سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

عقرب گزیدگی

 عقرب گزیدگی

 

تمام دنیا،عقرب گزیدگی از مسائل مهم بهداشتی درمانی است.تمام عقرب های شناخته شده می توانند سم تولید کنند.آنها سم را در کیسه ی سمی ذخیره و هنگام نیش زدن به بدن طعمه وارد می کنند.سم تعدادی از عقرب ها ازنظرپزشکی خطرناک است و باعث علائم و عواض متنوعی در فرد آسیب دیده می شود.از بین این عقرب ها، می توان به خانواده های بوتیده اشاره کرد که سم نوروتوکسیک و همولیتیک خطرناکی تولید می کنند و موجب مرگ افراد به ویژه کودکان کمتر از 6 سال می شوند.



در تمام دنیا،عقرب گزیدگی از مسائل مهم بهداشتی درمانی است.تمام عقرب های شناخته شده می توانند سم تولید کنند.آنها سم را در کیسه ی سمی ذخیره و هنگام نیش زدن به بدن طعمه وارد می کنند.سم تعدادی از عقرب ها ازنظرپزشکی خطرناک است و باعث علائم و عواض متنوعی در فرد آسیب دیده می شود.از بین این عقرب ها، می توان به خانواده های بوتیده اشاره کرد که سم نوروتوکسیک و همولیتیک خطرناکی تولید می کنند و موجب مرگ افراد به ویژه کودکان کمتر از 6 سال می شوند.
پراکندگی عقرب ها درمناطق مختلف دنیا از نظرجنس و نوع سم (خطرناک یا بی خطر)متفاوت است.یکی از گونه های خطرناک که سم کشنده ای تولید می کند بوتوس (لیروس)(1)درهندوستان و خاورمیانه است. در برزیل و ترینیداد جنس تیتیوس (2)و درمکزیک و صحراهای جنوب غربی آمریکا گونه ی خطرناک سنترورئید (3)هستند.
در ایران و به خصوص خوزستان عقرب های خانواده ی اسکورپیونیده (4) و بوتیده سم خطرناکی تولید می کنند.که بیشترین آمار مرگ ومیر کودکان مربوط به آنهاست.ازبین این عقرب ها، عقرب همیسکرپیوس لپتوروس (5)یاعقرب گادیم همه ساله مرگ و میرو عوارض زیادی را برای ساکنان منطقه ی جنوب غربی ایران در پی دارد.این عقرب متعلق به خانواده ی اسکورپیونیده است.
دو عقرب مهم نیز درخانواده ی بوتیده وجود دارد. 
1-عقرب سیاه بزرگ (آندرکتنوس کراسیکودا)(6)به دلیل داشتن نیش بزرگ،درهنگام نیش زدن درد شدیدی ایجاد می کند.حتی ممکن است آسیب دیده از درد زیاد گریه کند.به همین دلیل،درهمان ساعت اول گزش به مراکزبهداشتی درمانی مراجعه می نماید.

درصورتی که افرادی را که عقرب همیسکرپیوس لپتوروس نیش می زند،به علت کوچک بودن نیش دردی حس نمی کنند.درنتیجه، هنگامی که سایرعلائم و عوارض سم عقرب ایجاد شده به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه می نمایند.

2-عقرب زرد خالدار(مزبوتوس اوپوس)(7)که از عقرب های خانواده ی بوتیده است و در تمام دنیا و همچنین،خوزستان بسیار پراکنده است.سم این عقرب فقط علائم تحریک موضعی و گاهی علائم خفیف سمپاتیک یا پاراسمپاتیک ایجاد می کند که درادامه به آنها اشاره خواهد شد.

