سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط
سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

بهداشت محیط،آب وفاضلاب، مواد زائد ، بهداشت مواد غذایی،استخدامی بهداشت محیط

مدیریت مواد زائد جامد


مدیریت مواد زائد جامد

 

مدیریت مواد زائد جامد عبارتست از جمع آوری و دفع بهداشتی  این مواد و در سه طبقه کلی دسته بندی می شوند :

1- مواد زائد جامد شهری

2- مواد زائد جامد صنعتی

3- مواد زائد جامد خطر ناک

 

مواد زائد جامد شهری :

عبارتست از پسماند های غذائی – ضایعات ساختمانی – خاکستر و مواد باقی مانده جامد قابل اشتعال و غیر قابل اشتعال مثل پلاستیک – چرم و منسوجات و… و مواد زائد جامد و نیمه جامد ناشی از عملیات تصفیه آب ( لجن و غیره ) .

 

منابع مواد زائد جامد شهری بشرح ذیل است :

- مراکز مسکونی

- مراکز تجاری

- مناطق باز ( خیابانها و کوچه ها )

- مراکز تصفیه آب

 

مواد زائد جامد صنعتی :

 این زباله ها ناشی از فعالیت های صنعتی و تجاری نوعاً شامل اشغال – خاکستر – زباله های ساختمانی ناشی از ساخت و ساز و زباله های ویژه و خطرناک می باشند .

 

زباله های خطرناک :

 شامل ضایعاتی هستند که برای حیات انسانها ، گیاهان و جانوران دارای خطرات آنی باشند و شامل ضایعات زیر هستند .

1- ضایعات اشتعال پذیر

2- ضایعات خورند

3- ضایعات و پسماندهای رادیو اکتیویته

4- ضایعات سمی

5- ضایعات مواد منفجره

6- مواد بیولوژیکی و شیمیایی

 

ترکیب فیزیکی زباله :

برای مدیریت و برنامه ریزی برای جمع آوری و دفع بهداشتی زباله بایستی از ترکیب آن آگاهی کامل داشته باشیم . شناخت ترکیب فیزیکی و شیمیایی زباله مواد تشکیل دهنده زباله را روشن می نماید . لذا در شناخت این ترکیب بایستی مسائل ذیل مورد بررسی قرار گیرد :

- مقدار رطوبت ذرات

- دانسیته زباله

- آنالیز ابعادذرات

 

ترکیب شیمیایی زباله :

شناخت ترکیب شیمیایی زباله نیز در مدیریت جمع آوری و دفع بهداشتی مهم است . در شناخت این ترکیبات عناصری همچون کربن – هیدروژن – اکسیژن – ازت – سولفور و خاکستر دسته های مواد زائد مورد سنجش قرار می گیرد .

در شناخت ترکیبات شیمیایی زباله همچنین باید  نسبت کربن به ازت برای تهیه کود – درصد خاکستر – فلزات سنگین – PH – هدایت الکتریکی – فسفر – کلسیم – پتاسیم و میکرو نوترینت ها را تعیین کرد .

 

مقدار رطوبت زباله :

میزان رطوبت زباله معمولاً بصورت مقدار رطوبت موجود در واحد جرم خشک یا مرطوب بیان می شود .

دانسیته زباله :

 دانسیته زباله عبارتست از جرم مخصوص زباله و مقادیر دانسیته زباله ها بستگی به موقعیت جغرافیائی – فصل سال و مدت زمان ذخیره نمودن زباله .

 

آنالیز ابعاد ذرات زباله :

اندازه ابعاد ذرات زباله بوسیله سرند های طبقه بندی شده تعیین می گردد و در 4 دسته قرار می گیرند :

ذرات ریز   0 – 8 میلیمتر

ذرات متوسط 8- 40میلیمتر

ذرات بزرگ 40- 120میلیمتر

پسماندهای الک ( سرریز ) عموماً بیش از 120میلیمتر

در شناخت ترکیب فیزیکی زباله وآنالیز ابعاد آن مواد رابه سه گروه عمده طبقه بندی می کنند :

1- مواد سوختنی یا مواد قابل تبدیل به کود ( پسماند سبزیجات ، پارچه ، کتان ، کاه ، علوفه و مواد مشابه ) .

2- مواد قابل احتراق : چوب ، کارتن ، چرم ، پلاستیک ، استخوان و …

3- مواد غیر قابل احتراق و سوختن ( آهن ، فلزات ، سنگ ، چینی ، شیشه ، سرامیک و غیره .

در نمونه برداری جهت تعیین اجزاء و تشخیص نوع زباله حداقل 1000 کیلو گرم از زباله برای نمونه تهیه می شود و در شهر های بزرگ نمونه گیری ماهی یکبار و جمعاً 12 در سال انجام می گیرد . در شهر های کوچک 6 تا 4 بار در سال نمونه گیری کاهش می یابد

 

ترکیب شیمیایی زباله :

شناخت ترکیب شیمیایی زباله نیز در مدیریت جمع آوری و دفع بهداشتی مهم است . در شناخت این ترکیبات عناصری همچون کربن – هیدروژن – اکسیژن – ازت – سولفور و خاکستر دسته های مواد زائد مورد سنجش قرار می گیرد .

در شناخت ترکیبات شیمیایی زباله همچنین باید  نسبت کربن به ازت برای تهیه کود – درصد خاکستر – فلزات سنگین – PH – هدایت الکتریکی – فسفر – کلسیم – پتاسیم و میکرو نوترینت ها را تعیین کرد .

 

کمپوست یا کود سازی از زباله :

سالهاست که در کشورهای مختلف از زباله برای تولید کمپوست ( کود گیاهی ) استفاده می شود . اولین بار آزمایشات عملی کمپوست طی سالهای 41-1926 توسط واکس من waksman و همکاران او انجام شد . گوتاس – بکاری – چوبانگولوس از پیشتازان این علم و فن هستند .

در ایران استفاده از مواد زائد گیاهی در روزگاران گذشته مورد توجه بوده است . در سال 48 در اصفهان و در سال 51 اولین کارخانه کودگیاهی تهران تاًسیس شد .

برای ساختن کمپوست بایستی تجزیه مواد زائد صورت گیرد و این تجزیه به دو صورت هوازی و بی هوازی است . در تجزیه هوازی ارگانیسم ها اکسیژن موجود در محیط را مصرف کرده و از مواد آلی تغذیه می کنند و در این واکنشها موادی مثل ازت – فسفر – کربن – و سایر مواد غذائی به مصرف و تغذیه پروتوپلاسم سلولی این موجودات می رسد و با تنفس ارگانیسم co2 خارج می گردد . در مقایسه با ازت گیاه به کربن بیشتری نیاز دارد . 3/2 کربن مصرف شده بصورت co2  دفع می شود و 3/1 باقی مانده با ازت در ساختمان سلولی شرکت می کند .

بعداز مرگ میکرو ارگانیسم ها کربن و ازت آنها در دسترس تجزیه کنندگان قرار می گیرد . اگر نسبت C/N متعادل باشد ازت بصورت آمونیاک آزاد می شود و تحت شرایط خاصی بصورت NO3 اکسیده می شود .در نتیجه اکسیداسیون کربن به اکسید کربن مقداری انرژی بصورت حرارت آزاد می شود این حرارت ممکن است به 70 درجه سانتی گراد برسد . اگر حرارت بیش از 65 تا 70باشد فعالیت میکرو ارگانیسم ها کاهش می یابد .

میکرو ارگانیسم ها ی مزو فیلیک در حدود 45 درجه سانتی گراد و با کتریهای ترموفیلیک در حدود 45تا 65 درجه سانتی گراد را تحمل کرده و در این دما فعال هستند .

اکسیداسیون درحرارت های ترموفیلیک سریع تر از مزوفیلیک است و زمان کمتری برای تثبیت و تجزیه مواد لازم است . در عملیات هوازی که بخوبی صورت گیرد بو تولید نمی شود و اگر بوئی تولید شود بایستی با زیر و رو کردن عمل هوادهی صورت گیرد .

لازم به ذکر است که بجز ازت و کربن در کمپوست مواد دیگری نظیر فسفر – پتاس و عناصر غذائی که برای رشد گیاهان مورد نیاز است به وفور یافت می شود .

در تجزیه بی هوازی ازت موجود در مواد آلی به اسیدهای آلی و آمونیاک تبدیل می شود و کربن در ترکیبات آلی جدا شده و به متان احیاء می شود . قسمت مهمی از گازهای تولیدی مثل متان و SH2 که با بوی خاصی همراه است از تجزیه بی هوازی در طبیعت هم یافت می شود ( در مردابها ) .

در شرایط بی هوازی بعلت نا مناسب بودن شرایط زندگی و مغایرت محیط برای زیست این موجودات و در حدود 6 ماه الی یکسال نیاز دارد .

