بهداشت مساجد

مقدمه :

مسجد خانه خدا و مردمی ترین پایگاه بندگان سالح او می باشد که در طول قرنها به عنوان مدرسه تزکیه، تعلیم و دانش عرصه

رشد و تعالی انسانهای خداجو بوده و هست.

خداوند از مسجد به عنوان خانه خود یاد می کند و خانه خدا پناهگاه بندگان اوست و به پاکیزگی و طهارت از هر مکان دیگر

شایسته تر است ، زیرا حفظ پاکیزگی مساجد بزرگداشت آنها است و هرگونه کوتاهی در این زمینه بی احترامی به مقدسترین

مکانها است.

در دین مقدس اسلام در مورد پاکیزگی و بهداشت مساجد بسیار سفارش شده است، چنانچه آیات شریفه قرآن کریم و احادیث و

نیز روایات با تاکید بر این موضوع یاد کرده و مسلمانان را به مراعات پاکی و بهداشت در مساجد تشویق می کند.

( - و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهر بیتی و ... (سوره مبارکه بقره آیه 125

( - انما یعمر مساجد الله من امن بالله و الیوم الاخر (سوره مبارکه توبه آیه 18

- الهی هب لی قلیاً لدینه منک شوقه (مفاتیح الجنان – مناجات شعبانیه)

قداست خانه خدا در هرجا و به هر صورت که باشد به حدی است که پاکیزه نگهداشتن آن یک تکلیف اخلاقی و شرعی برای

همه می باشد.

بهداشت مساجد

الف) بهداشت صحن :

-1 سنگفرش نمودن صحن با مصالح ساختمانی مقاوم، ساده، زیبا، بدون درز و قابل شستشو انجام گردد.

-2 جاروب کردن روزانه و تی کشیدن با مواد ضدعفونی کننده صورت پذیرد.

-3 قراردادن ظرف زباله (درب دار) به همراه کیسه زباله در گوشه ای از صحن الزامی است.

ب) بهداشت فرش و ...

-1 جاروب کردن روزانه و مستمر (استفاده از جاروبرقی) صورت پذیرد.

-2 جلوگیری از آلودگی (رعایت بهداشت فردی و مواد غذایی و ...) انجام گردد.

-3 حداقل سالی دو بار فرشهای مسجد را بشوییم.

ح) بهداشت دستگیره ها و نرده ها

شستشوی روزانه با مواد ضدعفونی کننده جهت جلوگیری از آلودگی الزامی است.

د) بهداشت سجاده و مهر و تسبیح

-1 سجاده ها را هرچند وقت یکبار شستشو و تمیز نماییم.

-2 سطح مهر ها با سوهان و یا سمباده تمیز گردد.

-3 تسبیح ها با مواد ضدعفونی کننده جهت جلوگیری از آلودگی شستشو شوند.

ه) بهداشت وضوخانه

-1 حتی المقدور سعی شود اعمال آماده سازی برای اقامه نماز(وضو) را در منزل انجام دهید.

-2 وضو گرفتن در داخل مساجد با آب جاری جایز است و در حوض مساجد برای جلوگیری از شیوع بیماریها از وضو گرفتن

اکیداً خودداری شود.

-3 همواره در وضوخانه باید مواد شوینده وجود داشته باشد.(ترجیجاً صابون مایع)

-4 در وضوخانه ها محلهایی برای آویختن لباس تعبیه شود و نصب آینه سودمند می باشد.

-5 وضوخانه حداقل روزی یک بار ضدعفونی گردد.

-6 در وضوخانه محلهای برای شستشوی پا تعبیه گردد.

و) سرویس بهداشتی

-1 سرویس بهداشتی تا زیر سقف کاشی، مجهز به سیفون، فلاش تانک و هواکش باشد.

-2 وجود لوله کشی صابون مایع در سرویس بهداشتی و دستشوییها الزامی است.

-3 حتی المقدور سعی شود نظافت سرویس بهداشتی را با ریختن آب به مقدار کافی تمیز نگاه داریم.

ز) بهداشت آب آشامیدنی

-1 آب آشامیدنی کاملا بهداشتی بوده و مورد تایید مقامات بهداشتی قرار بگیرد.

-2 جهت آشامیدن آب استفاده از آب سردکن هایی که آب را به بالا فوران می دهد صورت پذیرد.

-3 استفاده از لیوانهای یکبار مصرف در آشامیدن آب ضرورت دارد.

-4 آبهای آشامیدنی غیر مطمئن را ضدعفونی نموده و سپس مصرف نماییم.

ح) بهداشت فردی:

-1 کارکنان آبدارخانه و تمام کسانی که با توزیع آب و چای و هرنوع مواد غذایی سر و کار دارند موظفند کارت معاینه پزشکی

معتبر داشته باشند.

-2 پوشیدن روپوش به رنگ روشن و رعایت کامل بهداشت فردی الزامی است.

-3 آبدارخانه و هر یک از کارکنان آبدارخانه و ... باید صابون و حوله اختصاصی برای خود داشته باشند.

-4 کارکنان قسمت کفشداری هنگام کار از روپوش و دستکش و همچنین ماسک مخصوص استفاده نمایند.

-5 استعمال دخانیات توسط کارکنان مساجد ممنوع می باشد.

ط) بهداشت ظروف و ...

-1 ظروف مورد استفاده در مسجد با مواد شوینده و ضدعفونی کننده تمیز و در محلهای در بسته (کمد و ...) نگهداری شود.

-2 استفاده از ظروف یکبار مصرف در اندازه های مناسب با نوع غذا هنگام پذیرایی الزامی است.

-3 برای جلوگیری از آلودگی توسط دستهای آلوده، حشرات و جوندگان مانند مگس وموش، درب دار بودن ظروف الزامی است.

-4 شستشوی استکان و نعلبکی ها مورد مصرف با آب و مواد شوینده و ضدعفونی کننده صورت پذیرد.

-5 از به کار بردن فنجان یا لیوانهای لب پریده و معیوب خودداری شود.

-6 استفاده از ظروف مشترک که موجب شیوع بیماری می گردد ممنوع می باشد.

ی) زباله

در مساجد به تعداد کافی زباله دان درب دار پلاستیکی یا فلزی ضدزنگ قابل شستشو وجود داشته باشد و زباله ها باید روزانه و

مرتب تخلیه شود، همچنین از ریختن زباله و مواد زائد در داخل مسجد و محوطه آن خودداری نماییم.

ک) نصب توری

کلیه دربها و پنجره ها بدون درز و شکستگی بوده و با نصب توری می توان از ورود حشرات و جوندگان به داخل مسجد

خودداری نمود.

بهداشت مساجد

نظافت در اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اهتمام به نظافت و پاکیزگی مساجد به عنوان پایگاه‌هایی برای ابلاغ پیام اسلام نیز در روایات مورد تاکید فراوان قرار دارد. مسجد مکانی است که همه مومنان فارغ از تمامی مسائل گرد هم می‌آیند. نظافت و تمیزی مسجد می‌تواند به همه آنها روحیه ببخشد.

از سویی گرد آمدن عده‌ای با وضعیت جسمانی و سلامت متفاوت نیاز به توجه بیشتر در امر سلامت را طلب می‌کند. همه مردم دوست دارند برای نیایش و عبادت، پا به محیطی بگذارند که در آن آرامش برقرار بوده محیطی پاک، معطر و خوشبو باشد.

در عین حال بحثی که در بهداشت مسجد اهمیت دارد، این است که جوانان امروز ما به زیبایی خود و مکانی که در آن زندگی می‌کنند اهمیت می‌دهند، بنابراین باید محیطی که در آن عبادت می‌کنند نیز از هر مکانی تمیزتر باشد.

از این جهت نیز متولیان در امور مساجد باید کارهای مربوط به مسجد را طوری برنامه‌ریزی کنند که مساجد ما آماده پذیرایی از این قشر باشند، چرا که آنان آینده‌سازان جامعه محسوب می‌شوند.

هیچ آیینی به اندازه دین اسلام به تمیزی و زیبایی مسجد تاکید نکرده است در صدر اسلام نیز این وظیفه به عهده پیامبر گرامی اسلام نهاده شده بود تا خانه خدا را معطر کند.

روایت معتبری در زمینه اهمیت پاکسازی مساجد، استحباب جارو کردن مسجد، خوشبوسازی فضای مسجد با استفاده از بخور، کندر، عود هندی، گلاب، مشک و... وجود دارد. همچنین روشن کردن فضا و تامین نور کافی در مساجد توصیه شده و از هر اقدامی‌که موجب آلودگی صوتی در مساجد شود، دستور پرهیز داده شده است.

وقتی صحبت از بهداشت مسجد می‌شود، بهداشت وضو خانه‌ها اولین نکته‌ای است که به ذهن می‌آید؛ هرچند در دستورات اسلامی‌ توصیه شده افراد قبل از ورود به مسجد در خانه یا جای دیگر خود را پاکیزه کنند و وضو بگیرند، اما در هر حال وضوخانه‌ و سرویس بهداشتی باید در هر مسجدی وجود داشته باشد.

نظافت دائمی ‌و مرتب دستشویی‌ها و وجود صابون مایع در دستشویی از نکاتی است که باید به آن توجه شود. تهویه مناسب یکی از نکات بسیار مهم است که گاهی از آن غفلت می‌شود.

همچنین نظافت همیشگی و شستشوی گاه به گاه فرش‌ها، استفاده از مواد ضدعفونی مناسب برای شستشوی گاه به گاه صحن‌ها و وجود کفش کن مناسب یا کیسه‌های نایلون برای قرار دادن کفش نمازگزاران از مواردی است که در مساجد باید به آنها توجه شود.

تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، رعایت بهداشت پذیرایی از قبیل سالم و پاکیزه بودن قند، قندان، استکان و دیگر ظروف و رعایت بهداشت فضای آشپزخانه و آبدارخانه از مهم‌ترین مواردی است که باید در آبدارخانه مساجد مورد توجه قرار گیرد.

خادمان سلامت‌

انجام هر کاری اگر متولی مشخصی داشته باشد بهتر صورت می‌گیرد بخصوص اگر این متولی آموزش لازم را نیز در کار خود دیده باشد. بهداشت مساجد نیز از این امر مستثنا نیست. تا زمانی که فردی مسوول تامین سلامت نشود بهداشت محیط مساجد امکان‌پذیر نیست.

از سوی دیگر، متولیان مساجد نیز باید انسان‌هایی آراسته و پاکیزه باشند تا انجام نظافت توسط آنها مورد قبول باشد و حاضران به بهداشت مسجدها اعتقاد داشته باشند.

از این‌رو بود که از سال گذشته با مشارکت شهرداری تهران طرح تعیین خادمان سلامت در مساجد آغاز شد. این طرح با اهداف حفظ و ارتقای سطح بهداشت مساجد و نمازگزاران، ارائه خدمات در امور پیشگیری و آموزش و درمان به مردم جامعه بر اساس سیاست‌های بهداشتی جامعه در مکان‌هایی علاوه بر اماکن درمانی شناخته شده، ‌صورت می‌گیرد.

وظایف خادمان سلامت مساجد نظارت بر وضعیت بهداشتی سیستم تهویه، سرویس بهداشتی آب آشامیدنی، ایمنی، سیستم اطفای حریق و در و پنجره مسجد، فاضلاب، نظارت بر وسایل مصرفی و داخلی از جمله جانماز و مهر، کتابخانه، کفش‌داری‌ها و فرش‌ها، نظارت بر بهداشت آبدارخانه‌ها و مکان‌های پخت غذا، نظارت بر سلامت خادمان مساجد، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای نمازگزاران و هماهنگی با ائمه مساجد و هیات‌های امنا در امور بهداشتی، ارائه خدمات بهداشتی به مردم و اجرای دستورالعمل‌های اعلام شده و ارائه پیشنهادهای لازم به شهرداری و مرکز امور رسیدگی به مساجد برای ارتقای سطح سلامت مسجد و محله است.

پایگاه سلامت‌

مساجد علاوه بر نقش سنتی خود همواره به عنوان پایگاهی اجتماعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. در بهداشت و درمان نیز مساجد می‌توانند پایگاه بسیار خوبی برای آموزش و ترویج سلامت باشند.

سلامت یار مسجد، طرحی است که به این منظور طراحی شده است. سلامت یاران مساجد متشکل از اعضای هیات امنا، مراجعان به مسجد و خادمان سلامت مساجد است. این اعضا دوره‌های آموزشی بهداشت و سلامت را فرا می‌گیرند و در مسجد محله خود به افراد دیگر آموزش می‌دهند.

سلامت یاران مساجد با مشارکت فعال خود آموزش‌های بهداشتی لازم را فرا می‌گیرند و از طریق مساجد به افراد در سطح منطقه آموزش می‌دهند.

برای تمام فصول‌

متاسفانه امروز شاهد هستیم برخی مساجد از این موضوع غفلت کرده و کمتر پاکیزگی مساجد را مورد توجه قرار می‌دهند. اگر هم توجهی باشد به ظاهر است، به عنوان مثال فرش‌های مساجد ممکن است حتی سال‌ها شسته نشوند که این مساله برای حاضران در مساجد خوشایند نیست، برای آنها که انتظار می‌رود این فضا زیباترین و تمیزترین مکان باشد، دلزدگی ایجاد می‌کند.

هر سال، دهه آخر شعبان به عنوان دهه بهداشت و نکوداشت مساجد مورد توجه قرار می‌گیرد و طی آن به نظافت و پاکیزگی مساجد پرداخته می‌شود تا مومنان در مکانی آراسته به ضیافت الهی رمضان قدم بگذارند.

بی‌تردید بهداشت مساجد به‌هیچ‌وجه نباید منحصر به دهه آخر شعبان باشد. وجود دهه بهداشت مساجد به این معنا نیست که فعالان این حوزه، تنها در این مقطع زمانی خاص به امر نظافت پرداخته، بقیه سال را بی‌اعتنا به این ضرورت برخاسته از ایمان باشند.

در تمام ایام سال بهداشت مساجد و نظافت بخش‌های مختلف این پایگاه‌های معنوی و انسان‌ساز باید مورد توجه بوده و این اماکن همواره از فضایی پاکیزه، شایسته و دلچسب برای حضور پرشور برخوردار باشند.

سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران