سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

روش های ساده تامین آب در شرایط اضطراری



روش های ساده تامین آب در شرایط اضطراری

اهداف آموزشی از خواننده انتظار می‌رود که پس از مطالعه این مقاله بتواند::

 1- طبقه بندی بیماری های قابل انتقال از طریق آب را توضیح دهند. 2- اقدامات لازم جهت تامین آب در شرایط اضطراری را توضیح دهند. 3- مقدار آب مورد نیاز برای مصارف مختلف بعد از وقوع شرایط اضطرار را برآورد نمایند. 4- روش های کاربردی تامین آب در شرایط اضطراری را توضیح دهند. خلاصه: تامین آب سالم یکی از بزرگترین چالش های اصلی در زمان وقوع حوادث غیر مترقبه است. آب سالم کلید اصلی حفظ سلامت انسان بویژه در شرایط اضطراری است و آب براحتی ممکن است در محل منبع اصلی و یا بعد از تصفیه و حین ذخیره سازی در محل مصرف و یا بین آن ها به روش های مختلف آلوده شود. آب در حالی که براحتی آلوده می شود، تصفیه و سالم سازی آن برای شرب مشکل است. تامین آب کافی و تصفیه آب در شرایط اضطراری و کنترل و نظارت بر کیفیت آب، به عنوان یکی از مهمترین شاخص های سنجش خدمات رسانی به موقع به آسیب دیدگان مورد ارزیابی قرار می گیرد و از اهمیت خاصی برخوردار است. سازمان ملل توصیه می نماید که به ازای هر نفر 50-20 لیتر آب سالم شیرین در روز برای تامین نیازهای اساسی انسان مثل نوشیدن، پخت غذا و نظافت لازم است که 4-2 لیتر در روز آن برای شرب کافی است و باید از منابع آب با بهترین کیفیت تامین شود. منابعی که در هر زمان از جهت کمیت تامین کننده نیازهای ضروری، از جهت کیفیت مطلوب و مطابق استانداردهای آب شرب و از جهت هزینه های تصفیه و انتقال حداقل باشد و کمتر در معرض آلودگی بوده و علاوه بر آن ها از حفاظت و امنیت لازم نیز برخوردار باشد. با همین رویکردها در این مقاله روش های ساده تامین آب شرب در شرایط مختلف آب و هوائی و در زمان حوادث غیر مترقبه و ماموریت های نظامی معرفی خواهد شد. لغات کلیدی: تامین آب، آب سالم، کمیت آب، کیفیت آب، شرایط اضطراری مقدمه : مصلحت جامعه اسلامی در نیرومندی و توانمندسازی نیروهای مسلح خود است، وظیفه فرماندهان نظامی است که در همه زمینه ها بویژه تامین، حفظ و ارتقاء سلامتی نیروهای تحت امر خود تلاش نمایند تا نیروهای نظامی با سلامت کامل و برخورداری از جسمی سالم و روحیه ای شاداب وظایف خود را به نحو اجسن انجام دهند. در بین عوامل مختلف تاثیر گذار بر سلامتی انسان تامین آب کافی و سالم، کلید اصلی حفظ سلامتی، بویژه برای افراد نظامی و در شرایط اضطراری است. بدون غذا ممکن است بتوان چند روز تا چند هفته زنده ماند ولی بدون آب ممکن نیست. به همین علت لازم است همیشه برای این شرایط آب ذحیره کافی بویژه برای شرب پیش بینی و روش های تامین آب بخوبی شناسائی شود. بهتر است هر خانواده نیاز آبی حداقل دو هفته خود و یا هر چقدر می تواند و یا تامین نیاز آبی حداقل 3 روز برای هر نفر از اعضای خانواده را برای مصرف در شرایط اضطرار ذخیره داشته باشد. با توجه به این که آب یکی از نیازهای ضروری انسان است و تامین آب برای هر گونه اقدام حیاتی که انجام می شود ضروری است، آب مسیر اصلی دفع آلاینده های بدن است و استعداد بالائی در انتقال انواع عوامل بیماریزا دارد و براحتی