در تهیه کمپوست به روش غیر هوازی مواد آلی شکسته شده و در غیاب اکسیژن از طریق احیاء متان – هیدروژن مواد آلی شکسته شده و در غیاب اکسیژن از طریق احیاء متان – هیدروژن سولفوره و دیگر گازها که عموماً موجب تعفن توده های کمپوست می گردد به وجود می آید .

تجزیه مواد در توده کمپوست نتیجه فعالیت بسیاری از گروهها ی مختلف باکتریها – قارچها – اکتینومیست ها و پرتوزوآ و سایر موجودات ریز که در مواد آلی هستند است . ابتدا دمای توده ماده زائد جامد با بیرون یکسان است و سپس با فعالیت باکتریها ی مزوفیلیک درجه حرارت بالا رفته و با تولید اسیدهای آلی PH پائین می آید .

بعد از درجه حرارت 40درجه سانتی گراد باکتریهای ترموفیلیک فعالیت می کنند و جایگزین باکتریهای مزوفیلیک می شوند و با‌ آزاد کردن آمونیاک از ازت محیط را شدیداً قلیایی می کنند . در درجه حرارت 60درجه سانتی گراد قارچها ی ترموفیلیک از بین رفته و واکنش بوسیله باکتریهای تشکیل دهنده اسپور و اکتینو میست ها ادامه می یابد  و سپس وقتی که مواد تجزیه شدند واکنش کند شده و حرارت کمپوست سرد می شود . این مراحل 5 روز طول می کشد و کمپوست دارای بوی خاصی است وقتی درجه حرارت به زیر 60 درجه سانتی گراد برسد قارچها ی ترموفیلیک به عمل خود ادامه داده و سلولز را تحت تاًثیر قرار می دهند که نتیجه عمل باز هم کاهش حرارت توده کمپوست است تا به درجه حرارت محیط برسد . وقتی درجه حرارت به 40 درجه سانتی گراد برسد باکتریهای مزوفیلیک مجدداً فعال می شوند و کمپوست به مرحله رسیدگی می رسد که این عمل تا چند هفته طول می کشد و در طول این مدت PH قلیایی می ماند و مرحله رشد ماکروفون ها می رسد . در این مرحله آنتی بیوتیک ها تشکیل می شوند که باعث مرگ بسیاری از باکتریها ی مفید و مضر می شوند و در مرحله آخر حرارت کمپوست بطور جزئی زیاد می شود که واکنش های ثانویه اتفاق می افتد و کمپلکس های مختلف موجب تولید اسید هیومیک و گاهی هوموس می شود .

 

روشهای تهیه کود از زباله :

1- روش Windrows

2- روش حوضچه ای Pits

3- روش توده های سطحی با هوادهی بدون برگشت هوا Stacks

4- روش توده های سطحی با هوادهی مصنوعی با برگشت هوا Stacks

اهمیت C/Nو درجه حرارت در کمپوست :

درجه حرارت عامل بسیارمهمی درکمپوست محسوب می شود .درجه حرات زیاد باعث از بین بردن عوامل بیماری زا و بذور علفهای هرز است . حداکثر درجه حرارت در فرآیند  کمپوست 70 درجه سانتی  گراد  است و حرارت  اپتیمم 60 درجه سانتی گراد است . اگرحرارت  خیلی زیاد شود باعث افت ازت و تصعید آمونیاک می شود .درهرصورت افت ازت دردرجه حرارت بالا در قبال از بین رفتن عوامل بیماری زا – بذر علف هرز و مبارزه با مگس در شرایط بهتر را نمی توان نادیده گرفت .

 

اثرات آلودگی های ناشی از دفع غیر بهداشتی زباله :

بر مبنای اصول بهداشتی و بهسازی زیست محیطی بایستی زباله ها که منشاء انواع آلودگی هستند در اسرع وقت دفع گردند چرا که در غیر اینصورت انتشار و انتقال بیماری – ایجاد بو و چشم اندازهای بد و نشت شیرابه زباله ها باعث آلودگی شدید محیط زیست می گردد .

بیماریهایی همچون کزاز – حصبه و شبه حصبه – انگلهای روده ای – اسهالهای خونی – فلج اطفال – سالک پوستی و احشائی و … از جمله بیماریهایی هستند که از طریق آلودگی ناشی از مواد زائد جامد در آب ، هوا و خاک حاصل می شوند .

 

سیاه زخم Anthrocis :

بیماری که توسط مواد غذائی و علوفه آلوده در دامها بروز نموده و به انسان سرایت می کند . ابتلای انسان به این بیماری از راه خراش پوستی است که توسط حشرات ایجاد می گردد .

 

بروسلوز Brucellosis:

بیماری عفونی است که در انسان بشکل تب مالت در دامها بصورت سقط جنین ظاهر می شود و از راه دستگاه گوارش و به وسیله علوفه آلوده به زباله به حیوان سرایت می نماید . کارکنان کشتارگاهها و فروشگاههای گوشت و دامداریها بیشتر در معرض این بیماری قرار می گیرند .

 

کیست هیداتیک Hydatidosis:

نوعی بیماری انگلی شایع در ایران است که ارتباط مستقیم با مدفوع سگ و رشد لارو اکی نوکوکوس گرانولوزوس ( Echinococus granolossus در یکی از اعضای بدن انسان به وجود می آید .

سگهای ولگرد و زباله خوار از طریق دفع مدفوع موجب انتشار انگل می شوند .

بیماریهایی که از طریق جوندگان انتقال می یابند :

موشها ی بیمار از طریق مدفوع – ادرار و گزش موجب انتشار آلودگی می شوند . بیماریهای کریومننژیت – سالمونلا – تریشینوز و هاری بیماریهای انگلی مثل آمیبیاز و … از طریق موش منتقل می شوند .

سه نوع موش منتقل کنند بیماریها عبارتند از : 1- موش خانگی 2- راتوس نروژیکوس 3- راتوس راتوس که از زباله های شهری تغذیه می کنند و شرایط برای راتوس نروژیکوس از بقیه مهیا تر است .

بیماریهای ناشی از ابودگی اب به لحاظ وجود فلزات سنگین – ترکیبات فلوئور – کادمیوم – نیتراتها – رادیو اکتیو و غیره هستند .

بیماریهای ناشی از الودگی خاک :

آلودگی خاک اثر مستقیمی روی آلودگی آب دارد و می تواند در انتشار انواع و اقسام باکتریها – ویروسها و انگلها موثر واقع شود .

 

سیستم های مدیریت جمع آوری و دفع زباله و کنترل آلودگی ناشی آز آن:

جهت جلوگیری از الودگی های زیست محیطی مواد زائد جامد بایستی بلافاصله بعد از تولید در محل مناسب و با رعایت مسائل بهداشتی نگهداری و سریعاً جمع آوری – حمل و نقل و دفع گردند .

80% مخارج کل مدیریت مواد زائد جامد مربوط به جمع آوری زباله است .

 

جمع آوری زباله بطور کلی به دو صورت است :

1- جمع آوری خانه به خانه ( برای بافت سنتی و قدیمی مورد استفاده قرار می گیرد ) .

2- جمع آوری از کانتینر های موقت

 

در روش  کانتینر های موقت دو سیستم وجود دارد :

الف) سیستم کانتینر ثابت SCS ( Stationary container system    )

ب) سیستم کانتینر متحرک    )HCS Hauled container system  )

جمع آوری اطلاعات دقیق از وضعیت موجود اجتماع – تعیین زمان مورد نیاز برای عملیات جمع آوری و بررسی متغیرها – از نیازهای اولیه برای تجزیه و تحلیل اساسی در سیستم جمع آوری محسوب می شود .

شناخت پارامترهایی نظیر زمان برداشت در سیستم کانتینر ثابت و متحرک – زمان حمل – زمان خارج از خط در محاسبات مربوط به خطوط جمع آوری از اهمیت خاصی برخوردار است . پس از تعیین لوازم و نیروی انسانی مسیر حرکت و سایل تعیین می گردد و اطلاعات و مسیر دقیقاً روی نقشه پیاده می شود .

 

دفع نهائی :

روشهای دفع عبارتند از :

1- سوزاندن در کوره های زباله سوز

2- دفن زیر خاک یا دفن بهداشتی

3- تهیه کود کمپوست به طریق سنتی – نیمه سنتی و صنعتی

4- پردازش – بازیافت و استفاده مجدد

قبلاً روش تلمبار کردن در اقیانوسها مورد استفاده قرار می گرفت که روشی کاملاً غیر بهداشتی است و امروزه منسوخ شده است .

 

 

ضوابط کلی انتخاب محل – آماده سازی با روشهای مختلف دفن

دفن بهداشتی زباله یعنی انتقال مواد زائد به محل ویژه – تخلیه – لایه بندی و متراکم نمودن آن با پوششی از خاک .

انتخاب محل : محلی که برای دفن انتخاب می شود بایستی با توجه به رشد جمعیت محل با وسعت مناسب انتخاب شود و جوابگوی نیازها تا 30تا 40سال آینده باشد . فاصله محل تا مرکز جمعیت بایستی 10تا 20کیلومتر منظور گردد و مطالعات اولیه با نقشه برداری از نظر توپو گرافی مشخص شود .

مطالعات زمین شناسی – هیدرولوژی – زهکشی طبیعی منطقه – خاک پوششی – قابلیت دسترسی – هواشناسی – بادهای غالب و … مقبولیت عمومی – مسائل بهداشتی با دقت انجام می گیرد و آماده سازی می شود .

آماده سازی محل دفن : پس از انتخاب محل بر اساس ضوابط بایستی جهت آماده سازی محل جاده کشی – تسطیح – نصب باسکول – اتاق نگهبانی – فنس کشی – برق ـ آب و … اقدام شود .

 

جلوگیری از نشت شیرابه زباله به داخل آب :

بایستی جهت جلوگیری از نشت شیرابه تدابیری اتخاذ می گردد . شیب بندی مناسب 2 تا 4 درصد و برای شیب های جانبی تا30درصد و ایجاد سد یا حفاظ 3 متری خاک برای جلوگیری از نفوذ سیلاب و آبهای سطحی بسیار موثر است . در صورتیکه جایگاه دفن زباله مجاور دریا و یا روی سفره آبی  آبهای زیر زمین باشد یا حرکت شیرابه بطرف سفره ها انجام شود آبهای زیر زمینی آلوده می شوند . همچنین نفوذ گازهای تولید شده به داخل آب باعث سختی آب می شود . شیرابه زباله بشدت سمی است و علاوه برداشتن CO2 دارای BOD5  دو تا سه هزار میلی گرم در لیتر و COD   سی تا چهل و پنج هزار میلی گرم در لیتر است . و عناصری نظیر کلرور سولفات – منیزیوم – فسفر – کلسیم – آهن – سدیم – پتاسیم – نیترات – آزت آلی و آمونیاکی و جامدات معلق را به آبها وارد می نماید . شیرابه با روشهای فیزیکی – شیمیایی و بیولوژیکی تصفیه می شود .

 

ماده پوشش زباله :

 برای پوشش زباله هر نفر در سال حدود 1 متر مکعب خاک پوششی لازم است و حجم خاک پوششی مورد نیاز یک چهارم تا یک پنجم حجم کل زباله فشرده شده توصیه می گردد . پوشش نهائی بایستی 60سانتیمتر خاک باشد .

 

کنترل بو: 

بو بوسیله پوشش سریع زباله – بستن شکافها و حفره ها و استفاده از مواد از بین برنده بو مثل اورتو – دی – کلرو- بنزن به نسبت یک بیست و پنجم با آب و مصرف به مقدار 5000لیتر در هکتار است . کنترل آتش سوزی هم بایستی در محلهای دفن صورت گیرد .

 

روشهای مختلف دفن بهداشتی زباله :

روشهای زیر برای دفن زباله وجود دارد :

1- بصورت مسطح Area Method

وقتی که زمین برای گود برداری مناسب نباشد بعد از تخلیه زباله بصورت نوار باریکی 40تا 75 سانتیمتری روی زمین تسطیح و فشرده می شوند تا به ضخامت 180تا 300سانتیمتر برسند و آنگاه روی آنها قشری خاک به ضخامت 15 تا 30سانتیمتر می ریزند وفشرده مینمایند. عرض هر لایه فشرده نباید از 240سانتیمتر تجاوز نماید .

 

2-روش سراشیبی Ramp Method

وقتی که خاک  کمی برای پوشش زباله باشد و در مناطق کوهستانی و یا کم شیب از این روش استفاده می نمایند . زاویه شیب مورد نظر با زمین 30 % است و عرض باریکه با توجه به شیب سطح در طول عملیات با نقشه برداری و شدت ترافیک تردد ماشین  آلات طراحی می شود . در این روش ابتدا شیاری به موازات دامنه سراشیبی ایجاد می شود و اولین لایه زباله در داخل شیار جایگزین می شود و سپس مثل روس مسطح ادامه می یابد .

 

3- روش ترانشه یا گودالی Trench Method

در مناطقی که خاک با  عمق کافی در دسترس است و سطح آبهای زیر زمینی به اندازه کافی پائین است ترانشه هائی به طول 30تا 120متر و به عمق 1 تا 4 متر و عرض 5/4 تا 15 متر حفر می شود و زباله در آن ریخته و با خاک ریز به ضخامت 10تا 30سانتیمتر پوشانده می شود . هزینه این روش بعلت گود برداری زیاد بسیار زیاد است .

 

4-روش دره ای با شیب بسبتاً زیاد Ravine Method

در مناطقی که گودالهای مصنوعی یا دره های مصنوعی وجود دارد از آنها استفاده می نمایند و فقط بایستی زمین شناسی منطقه – ویژگی های خاک منطقه و ضعیت آبهای سطحی و زیر زمینی – سیستم جمع آوری زباله مد نظر قرار گیرد .

 

5- روش معمول در زمینهای باطلاقی

در شرایط اضطراری می توان از زمینهای باتلاقی استفاده نمود ولی بایستی کنترل آلودگی صورت گیرد . زهکشی مناسب – احداث سد مطمئن با مصالح و ایزولاسیون با 30تا 40سانتیمتر خاک رس کوبیده مهم است .

 

6- دفن در زمینهای ساحلی

عملیات دفن بایستی با توجه به سطح زیر زمین – میزان و نوع زباله صورت گرفته تا آب الوده نشوند و مثل روش روش فوق است . بایستی محل ایزوله شود .

 

فضای لازم جهت دفن بهداشتی زباله :

جهت برآورد فضای لازم برای دفن بهداشتی زباله بایستی جمعیت و تولید سرانه زباله آنها را دقیقاً بدانیسم و همچنین نرخ رشد این جمعیت و سرانه آن را تا 30الی 40سال آینده برآورد نموده تا بتوانیم زمین مورد نیاز برای دفن بهداشتی زباله را در نظر بگیریم .

بنابراین فضای مورد نیاز برای دفن زباله تابع جمعیت ، میزان خاک پوششی ، امکانات بازیافت ، دانسیته و ضخامت قشر زباله دفن شده است .

 

گازهای متصاعد شده از زباله :

وقتی که زباله به ایستگاه دفن منتقل و با هر یک از روشهای موجود دفن می گردد بعلت وجود فعل و انفعالات بیولوژیکی و شیمیایی از زباله گازهائی بوجود می آید که حتی الامکان بایستی جمع آوری شده و برای تولید انرژی مصرف گردند .

این گازها شامل آمونیوم ، دی اکسید کربن ، منواکسید کربن ، هیدروژن ، سولفید هیدروژن ، متان ، نیتروژن و اکسیژن هستند .

گازهای متان و دی اکسید کربن گازهای اصلی تولید شده ناشی از تجزیه غیر هوازی ترکیبات آلی زباله می باشند که بیش از 90درصد حجم گازهارا  جامد را تشکیل میدهند.

اگر غلظت گاز متان در هوا بین 5   الی  15     درصد برسد عمل انفجار به وقوع خواهد پیوست البته وجود گاز متان در لایه های زباله به علت عدم حضور اکسیژن باعث انفجار نمی گردد، اما در هر صورت بایستی بصورت کنترل شده به اتمسفر تخلیه گردد .

اگر گاز متان با روش کنترل نشده به اتمسفر تخلیه گردد می تواند در زیر ساختمانها و یا سایر فضاهای مسدودی که مجاور یثا روی زمین های پر شده از زباله بنا گردیده اند متراکم گردد .

گاز متان از هوا سبک تر است ولی انیدرید کربنیک co2 در حد 5/1 بار از هوا و 8/2 بار از متان غلیظ تر است و بنابراین در محل دفن زباله متراکم می شود و با توجه به وزن مخصوص خود به اعماق محل دفن حرکت می کند .

گاز انیدرید کربنیک با عبور از لایه های زیرین در آبهای زیر زمینی نفوذ می کند و در آن حل می شود و باعث سختی آب می شود :

با تولید اسید کربنات کلسیم یا منیزیوم را در خود حل کرده و در واقع علت اصلی افزایش سختی آبهای زیر زمینی در مناطق دفن زباله وجود گازکربنیک در لایه های دفن است . این گاز PH آب را پائین می آورد .

برای جمع آوری و کنترل گازها معمولاً از لوله های مشبکی استفاده می کنند که در لایه های شنی کف زمین تعبیه شده است. گازها بصورت جانبی در زیر خاک حرکت می کنند .

 اگر تهویه گاز از اماکن دفن بصورت جانبی امکان پذیر نباشد الزاماً باید از لوله های عمودی انتقال گاز  استفاده نمایند تا گاز پمپاژ شده به اتمسفر رها گردد .

استفاده از لایه های رسی شنی برای کنترل گاز و جلوگیری از نفوذ بی رویه آن به اعماق زمین یک روش معمول در اماکن بهداشتی زباله است .