عقرب ها گوشتخوار هستند و از حشره ها،کرم ها، بندپایان، مارمولک ها و حتی نوزاد موش تغذیه می کنند.مقاومت این جانوران در برابرگرسنگی زیاد است و قادرند تا چند ماه و حتی یک سال بدون غذا زنده بمانند.عقرب ها به تعقیب شکار نمی روند،آنها دریک محل درانتظار آمدن تصادفی شکارباقی می مانند. 
عقرب های مرطوب زی درکنار رودخانه ها و جویبارها و مکان های جنگلی و یا ارتفاعات پوشیده از برف زندگی می کنند.
عقرب های خشک زی درمناطق خشک کوهستانی و صحرایی درزیرسنگ ها، کلوخ ها یا حفره های کوچک زندگی می کنند و به طورعمده درشب های فصل های گرم به فعالیت می پردازند.عقرب ها برای شکارحشره ها شب ها از لانه ی خود بیرون می آیند و درمحیط اطراف به جستجو می پردازند.

جایگیری اتفاقی آنها داخل لباس ها یا کفش ها به گزیدگی منجر می شود.با توجه به اینکه عقرب ها درشب فعال هستند،بیشتر گزیدگی ها نیزدرشب اتفاق می افتد.
عقرب ها فقط به دلیل دفاع ازخود اقدام به نیش زدن می کنند و هرگزبه قصد حمله ازنیش خود استفاده نمی کنند.ممکن است عقرب ها درنزدیکی های صبح داخل کفش ها یا لباس ها پناه بگیرند و فرد را هنگام پوشیدن آنها نیش بزنند به دلیل زاد و ولد عقرب ها در ماههای اول سال و وفورعقرب های جوان، بیشتراین عقرب ها باعث عقرب گزیدگی می شوند.ولی چون توان و ظرفیت عقرب های جوان برای ساختن سم کم است، نیش آنها باعث عوارض و آسیب کمتری می شود.

گونه های عقرب در ایران

عقرب غیرحفار بوتتوس سولسی (8)

پراکندگی دراستان های خوزستان، آذربایجان غربی (چالدران و سردشت)، لرستان، کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب، قصر شیرین و پاوه)،هرمزگان (جزایر خلیج فارس)،ایلام (مهران، دهلران و ایوان)،سیستان و بلوچستان، کردستان (بانه و مریوان)، کهگیلویه و بویراحمد،فارس، اصفهان (کاشان)، کرمان و اردبیل.

عقرب غیرحفار مناطق خشک همیسکرپیوس لپتوروس

پراکندگی دراستان های خوزستان (اهوار،ایذه، مسجدسلیمان، رامهرمز و شوش)، سمنان، فارس (شیراز)، کردستان (مریوان)، هرمزگان (بندعباس)، بوشهر، ایلام (مهران، ایوان و دهلران)، لرستان (پل دختر و الیگودرز)و کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب، قصرشیرین و پاوه).

عقرب حفار اسکرپیوموروس (9)

پراکندگی در استان های خوزستان، کردستان (بانه و سقز)،گیلان، فارس، آذربایجان غربی (اشنویه)، قزوین، تهران (کرج)، لوشان، رودبار، سمنان (شاهرود)، اصفهان، بوشهر، کرمانشاه (جوانرود و سرپل ذهاب)و ایلام (دهلران و ایوان).

عقرب غیرحفارمزبوتوس اوپوس

پراکندگی دراستان های خوزستان (شوش، ماهشهر و آبادان)،هرمزگان (بندرعباس)،گلستان (گرگان)،تهران (ورامین و کوههای برغان)، کردستان (سقز، مریوان و بانه)،کرمانشاه (سرپل ذهاب، قصرشیرین و پاوه)،ایلام (دهلران، ایوان و مهران)، آذربایجان غربی (چالدران ،پیرانشهر، سردشت، سلماس، ماکو، خوی، اشنویه و ارومیه)و خراسان (قوچان، درگز، سرخس، نهبندان، بیرجند، قائن، خواف، تایباد و تربت جام).

عقرب حفار اُدنتبوتوس دُریا (10)

پراکندگی دراستانهای کرمان (کرمان و شهداد)، یزد،اصفهان (اصفهان، کاشان، شهرضا، مبارکه، شاهین شهر و نائین)، مرکزی (اراک)، قزوین، تهران(بیابانهای اطراف تهران، شمیران، ورامین و کرج)، سمنان (گرمسار)،آذربایجان غربی (ارومیه)، کرمانشاه، بوشهر(برازجان)، همدان و هرمزگان (بندرعباس)و بیشتر مناطق ایران.

عقرب غیرحفارآندرکتنوس کراسیکودا

پراکندگی وسیع درنواحی شمال کشور تا استان های جنوبی خلیج فارس و تمام استان های کرمان، بوشهر، سمنان، خوزستان (اهواز، امیدیه، بستان، سوسنگرد،ماهشهر، خرمشهر و آبادان)، ایلام (دهلران، مهران و ایوان)، آذربایجان غربی (چالدران، خوی، ماکو، اشنویه و ارومیه)، کردستان (مریوان)،خراسان (تایباد، خواف، قائن، بیرجند و نهبندان)و کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب و قصرشیرین).

اُدنتبوتوس ادنتوروس (11)

پراکندگی دراستان های خوزستان (رامهرمز و مسجد سلیمان)، فارس (کازرون)، بوشهر،کرمانشاه (قصرشیرین، ایلام و دهلران).

عقرب غیرحفاربتتوس ساچ (12)

پراکندگی در استان های خوزستان، لرستان، هرمزگان و بلوچستان.

تشخیص عقرب گزیدگی

در ابتدا،مهم است که تشخیص عقرب گزیدگی فرد آسیب دیده درست باشد و فرد توسط حشره ها و بندپایان دیگر گزیده نشده باشد.
این مسئله،با توجه به این که دربعضی موارد تأخیر درتشخیص واقدام مناسب ممکن است باعث عوارض خطرناکی برای آسیب دیده بشود،اهمیت فراوانی دارد.
به طورکل، ممکن است تشخیص عقرب گزیدگی برمبنای موارد زیر باشد:
*محل زندگی آسیب دیده از نظر وجود عقرب؛
*فصل سال؛ 
*پیدا کردن عقرب درمحل زندگی آسیب دیده؛ 
*علائم موضعی و عمومی؛
*عوارض موضعی و عمومی.
محل زندگی فرد،ازنظراین که در آن مکان عقرب وجود دارد یا خیر و قبلاً آسیب دیده با آن مواجه شده است یا خیر، کمک زیادی به تشخیص عقرب گزیدگی می کند.عقرب ها معمولاً به طور فراوان در درز دیوارها، درون ویرانه ها،زیرتوده های خاک و خاشاک، سوراخ های اطراف درختان و بوته های باغچه ها و جاهای خاکی اطراف خانه های شهری دیده می شوند. بنابراین،ازفرد که با تشخیص نیش خوردن مراجعه می کند،پرسش درباره ی محل زندگی و محیط اطراف آن حائز اهمیت است.اکثرعقرب گزیدگی ها در فصل های گرم اتفاق می افتد و با گرم شدن هوا موارد عقرب گزیدگی افزایش می یابد.درفصل زمستان و هنگام سرد شدن هوا این جانوران در گوشه ای آرام و افسرده و بدون حرکت می مانند و با شروع گرما فعالیت خود را از سر می گیرند.البته درفصل سرما هم تحریک شوند، حرکت می کنند و حتی نیش هم می زنند.گاهی در فصل زمستان نیز، افراد آسیب دیده که معمولاً علائم و عوارض خطرناکی هم دارند،برای مداوا به بیمارستان ها آورده می شوند.
بسیاری مواقع دیده شده است که افراد خانواده صبح،هنگام جمع کردن رختخواب، متوجه وجود عقرب درخانه شده اند و با بررسی فردی که در آن رختخواب خوابیده،اثرهای نیش را روی بدن او ملاحظه کرده اند.این مسئله در باره ی عقرب گادیم که نیش کوچکی دارد و درد کمی ایجاد می کند، بیشتر از سایر عقرب ها صادق است. 
مهم ترین یافته ای که به تشخیص عقرب گزیدگی و نوع عقرب کمک می کند، علائم بالینی موضعی و عمومی است که هرکدام توضیح داده خواهد شد.

 

 












جهت اطلاع از مطالب به روز سایت به کانالهای ما در شبکه های اجتماعی بپیوندید.