در مراحل مختلف از نقطه برداشت تا نقطه مصرف آلوده می شود و به سختی تصفیه و پاکسازی می شود، حمل و نقل آن گران است، تامین آب سالم و کنترل کیفیت آن از جایگاه خاصی برخوردار است و یکی از بزرگترین چالش های اصلی در زمان وقوع حوادث طبیعی غیر مترقبه است به همین دلایل تامین آب در محل مصرف ضروری است و باید در باره تامین آب بخصوص در شرایط اضطراری نگران باشیم و بهتر است همیشه نحوه تامین آب شرب از منابع پنهان در منطقه، برای چنین شرایطی از قبل بخوبی شناسائی شود(1). بررسی روند وقوع حوادث غیر مترقبه طبیعی در جهان بخصوص با تغییرات آب و هوائی و بی عدالتی های موجود و پیش رو، نشان دهنده افزایش میزان این حوادث از سال 1980 تا کنون می باشد. بعد از هر شرایط اضطراری با توجه به جابجائی و مهاجرت مردم به نقاط جدید که ممکن است از آب سالم حفاظت شده برخوردار نباشند، و با توجه به ضعف طبیعی شرایط بهداشتی و افزایش احتمال شیوع بیماری های مرتبط با آب بخصوص در اردوگاه ها، نیازهای بهداشتی آن ها افزوده می شود و نقش آموزش بهداشت و آگاه سازی افراد، بویژه ضرورت استفاده از آب سالم در پیشگیری از شیوع بیماری های قابل انتقال از طریق آب بعد از حوادث طبیعی بسیار تعیین کننده است(2). جدول یک چهار گروه اصلی بیماری های قابل انتقال از طریق آب و روش های پیشگیری متناسب با آنها را نشان می دهد(3) که معمولا بعد از حوادث غیر مترقبه بشدت سلامت مردم را تهدید می نمایند. در این شرایط موسسات کمکی و امدادی و سازمان های مسئول موظف به تامین آب کافی و سالم برای نیازهای ضروری بویژه آب شرب می باشند. این نیاز در مورد اردوگاه ها و جایی که تراکم جمعیت در آن ها بالا بوده و خطر اپیدمی بیماری های منتقله توسط آب زیاد است بیشتر می باشد. در چنین شرایطی تامین آب کافی و سالم به عنوان یکی از مهمترین شاخص های سنجش خدمات رسانی به موقع به آسیب دیدگان مورد ارزیابی قرار می گیرد و از اهمیت خاصی برخوردار است. جدول1 :طبقه بندی بیماری های مرتبط با آب و روش های پیشگیری از آنها مکانیسم انتقال روش پیشگیری - بیماریهای قابل انتقال از آب(مثل وبا، تب تیفوئید) (Waterborne disease) - بهبود کیفیت آبهای آشامیدنی تامین شده - عدم استفاده از منابع آب غیربهداشتی - بیماریهای قابل انتقال ناشی از عدم شستشوی کافی (مثل اسهال شیگلائی) (Water-washed disease) - تامین آب کافی - بهبود شرایط دسترسی و قابل اعتماد و - بهداشتی بودن آبهای مورد استفاده - ارتقاء سطح بهداشت جامعه -بیماریهایی که آب در سیکل انتقال آنها نقش دارد. (مثل شیستوزومیازیس، لژیونلا) (Water-based disease) -کاهش تماس با آبهای آلوده -کنترل جمعیت حلزون های آبزی -کاهش آلودگی منابع آب سطحی -بیماریهای منتقله بوسیله حشرات ناقل مرتبط با آب (مثل مالاریا، فیلاریازیس، تب زرد) (Water-related insect vector disease) -بهبود شرایط آب های سطحی - حذف جایگاههای پرورش و تکثیر حشرات -کاهش ارتباط افراد باجایگاه پرورش وتکثیر حشرات -استفاده از وسایل حفاظت فردی و حفاظتی اقدامات اولیه مورد نیاز بعد از وقوع شرایط اضطراری بعد از وقوع هر شرایط اضطراری در خصوص تامین و تصفیه آب مورد نیاز، باید بلافاصله توسط مسئولین مربوطه به سوالات زیر پاسخ لازم داده شود: 1- مقدار آب مورد نیاز دقیقا چقدر است؟ 2- نزدیکترین و بهترین منابع آب از جهت امنیتی و حفاظتی، کمیت و کیفیت و هزینه ها، در منطقه کدامند؟( اولویت بندی منابع آب منطقه) 3- سطح تصفیه مورد نیاز، متناسب با نوع مصارف و روش های تصفیه در دسترس برای هر کدام از منابع آب چیست؟ 4- توزیع آب بین نیازمندان چگونه انجام خواهد شد؟ 5- نحوه ذخیره سازی و نگهداری و حفاظت از منابع آب جهت مصارف مختلف خانگی چگونه خواهد بود؟ باید تمام راه های احتمالی آلوده شدن منابع آب بخوبی شناسائی و اقدامات پیشگیرانه اتخاذ گردد. 6- آیا از این که از منابع آب آلوده و غیر بهداشتی و ناسالم استفاده نمی شود، اطمینان لازم وجود دارد؟(4) در یک شرایط اضطراری باید اقدامات لازم برای آموزش و اطلاع رسانی به موقع به مردم جهت رعایت اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از آلودگی منابع آب و شیوع بیماری های مرتبط با آب اتخاذ گردد و دسترسی مردم به منابع آب حتی اگر آب کافی موجود باشد، محدود گردد. اقدامات لازم برای کاهش مصرف آب با استقرار در جاهای خنک وکم کردن فعالیت های بدنی افراد و حتی درصورت لزوم جیره بندی آب در برنامه های مسئولین قرار گیرد. حفاظت منابع آب در مقابل آلودگی یکی از مهمترین وظایف مسئولین مدیریت منابع آب بخصوص در بحران هاست. با انجام اقدامات پیشگیرانه باید آسیب پذیری منابع آب را در شرایط بحران به حداقل ممکن کاهش داد و به نحوی بر منابع آب و تصفیه خانه ها مدیریت نمود که تشخیص هر گونه آلودگی به سرعت و به موقع امکان پذیر باشد. - در شرایط اضطرار چقدر آب لازم داریم؟ در شرایط اضطراری تامین آب از جمله اولین ضروریات است و باید ابتدا مقدار آب مورد نیاز تعیین شود. ولی تامین کافی آب مورد نیاز آسیب دیدگان و مردم جهت مصارف مختلف در کوتاه مدت ممکن نیست. تامین مقدار زیادی آب در مرحله اولیه بعد از وقوع شرایط اضطراری از یک منبع موجود، اتلاف هزینه هاست و ممکن است سبب عدم دسترسی مردم سایر مناطق به آب مورد نیاز خود شود. از طرفی ممکن است تامین آب زیاد نیازمند ظروف و مخازنی باشد که به اندازه کافی در دسترس نیست و منجر به مصرف بیش از حد نیاز آب و تولید فاضلاب بیشتر می شود و مشکلات مدیریت فاضلاب را به مسئولین مدیریت بحران تحمیل نماید. در نتیجه باید بدانیم اولا چند نفر نیاز به آب دارند؟ و ثانیا برای هر نفر، چقدر آب باید تامین شود؟ تعیین تعداد نفرات بعد از یک شرایط اضطراری کار ساده ای نیست. ولی با توجه به آمار محلی، مراجعه به مسئولین محلی، رهبران محلی، مشاهده و یا شمردن تعداد چادرهای مورد استفاده نصب شده در اردوگاه که دارای جمعیت ساکن هستند، می توان تعداد تقریبی و یک برآوردی از جمعیت ارائه نمود. مردم برای فعالیت های مختلف خود نیاز به آب دارند. ولی بعضی نیازهای آن ها مهمتر و در الویت اول است. مثل آب مورد نیاز شرب که نسبت به آب مورد نیاز برای لباس شستن در اولویت اول است و بر حسب لیتر به ازای هر نفر در روز تعیین می شود. در صورت کافی نبودن آب، برای کاهش مصرف جیره بندی یکی از ضروری ترین کارهاست(5). آب مورد نیاز مردم همیشه دقیق قابل پیش بینی نیست و شرایط مختلف آب و هوائی روی مصرف آب تاثیر دارند. نیازهائی مثل وضو و شستن دست و پا ها قبل از