاصل از کشتار در تصفیه خانه های مجهز تصفیه شده و پس آب حاصله به مصرف کشاورزی می رسد. بجهت رعایت بهداشت توصیه می شود از خرید گوشتهایی که به صورت لاشه در قصابی ها عرضه می شود خودداری شود زیرا احتمال آلودگی ثانویه حتی پس از خروج از کشتارگاه وجود دارد . مصرف گوشت های قطعه بندی شده که در ظرفهای یک بار مصرف ارائه می شوند حاوی برچسب‌هایی هستند که نشان دهنده رعایت شرایط بهداشتی و نظارت دامپزشکی است توصیه می شود. گوشت سالم و بهداشتی رنگ و بوی طبیعی و شکل فیزیکی طبیعی داشته و عاری از هر گونه امعاء و احشاء است و کاملاً تمیز و بدون آثار خون مردگی می باشد نباید در داخل بسته های گوشت خونا‌به وجود داشته باشد و بسته بندی نیز طوری باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم ، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کرده و بتواند خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند. در ایران علاوه بر نظارت دامپزشکی ، دامها با ضوابط و موازین اسلامی کشتار می شود .

دامپزشکی در جهت اجرای سیاست های بهداشتی و مسئولیت های حاکمیتی خود، استراتژی های متعددی را دنبال می کند که از جمله آنها بهداشت فرآورده های خام دامی بوده که با شعار "From Farm to Fork" که منظور رعایت صحیح و کامل اصول بهداشتی از سطح دامداری تا چنگال غذاخوری می باشد را به اجرا گذاشته که در راس این اقدامات می توان به زنجیره ی نظارت های بهداشتی بر تولید گوشت قرمز و سفید که شامل ذیل می باشد اشاره نمود:
    1- پیشگیری و مبارزه با بیماری های واگیردار و بیماری های مشترک بین انسان و دام.
    2- بازرسی قبل از کشتار در کشتارگاه و حذف دام های آلوده.
    3- بازرسی ضمن و بعد از کشتار در کشتارگاه و حذف لاشه و آلایش آلوده.
    4- نظارت بهداشتی بر حمل و نقل و رعایت زنجیره سرد.
    5- نظارت بهداشتی بر عملکرد مراکز بسته بندی با منشا دامی.
    6- نظارت بهداشتی بر عملکرد مراکز عرضه کننده فرآورده های خام دامی

مهمترین توصیه بهداشتی در شرایط حساس کنونی این است که:
از تماس مستقیم با حیوانات و پرندگان خودداری نموده و فقط از فرآورده هایی که مجوز معتبر دامپزشکی را دارند استفاده نموده و با پخت مناسب فرآورده که دمای بالای 70 درجه سانتی گراد حداقل به مدت 20 دقیقه می باشد، ویروس ها و میکروب های مضر و بیماری زا را از بین ببریم

ویژگیهای ظاهری گوشت قرمز:

l*رنگ گوشت باید رنگ طبیعی گوشت دام باشد

* رنگ روشن آن نباید تیره شده باشد.

یادآوری: تفییر رنگ قرمز به سبز، قهوه ای و خاکستری و یا ایجاد یک لایه لزج و چسبناک علائم فساد گوشت است.

* سطح خارجی باید بدون رطوبت باشد.

* هیچگونه بوی غیر طبیعی مثل بوی ترشیدگی یا متعفن نباید حس گردد.

*در محل اتصال گوشت به استخوان نباید بوی غیر طبیعی به مشام برسد (فساد عمقی)

l*قارچ زدگی نباید داشته باشد.

* گوشت باید سفت و قوام خود را داشته باشد، نباید نرم و لزج باشد.

* گوشت باید کاملا“ تمیز، عاری از خون مردگی، ضربه،بیماری و ذرات خارجی قابل رؤیت باشد.

*ارگانهائی مثل کبد نباید دچار تورم – ندولهای غیر طبیعی یا رنگ و بوی غیرطبیعی باشد.