 

شیرابه زباله :

شیرابه زباله باید در محل دفن بماند و یا به منظور تصفیه انتقال داده شود . شیرابه زباله مایعی است بسیار سمی . حرکت شیرابه درون زمین صورت گرفته و بسته به جنس مواد اطراف آن ممکن است درجهات جانبی نیز حرکت کند . میزان تراوش شیرابه از بستر محل دفن را می توان با فرض آنکه موانع واقع در زیر محل دفن تا بالای سفره آب زیر زمینی بحالت اشباع بوده و لایه نازکی از شیرابه در بستر محل دفن موجود باشد . با استفاده از قانون دارسی Darsy’s Law تخمین می زنند.

 

سوزاندن زباله :

تقریباً تمام زباله ها را بجز مواد اینرت ( مصالح ساختمانی ، آهن آلات ، و … ) قابل سوختن هستند . با سوزاندن زباله 90% حجم آن کاهش می یابد و از گرمای حاصل از سوختن می توان بهره برداری کرد .

مخارج تاًسیسات سوزاندن زباله بسیار سنگین است و اثرات آن بر محیط زیست نیز مشکوک بنظر میرسد و گاز های ناشی از سوزاندن اثرات بدی روی محیط زیست می گذارند . گازهای SO2 و HCL در شدت استهلاک خود تاًسیسات زباله سوز هم دیده می شوند .

 

 

نکات مثبت سوزاندن زباله :

- کاهش بسیار زیاد حجم زباله

- استفاده از گرمای آزاد شده

- دفع مواد پلاستیکی

- جدا کردن فلزات جهت استفاده مجدد

 

نکات منفی سوزاندن زباله :

- ایجاد آلودگی هوا

- احتمال دخول نمکهای حلال در آبهای زیر زمینی پس از انباشتن باقی مانده زباله

- هزینه بسیار زیاد

 

کمپوست یا کود سازی از زباله :

سالهاست که در کشورهای مختلف از زباله برای تولید کمپوست ( کود گیاهی ) استفاده می شود . اولین بار آزمایشات عملی کمپوست طی سالهای 41-1926 توسط واکس من waksman و همکاران او انجام شد . گوتاس – بکاری – چوبانگولوس از پیشتازان این علم و فن هستند .

در ایران استفاده از مواد زائد گیاهی در روزگاران گذشته مورد توجه بوده است . در سال 48 در اصفهان و در سال 51 اولین کارخانه کودگیاهی تهران تاًسیس شد .

برای ساختن کمپوست بایستی تجزیه مواد زائد صورت گیرد و این تجزیه به دو صورت هوازی و بی هوازی است . در تجزیه هوازی ارگانیسم ها اکسیژن موجود در محیط را مصرف کرده و از مواد آلی تغذیه می کنند و در این واکنشها موادی مثل ازت – فسفر – کربن – و سایر مواد غذائی به مصرف و تغذیه پروتوپلاسم سلولی این موجودات می رسد و با تنفس ارگانیسم co2 خارج می گردد . در مقایسه با ازت گیاه به کربن بیشتری نیاز دارد . 3/2 کربن مصرف شده بصورت co2  دفع می شود و 3/1 باقی مانده با ازت در ساختمان سلولی شرکت می کند .

بعداز مرگ میکرو ارگانیسم ها کربن و ازت آنها در دسترس تجزیه کنندگان قرار می گیرد . اگر نسبت C/N متعادل باشد ازت بصورت آمونیاک آزاد می شود و تحت شرایط خاصی بصورت NO3 اکسیده می شود .در نتیجه اکسیداسیون کربن به اکسید کربن مقداری انرژی بصورت حرارت آزاد می شود این حرارت ممکن است به 70 درجه سانتی گراد برسد . اگر حرارت بیش از 65 تا 70باشد فعالیت میکرو ارگانیسم ها کاهش می یابد .

میکرو ارگانیسم ها ی مزو فیلیک در حدود 45 درجه سانتی گراد و با کتریهای ترموفیلیک در حدود 45تا 65 درجه سانتی گراد را تحمل کرده و در این دما فعال هستند .

اکسیداسیون درحرارت های ترموفیلیک سریع تر از مزوفیلیک است و زمان کمتری برای تثبیت و تجزیه مواد لازم است . در عملیات هوازی که بخوبی صورت گیرد بو تولید نمی شود و اگر بوئی تولید شود بایستی با زیر و رو کردن عمل هوادهی صورت گیرد .

لازم به ذکر است که بجز ازت و کربن در کمپوست مواد دیگری نظیر فسفر – پتاس و عناصر غذائی که برای رشد گیاهان مورد نیاز است به وفور یافت می شود .

در تجزیه بی هوازی ازت موجود در مواد آلی به اسیدهای آلی و آمونیاک تبدیل می شود و کربن در ترکیبات آلی جدا شده و به متان احیاء می شود . قسمت مهمی از گازهای تولیدی مثل متان و SH2 که با بوی خاصی همراه است از تجزیه بی هوازی در طبیعت هم یافت می شود ( در مردابها ) .

در شرایط بی هوازی بعلت نا مناسب بودن شرایط زندگی و مغایرت محیط برای زیست این موجودات و در حدود 6 ماه الی یکسال نیاز دارد .

در تهیه کمپوست به روش غیر هوازی مواد آلی شکسته شده و در غیاب اکسیژن از طریق احیاء متان – هیدروژن مواد آلی شکسته شده و در غیاب اکسیژن از طریق احیاء متان – هیدروژن سولفوره و دیگر گازها که عموماً موجب تعفن توده های کمپوست می گردد به وجود می آید .

تجزیه مواد در توده کمپوست نتیجه فعالیت بسیاری از گروهها ی مختلف باکتریها – قارچها – اکتینومیست ها و پرتوزوآ و سایر موجودات ریز که در مواد آلی هستند است . ابتدا دمای توده ماده زائد جامد با بیرون یکسان است و سپس با فعالیت باکتریها ی مزوفیلیک درجه حرارت بالا رفته و با تولید اسیدهای آلی PH پائین می آید .

بعد از درجه حرارت 40درجه سانتی گراد باکتریهای ترموفیلیک فعالیت می کنند و جایگزین باکتریهای مزوفیلیک می شوند و با‌ آزاد کردن آمونیاک از ازت محیط را شدیداً قلیایی می کنند . در درجه حرارت 60درجه سانتی گراد قارچها ی ترموفیلیک از بین رفته و واکنش بوسیله باکتریهای تشکیل دهنده اسپور و اکتینو میست ها ادامه می یابد  و سپس وقتی که مواد تجزیه شدند واکنش کند شده و حرارت کمپوست سرد می شود . این مراحل 5 روز طول می کشد و کمپوست دارای بوی خاصی است وقتی درجه حرارت به زیر 60 درجه سانتی گراد برسد قارچها ی ترموفیلیک به عمل خود ادامه داده و سلولز را تحت تاًثیر قرار می دهند که نتیجه عمل باز هم کاهش حرارت توده کمپوست است تا به درجه حرارت محیط برسد . وقتی درجه حرارت به 40 درجه سانتی گراد برسد باکتریهای مزوفیلیک مجدداً فعال می شوند و کمپوست به مرحله رسیدگی می رسد که این عمل تا چند هفته طول می کشد و در طول این مدت PH قلیایی می ماند و مرحله رشد ماکروفون ها می رسد . در این مرحله آنتی بیوتیک ها تشکیل می شوند که باعث مرگ بسیاری از باکتریها ی مفید و مضر می شوند و در مرحله آخر حرارت کمپوست بطور جزئی زیاد می شود که واکنش های ثانویه اتفاق می افتد و کمپلکس های مختلف موجب تولید اسید هیومیک و گاهی هوموس می شود .

 

روشهای تهیه کود از زباله :

1- روش Windrows

2- روش حوضچه ای Pits

3- روش توده های سطحی با هوادهی بدون برگشت هوا Stacks

4- روش توده های سطحی با هوادهی مصنوعی با برگشت هوا Stacks

 

اهمیت C/Nو درجه حرارت در کمپوست :

درجه حرارت عامل بسیار مهمی در کمپوست محسوب می شود .درجه حرات زیاد  باعث از بین بردن عوامل بیماری زاو بذورعلفهای هرزاست .حداکثردرجه حرارت درفرآیند کمپوست 70 درجه سانتی گراد است وحرارت اپتیمم 60 درجه سانتی گراداست.اگرحرارت خیلی زیاد شود باعث افت ازت و تصعید آمونیاک می شود . در هر صورت افت ازت در درجه حرارت بالا در قبال از بین رفتن عوامل بیماری زا – بذر علف هرز و مبارزه با مگس درشرایط بهتر را نمی توان نادیده گرفت .



جهت دانلود تولبار سایت بهداشت محیط ایران روی تصویر زیر کلیک کنید





(جهت دسترسی به مطالب به روز به سمت چپ سایت بخش آخرین مطالب مراجعه کنید)