نماز، و یا آب مورد نیاز برای طهارت بعد از تخلیه، که در جای خود از سایر مصارف ضروری تر هستند. در چنین شرایطی استفاده از منابع آب جداگانه با کیفیت مناسب برای مصارف مختلف ضروری است. پس بررسی دقیق و جلب نظر و مشارکت افراد در تعیین اولویت مصرف آن ها حائز اهیمت است و باید ابتدا نوع مصرف، نوع منابع و نحوه تامین و مسئول تامین آب، تعیین شود. بطورکلی آب تامین شده، نباید از حداقل های تعیین شده کمتر باشد و این حداقل ها با گذشت زمان از روز حادثه افزایش می یابد. مقدار حداقل مصرف آب شرب در اولین روز بعد از وقوع شرایط اضطراری برای زنده ماندن در یک شرایط معتدل آب و هوائی و کوهستانی یک لیتر در روز و برای زنده ماندن در شرایط گرم و خشک 3 لیتر در روز و در کل 4-3 لیتر در روز به عنوان یک رهنمود ارائه شده است(4). سازمان بهداشت جهانی در شرایط اضطراری با تاکید بر تامین آب کافی و سالم، بعضی شاخص های کلیدی را برای تامین آب حادثه دیدگان بصورت یک رهنمود تعیین نموده است. در این رهنمود بیان می نماید که در اردوگاه ها و پناهگاه ها حداقل 15 لیتر به ازای هر نفر در روز باید تامین شود و جریان آب به ازای هر نقطه برداشت آب برای مصرف کنندگان 125/0 لیتر در ثانیه باشد. به ازای هر 250 نفر یک نقطه برداشت آب طراحی گردد و حداکثر فاصله مراکز استقرار و پناهگاه ها از هر نقطه برداشت آب بیش از 500 متر نباشد(4). این رهنمود حداقل آب لازم برای زنده ماندن را 7 لیتر به ازای هر نفر در روز و آن هم برای مدت محدود چند روز(4-3 لیتر برای نوشیدن و 3-2 لیتر برای پخت غذا و شستشو) توصیه نموده است. یک رهنمود متوسط شامل تامین20-15 لیتر در روز به ازای هر نفر است و آن هم نباید حداکثر تا چند ماه بیشتر شود که شامل 4-3 لیتر در روز برای نوشیدن، 3-2 لیتر در روز برای برای پخت غذا و شستشو و 7-6 لیتر در روز برای مصارف بهداشت فردی و 6-4 لیتر هم برای مصارف استحمام می شود. تامین سایر نیازها مثل 5 لیتر در روز به ازای هر بیمار سرپائی در مراکز بهداشتی و درمانی و 60-40 لیتر هم به ازای هر بیمار بستری شده توصیه می شود. در بیمارستان ها مجهز به رخت شویخانه 300-220 لیتر به ازای هر تخت باید تامین گردد. در مدارس 2 لیتر به ازای هر دانش آموز(15-10 لیتر به ازای هر دانش آموز اگر فلاش تانک داشته باشند). در مراکز تغذیه ای 30-20 لیتر به ازای هر بیمار، بخش اداری اردوگاه ها 5 لیتر در روز به ازای هر نفر، امدادرسانان و افراد ساکن اردوگاه ها 30 لیتر در روز و در مساجد 5 لیتر در روز به ازای هر مراجعه کننده باید تامین گردد. در بخش اقدامات بهسازی مثل شستشوی دست ها، نظافت توالت ها وابسته به شرایط موجود آب کافی تامین گردد. البته مقدار واقعی مصارف فوق وابسته به شرایط فرهنگی، آب و هوائی و منطقه ای متفاوت می باشد. در خصوص تامین آب مورد نیاز چهارپایان و کشاورزی نیز باید به ازای هر گاو، اسب و قاطر 30-20 لیتر در روز، به ازای هر بز و بزعاله و میش و بره 20-10 لیتر در روز، به ازای هر 100 عدد جوجه هم 20-10 لیتر در روز و به ازای هر مترمربع سبزی کاری 6-3 لیتر در روز تهیه گردد(4). سازمان ملل هم توصیه می نماید که به ازای هر نفر50-20 لیتر آب سالم شیرین در روز برای تامین نیازهای اساسی انسان مثل نوشیدن، پخت غذا و نظافت لازم است که 4-2 لیتر در روز آن برای شرب کافی است(6). یک انسان معمولی می تواند برای مدت محدودی بدون آب به زندگی ادامه دهد. مهمترین عامل از پای در آمدن انسان آب نیست بلکه روحیه فرد و عوامل روانی است. مدت زمان زنده ماندن فرد بستگی مستقیم به دمای محیط و میزان تعرق دارد. از این روی در شرایط بحران هرگز در زمان تابش خورشید حرکت نکنید و به استراحت بپردازید. زمانی که تابش خورشید به حداقل میرسد بهترین زمان برای فعالیت است . برای مثال در مناطق کویری ایران در تابستان و در دمای 49 درجه و بدون مصرف آب حداکثر زمانی که یک فرد زنده می ماند چیزی در حدود 2 الی 3 ساعت می باشد. در صورتیکه همین فرد در زمان تابش در زیر سایه استراحت کند و در شب به ادامه مسیر بپردازد در حدود 5/2 روز می تواند بدون مصرف آب به زندگی ادامه دهد. نکته حائز اهمیت دیگر این است که برای هر روز زنده ماندن در دمای 49 درجه (با احتساب استراحت در روز و حرکت در شب ) به مقدار 2 لیتر آب نیاز است(7). - روش های ساده تهیه و تامین آب در شرایط اضطراری برای تعیین کلیه منابع آبی که در فاصله معقولی از محل استقرار نیروهای نظامی و یا اردوگاه ها قرار دارند باید جستجوی کامل به عمل آید. البته تا حد امکان باید منابعی که کمتر در معرض آلودگی هستند انتخاب شوند. آبرسانی به کمک تانکرهای قابل حمل، یکی از متداولترین روش توزیع آب در شرایط اضطراری است و بعضا استفاده از آن ها اجتناب ناپذیر است(8). در این صورت باید ظروف مناسب برای تحویل و توزیع مقادیر کمتر آب، برای مصرف کنندگان پیش بینی گردد. استفاده از آب های بطری شده به جهت اطمینان و اعتمادی که مردم به این منابع آب دارند نیز بخصوص در شرایط اضطراری بیشتر مورد توجه می باشد و بهتر است استفاده از آب های بسته بندی شده(پاکتی، کیسه پلاستیکی، بطری شده) در حجم های کوچکتر، مثلا نیم لیتری نیز پیش بینی گردد تا بعد از هر بار مصرف و نوشیدن، مازاد و اتلاف زیادی نداشته باشد. جنس پاکت های محتوی آب باید مناسب و به نحوی انتخاب شود که تاثیر سوئی بر کیفیت آب نداشته باشند. چنانچه در اثر وقوع بلا، شبکه آبرسانی صدمه دیده باشد، باید برای به کار انداختن مجدد آن اولویت زیادی قائل شد. لوله‌های اصلی آبرسانی صدمه دیده باید در اسرع وقت تعمیر شوند و اغلب با بستن چند شیر و دور زدن بخش صدمه دیده می‌توان جریان آب را به قسمت اعظم شبکه توزیع برگرداند. بهتر است منابع تامین آب شرب از منابع آب نزدیک محل استقرار و منابع پنهان در منطقه، که از قبل بخوبی شناسائی شده باشند، تامین گردد(2و1). همراه داشتن ذخایر آب کافی و غذا از ملزومات ماموریت افراد نظامی است. ولی در صورت مواجه شدن با شرایط پیش بینی نشده ای در طول اجرای ماموریت، باید با تکیه بر دانسته ها و تجربیات آگاهانه عمل کرد. یافتن آب در چنین شرایطی یکی از مواردی است که امکان مواجهه نیروهای نظامی با آن وجود دارد. لحظاتی که هر قطره آب مانند دری ارزشمند برای ادامه بقا لازم است. یافتن آب در طبیعت بسته به ویژگی های محیط فرق می کند. 1- استفاده از نزولات آسمانی : مثل باران، برف، تگرگ و شبنم، با جمع آوری آب حاصل از ریزش های جوی مانند آنچه که در شکل 1 دیده می شود. شکل1: روش تهیه آب با جمع آوری آب باران و شبنم از سطوح می توان در زمان بارندگی، آب باران را به کمک یک سفره پلاستیکی یا برزنتی و یا از سطوح تمیز جمع آوری، ذخیره و در موارد لازم استفاده نمود(شکل2). شکل2:جمع آوری آب باران در مناطق پر باران کشورهای مناطق گرمسیر معمولا بارندگی های شدیدی در فصول پر باران دارند. در این کشورها آب باران را برای شرب به روش های فوق و یا با هدایت به آب انبارها جمع آوری می نمایند. 2-آبی که به طور آزاد وجود ندارد و باید استخراج شود: طرز شناسایی مکان هائی که دارای این نوع آب می باشند و نحوه استخراج آنها در شکل3 مشاهده می شود. توده سرسبزی از گیاهان، اراضی با زهکش آب بالا، وجود حشراتی که به صورت گروهی زندگی می کنند، می تواند دلیلی بر وجود آب در آن نزدیکی باشد، ردیابی جهت پرواز پرندگان(کبوتر، باقرقره، اردک ها و...) در صبح زود یا هنگام غروب می تواند مکان منبع آب را نشان دهد. حضور پرندگانی مثل گنجشک ها و یا مشابه آن ها نشان دهنده وجود آب در فاصله 1000 متری شعاع منطقه می باشد(7).(نقاط تعیین شده روی شکل3 ) شکل3: نقاط احتمالی وجود آب در یک منطقه ناشناس یکی از راه های تهیه آب، تعقیب رد پای جانوران است، مطمئن باشید اگر در منطقه ای که شما هستید، رد پای جانوران هست قطعا آب هم هست، شترها و اکثر جانوران در هنگام غروب آفتاب به سمت آب می روند(7) 3-تهیه آب با ذوب برف ها در ارتفاعات و مناطق کوهستانی، در صورت در دسترس نبودن آب های سطحی، ممکن است برف و یخ در دسترس ترین منبع آب باشند. برای استفاده از برف و یخ توجه به نکات زیر ضروری است. به هیچ وجه نباید به طور مستقیم برف یا یخ خورده شود. چون باعث پایین آمدن دمای بدن و سرمازدگی لب ها و دهان می شود و کم آبی بدن را تشدید می کند. بهتر است برف و یخ با آتش ذوب شود و دائما آن را به هم بزنید تا ظرف محتوی آن خراب نشود، برای سرعت دادن به کار می توانید آب و یا سنگ های داغ را به آن اضافه کنید. برای آب کردن آن از گرمای بدن می توان استفاده نمود، آن را در ظرف مناسبی ریخته و بدون تماس مستقیم با بدن و زیر لباس می توان ذوب نمود(شکل4)(7). شکل4: تهیه آب با ذوب برف 4-تهیه آب در نواحی خشک: تهیه آب ازگیاهان در یک منطقه گرم و خشک به روش های مختلف تبخیری و کیسه پر از علف های سبز(شکل5) قابل انجام است. شکل5: تهیه آب با کمک تبخیر و تعرق تقطیر به کمک کیسه پر از گیاه روشی برای بدست آوردن آب شرب است. در این روش باید گیاه غیر سمی را داخل پلاستیکی ریخته و آن را از هوا پر کرد و در معرض نور خورشید قرار داد تا با تعرق آب از گیاه آزاد شده و روی بدنه پلاستیک جمع شود و وارد بخش فرورفتگی آن شود تا قابل جمع آوری باشد. در این روش ممکن است آب کمی طعم و بوی آن گیاه را بگیرد(7). شکل6: تهیه آب با کمک تبخیر و تعرق 5- تهیه آب از آب های شور به روش تقطیر خورشیدی: در بعضی از شرایط که تنها و سریعترین منبع آب باقیمانده و قابل دسترس، آبهای شور هستند، شیرین سازی آب به کمک روش های تقطیری، تبادل یونی، اسمز معکوس انجام می شود. نمونه الگوی مناسب و روش ساده تهیه آب شیرین از آب شور روش تقطیری است(8)(شکل7). شکل7: تهیه آب شرب از آب شور با کمک تقطیر خورشیدی 6- روش حوضچه ای : در این روش با کندن چاله ای به عمق لازم در فاصله ای حداقل یک متری در مناطق باتلاقی می توان به هدایت جریان آب به طرف حفره کنده شده کمک نمود و آب وارد شده به داخل چاله را که با عبور از لایه های زمین تا حد قابل توجهی تصفیه شده است را، بعد از گندزدائی لازم مصرف نمود(شکل8). البته باید توجه داشت، گودالی که حفر می شود خیلی عمیق نباشد چون در این صورت ممکن است آب شور وارد گودال شود. شکل8: تهیه آب با کمک روش حوضچه ای 7- سایر روش ها سایر روش های تامین آب در شرایط اضطراری مثلا در غارها، که برای یافتن آب می توانید به صدای چک چک آب گوش بسپارید یا آبهای جمع شده در شکاف سنگها و صخره ها را با یک تکه شلنگ بیرون بکشید، تخمگذاری پرندگان اطراف شکاف صخره ها ممکن است محل وجود آب باشد، استفاده از شیره و آب گیاهانی که توسط حیوانات منطقه خورده می شوند و می توانند در بافت و یا ریشه خود آب ذخیره نمایند. مثل اوکالیپتوس، خار شتر و گیاه الویرای خوراکی هم در صورت اجبار ممکن است مفید باشند. در صورتی که هیچ روشی کار ساز نبود و تشنگی به شدت غالب گشت تکه ای از ریگ بیابان را زیر زبان خود قرار دهید این روش باعث می شود بزاق های دهان ترشح شوند و از میزان تشنگی کاسته شود و یا با استفاده از آدامس با طعم نعنا و اوکالیپتوس جهت تحریک ترشح بزاق تا ساعاتی می توانید تشنگی خود را به تاخیر بیاندازید. در صورت کافی نبودن آب، جهت کاهش مصرف، جیره بندی یکی از ضروری ترین اقدامات است. جلوگیری از اتلاف آب موجود و استفاده بهینه از آن هم ضروری است. برای این منظور می توان با جلوگیری از اتلاف آب بدن و حفظ آب با کاهش عرق و فعالیت و تعرق و یا کاهش لباس و خوابیدن بمدت 20 دقیقه با شکم روی جای خنک یا سنگی در سایه تا حدی بر تحمل فرد افزود. برای یافتن آب خود را خیلی خسته نکنید زیرا به آب بدن و توان خود نیاز دارید. قبل از ماموریت به مناطق کویری و ناشناخته نقشه های دقیق منطقه را تهیه کنید. قبل از ماموریت به کمک کسانی که به منطقه آشنایی دارند موقعیت چشمه ها و قنوات را جویا شوید و بر روی نقشه علامت گذاری کنید(7). در شرایط بحران رعایت نکات زیر هنگام مصرف آب ضروری است: در هنگامی که تشنه هستید آب بنوشید، آب را قورت ندهید بلکه آن را در دهان مزه مزه کنید و به آرامی بنوشید، از فعالیت های غیر ضروری پرهیز کنید و پناهگاهی برای در امان ماندن از تابش خورشید بیابید، در صورتی که هیچ سایه ای نیافتید، تکه پارچاه ای بر روی سر خود بکشید تا از تابش مستقیم در امان بمانید، هرگز در گرما بدن خود را برهنه نکنید، این کار باعث شدت تعرق شما خواهد شد هرچند که احساس گرمای کمتری کنید، حتی صورت خود را نیز بپوشانید، در هنگامی که آب محدود در اختیار دارید مصرف غذا و نمک را کاهش دهید و در هنگامی که هیچ آبی در اختیار ندارید به هیچ عنوان غذا نخورید. بدن شما قادر است تا 10 روز بدون مصرف غذا در شرایط سخت به زندگی ادامه دهد. برای خنک کردن آبی که همراه دارید پارچه ای نمناک بدور ظرف حاوی آب بپیچید به گونه ای که کاملا آن را بپوشاند، رطوبت پارچه در هنگام تبخیر حرارت آب درون ظرف را می گیرد و دمای آب را کاهش می دهد. پس از خشک شدن پارچه مجددا آن را مرطوب کنید . برای مرطوب نگهداشتن پارچه می توانید از آب شور باتلاق ها استفاده کنید(9و7). نتیجه گیری: با توجه به نقش آب در انتقال عوامل بیماریزا، پیش بینی شده مرگ و میر ناشی از مصرف آب آلوده نسبت به سایر اشکال خشونت نظیر جنگ بیشتر است و اگر از طرف مسئولین سلامت جامعه مورد فراموشی و کم توجهی قرار گیرد، می تواند مشکلات بسیار جدی برای انسان ایجاد نماید. اختصاص موضوع روز جهانی آب در سال 1389 به آب پاک برای جهانی سلامت هم در همین راستا قابل ارزیابی است و نشان دهنده درخطر بودن کمیت وکیفیت منابع آب می باشد. آب سالم کلید اصلی حفظ سلامت انسان بویژه در شرایط اضطراری است و آب براحتی ممکن است در محل منبع اصلی و یا بعد از تصفیه و حین ذخیره سازی در محل مصرف و یا بین آن ها از طرق مختلف آلوده شود. آب کافی مهمترین همراه در انجام ماموریت های اضطراری است، نرسیدن آب کافی به بدن می تواند باعث گیجی, کند شدن ذهن و غلیظ تر شدن خون و افزایش ترس و سرد شدن بدن گردد پس نوشیدن آب کافی برای سلامتی انسان در هر شرایطی ضروری است. بنابر این اولین قدم در شرایط اضطراری بعد از امداد و نجات برنامه ریزی برای تهیه آب سالم و کافی است که در این مقاله روش های ساده تامین آب در شرایط مختلف معرفی گردید. سوالات آموزشی : 1- طبقه بندی بیماری های قابل انتقال از طریق آب را توضیح دهید؟ 2- اقدامات ضروری برای تامین آب در شرایط اضطراری، چیست؟ 3- مقدار آب مورد نیاز برای مصارف مختلف در شرایط اضطرار چقدر است؟ 4- پنج مورد از روش های کاربردی تامین آب در شرایط اضطراری را نام ببرید؟ منابع 1.Waskom R. Emergency water supplies and treatment. Colorado State University Extension. 2007; 6(704). Available from: www.ext.colostate.edu. 2. Bilqis A.H, and et al. Household disinfection of drinking water. IAHS Publ. 1995; 233. 3. Raina M, Lan l, Charles P. Environmental microbiology. AP .2000; p448-449. 4. WHO.Minimum water quantity needed for domestic use in emergencies. Technical Note for Emergencies No. 9.2005. Available from: www.searo.who.int 5. Literathy P. Emergencies in drinking water sources. Institute for Water Pollution Control, Water Resources Research Centre. p 1-10. Available from: www.bvsde.paho.org/muwww/fulltext/aguabas/europa /Water8 .pdf 6. Rod B.Emergency water supply.p45-48. Available from: http://firstaid.about.com/od/emergencypreparation/qt/07_water_supply.htm 7- اهمیت آب و راه های استفاده از آن در شرایط بحرانی و اضطراری Available from:http://www.emdadgar.com/forum/showthread.php?tid=1247. 8. American Red Cross. Food and Water in an Emergency. FEMA 477 A5055, August 2004. Available from: www.fema.gov. 9. WHO. Environmental health in emergencies and disasters: A Practical Guide. Edited by B. Wisner and J. Adams. 2002; p92-125. Available from: www.who.int/water_sanitation_health /.../emergencies/em2002intro.pdf  

منبع: 

http://masoumbeigi.blogfa.com/post-84.aspx

وبلاگ :

مهندسی بهداشت محیط

 دکتر معصوم بیگی


www.environmentalhealth.ir


(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)