• گوشت نباید خشک و حالت چروکیده داشته باشد.

• گوشت نباید در خارج مغازه آویزان باشد.

• گوشت موجود در فروشگاه باید متناسب با ظرفیت یخچالهای موجود باشد.

• گوشت باید کاملا“ بهداشتی تهیه شده و ممهور به مهر کنترل بهداشتی باشد.

*گوشتهای بسته بندی شده موجود در فروشگاه باید در یخچال نگهداری و در مدت کوتاهی بفروش برسد.

*گوشتهای چرخ کرده باید در حضور مشتری چرخ و خرد گردد.

گوشت قرمز منجمد علاوه برخصوصیات بالا باید :

عاری از امعاء و احشاء و زوائد و ضمائم و چربیهای ذخیره حفرات سینه و شکم باشد.
فاقد آثار سوختگی ناشی از انجماد باشد.
در داخل بسته بندی گوشت نباید خونابه یا آب منجمد شده وجود داشته باشد.

l*نگهداری و عرضة گوشت قرمز باید در داخل یخچالهای ویترین دار صورت گیرد.

*گوشت قرمز منجمد علاوه بر خصوصیات بالا باید :
چربی باید سفت و سفید یا متمایل به سفید و بدون هیچگونه بوی بدی باشد .
-فاقد آثار سوختگی ناشی از انجماد باشد .
-در داخل بسته بندی گوشت نباید خونابه یا آب منجمد شده وجود داشته باشد.
-هموطنان عزیز ضمن دقت در موارد ذکر شده از خرید گوشت فاقد مهر دامپزشکی پرهیز نموده و تخلفات احتمالی را به ادارات کل دامپزشکی استانها و شبکه های دامپزشکی شهرستان مبدا ء اطلاع دهند

ضوابط عرضه ونکات بهداشتی در مورد گوشت گوشت چرخ کرده

تولید گوشت چرخ کرده صرفا در کا رگاها یی مجا ز است که شرایط بهداشتی لازم این کار که توسط سازمان دامپزشکی تا ئید شده باشند و صرفاً در واحدهای بسته بندی گوشت قرمز که دارای پروانه بهداشتی بهره برداری از سازمان دامپزشکی باشند و دارای مجوز جداگانه گوشت چرخکرده نیز باشند.

- تولید گوشت چرخ کرده با ید در حضور مسئول امور بهداشتی صورت پذیرد

-(مسئول امور بهداشتی مورد تا ئید سازمان دامپزشکی باشد)

- به گوشت چرخ کرده نباید هیچگونه ماده افزودنی و نگهدارنده اضافه شود.

- تمام تجهیزات و وسایل و لوازم مورد استفاده باید از مواد زنگ نزن که به آسانی قابل شستشو و ضد عفونی باشد ساخته شده باشند.

- بعد از پایان هر شیفت کاری باید کلیه تجهیزات و لوازم با آب گرم و مواد ضدعفونی کننده مجاز خوب تمیز و ضدعفونی گردند.

- گوشت مصرفی به منظور تهیه گوشت چرخ کرده باید ازلاشه تحویلی خود کارگاه استحصال شود

- استفاده از اندامهای دام مانند پستان – طحال – ریه – مثانه – نخاع – بافتهای غضروفی و غده ای و غدد لنفاوی – رگ وپی چربیهای صفاقی – وگوشت سرو صورت و اندامهایی که از نظر شرعی مصرف انها منع شده است در این فراورده ممنوع میباشد و در صورت تخلف نسبت به تعطیل نمودن واحد در مرحله اول بمدت یکماه و در مرحله بعد لغو مجوز بسته بندی اقدام خواهد شد.

- گوشت چرخ کرده باید در ظروف بسته بندی مجاز و استا ندارد بسته بندی شود.

- گوشت چرخ کرده تازه در کلیه مراحل تولید توزیع و عرضه باید در دمای صفر تا چهار درجه سانتیگراد نگهداری شود.

دانلود شرح وظایف مسول فنی کشتارگاه دام و طیور

سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران