گزارشی ازمعضل زباله در شهرها

گزارشی ازمعضل زباله در شهرها

( شادروان دکتر ابراهیم صدقیانی )

بر اساس برآورد شهرداری تهران، در شهر تهران روزانه بالغ بر 7000 تن انواع زباله تولید می شود . از این میزان حدود 70 تن شامل زایدات مراکز بهداشتی و درمانی است. با توجه به ماهیت خطرناک زباله های این مراکز، مدیریت زایدات بیمارستانی و بهداشتی باید یکی از الویت های اجرایی مسئولین را تشکیل دهد.

به این ترتیب ،مراکز بهداشتی و درمانی حدود 1% از کل زباله های شهر تهران را تشکیل می دهند.به طوریکه اشاره شد، زایدات این مراکز به دلیل ماهیت خطرناک شان که حاوی انواع مختلفی از میکروارگانیسم های بیماریزا هستند.بیش از سایر زایدات حائز اهمیت به شمارمی روند. بنابراین نحوه کنترل و بی خطرنمودن، جمع آوری ، حمل و دفن این زباله ها باید با استفاده از روش های علمی، بهداشتی و زیست محیطی همراه باشد. به هرحال. مدیریت زباله های بیمارستانی مستلزم تعامل تولید کنندگان آن،مراکز بهداشتی ودرمانی،به ویژه بیمارستانها و شهرداری ها به عنوان عامل اصلی مدیریت جمع آوری و حمل و دفع زباله های زوائد بهداشتی ودرمانی به شمار میروند.. (گزارش شهرداری تهران 1384. مدیریت مذکور شامل دو بخش زیر است:

1 - مدیریت در درون مراکز بهداشتی و درمانی اعم از تفکیک، برچسب زنی، ذخیره ،تبدیل یا دفع ...

2 - مدیریت در خارج از مراکز اعم از گرد آوری ، حمل صحیح و دفع این نوع زباله ها.

لازم به یاد آوری است که مدیریت زباله ها واصولا مسئولیت بی خطر نمودن زباله های بهداشتی ودرمانی ،سالها موضوع مناقشه طرف های ذینفع از جمله شهرداری ووزارت بهداری یا بهداشت ودرمان وقت بوده است.به این شرح که وزارت بهداشت پیوسته معتقد به گرد آوری زباله ها وتفکیک آن به عفونی وغیر عفونی بوده ودفع آن را از وظایف شهر داری ها اعلام کرده است،شهرداریهانیزبه دلیل غیر عملی بودن حمل زباله های عفونی وخطرآلودگی درحین حمل و دفع زباله های عفونی آن را یک مسئله درون سازمانی برای مراکزبهداشتی ودرمانی به شمار آورده است.

بدون تردید منشا ممنوعیت استقرار زباله سوز های بیمارستانی هرچه باشد،معضل تبدیل یا به عبارت صحیح تر سوزاندن آنهاازسوی وزارت بهداشت ودرمان وقت متوقف وضرورت حمل آن ها به وسیله شهرداریها،پیش کشیده شد.

شهرداری تهران در سالهای اخیر مطالعاتی رادر زمینه زباله های شهری وضایعات بهداشتی ودرمانی انجام داده است که هدف های آن به شرح زیر بوده است:

1- شناسایی سیستم مدیریت زایدات مراکز بهداشتی و درمانی در شهر تهران

2- شناسایی عملکرد دستگاههای مختلف متولی امر

3- شناسایی نقاط ضعف سیستم مدیریت زایدات در مراحل مختلف (ذخیره سازی،جمع آوری،حمل و دفع)

آمار تولید زباله های بیمارستانی

مطالعات انجام شده اخیر نشان می دهند که سرانه تولید زباله های بیمارستانی به ازا. هر تخت در شهر تهران 3 کیلو گرم در روز است. که بیش از40% از زایدات تولیدی درمراکز درمانی جزو زباله های عفونی و خطرناک بوده و باقی مانده شامل زباله های شبه خانگی به شمار میروند(با اجرای طرح تفکیک این مقدار را می توان به زیر 25% تقلیل داد) جمع آوری و حمل این زایدات بصورت مخلوط علاوه بر افزایش هزینه های بی خطرسازی در کلیه مراحل جمع آوری حمل و دفع از دیدگاه بهداشتی و زیست محیطی مخاطره آمیز است،این مسئله اهمیت و لزوم طرح تفکیک را بیش از پیش مشخص می سازد.

هم اکنون در سطح شهر تهران درحدود 130 بیمارستان دولتی و خصوصی در حال ارایه خدمات متنوع بهداشتی و درمانی هستندو زباله های تولیدی این مراکز به وسیله ماشین آلات سازمان خدمات موتوری وابسته به شهرداری جمع آوری و حمل می شود.تردیدی نیست که علاوه بر مشکلات حمل ونارسائی های احتمالی مدیریت درون سازمانی ضایعات بهداشتی ودرمانی نیز خود مسئله بغرنج دفع زباله های بهداشتی ودرمانی را به شدت مطرح می سازد.

تسهیلات موتوری شهر داری تهران برای حمل بهداشتی زباله

در حال حاضر زباله های جمع آوری شده از بیمارستانها به مرکز دفن کهریزک حمل شده و روزانه درون یک ترانشه مخصوص دفن زایدات بیمارستانی دفن شده و با لایه ای از آهک و خاک پوشانده می شوند. مطالعه پیرامون روشهای بی خطرسازی زایدات بیمارستانی جزو برنامه های کوتاه مدت سازمان بازیافت و تبدیل مواد بوده و در این زمینه چند طرح پژوهشی در سازمان بازیافت انجام گرفته یا در دست انجام بوده است که می توان به طرحهای زیر اشاره نمود:

1-تعیین کمیت و کیفیت زایدات مراکز بهداشتی و درمانی .

2- مدیریت جمع آوری و حمل زایدات بهداشتی و درمانی .

3- مدیریت پردازش و دفع زایدات مراکز بهداشتی و درمانی .

4- امکان سنجی استفاده از زباله سوز برای دفع مواد زاید بیولوژیکی و خطرناک بیمارستانها.

امروزه در کشورهای مختلف جهان با توجه به کمیت و کیفیت زایدات بیمارستانی و تکنولوژی موجود و سیاستهای زیست محیطی از روشهای مختلفی به منظور بی خطرسازی و دفع زایدات این مراکز استفاده می شود که به شرح ذیل می باشد.

روشهای بی خطرسازی زباله های خطرناک بیمارستانی:

اتوکلاو کردن، تشعشع، امواج UV (ماوراء بنفش)، امواج میکروویو، مواد شیمیایی

استفاده از زباله سوز ودفن بهداشتی است.آنچه در زمینه دفع بهداشتی که در حال حاضر در کشور برای ضایعات بهداشتی ودرمانیانتخاب شده است ،بهدلایل بسیار به ویژه عدم امکان عملی درزمینه تفکیک صحیح در محل های تولید ،دارای محل تردید از نظر قابل اطمینان بودن آن است.

سایرروشهای دفع زباله های بیمارستانی:

1- استفاده از زباله سوز

2- دفن بهداشتی

به طوریکه اشاره شد،درحال حاضر در شهر تهران از روش دفن بهداشتی بصورت ترانشه ها و سلولهای دفن یک روزه استفاده می شود.

استفاده از دستگاههای زباله سوز برای دفع زایدات بیمارستانی در اکثرکشورهای پیشرفته گسترش یافته وعمده ترین روش دفع این زایدات به شمار می رود. در این روش دمای داخل کوره به ˚C 1300-1000 درجه سانتیگراد و در برخی موارد بالاتر می رسد، حجم زایدات در این روش تا 95% کاهش می یابد و مواد باقیمانده شامل خاکستر بی خطر است.

دستگاههای زباله سوز نسبتا" گران و راهبری و نگهداری آن ها نیازمند کارکنان آموزش دیده و صرف هزینه است.. تجهیزات کنترل آلودگی هوا در این دستگاهها پیش بینی شده ه و قسمت عمده هزینه ها ی دستگاههای مذکور را که شامل سیکلون،شستشودهنده ها، فیلترهای الکترواستاتیکی است را تشکیل می دهد.به ترتیب فوق میتوان حذف زباله سوزهارا در بیمارستان ها به طور کلیمردود دانست.بدیهیاست که سرمایه گذاری در زمینه تهیه زباله سوزهای مجهزبه فیلتراسیون ازشرایط لازم برای استفاده اززباله سوز است

میزان تولید زایدات بیمارستانی در سال 1382

نمودار 1 میزان تولید زباله بیمارستانی شهر تهران درسال 1382 را به تفکیک مناطق نشان می دهد.

طبق آمارمیزان تناژ زباله بیمارستانی در طی خرداد ماه سال جاری (1383)به حدود 77 تن درروز رسیده است . طی سالهای اخیر تولیدزباله بیمارستانی بین 7-10% در سال رشد داشته است.

آمارمراکز بهداشتی و درمانی شهر تهران

جدول شماره 1

موسسه پزشکی	تعداد
بیمارستان	128
پلی کلینیک	329
کلینیک و مطب	4616
مراکز تزریق	608
آزمایشگاه پزشکی	174
رادیولوژی	107
داروخانه	407
سایر مراکز پزشکی	57
جمع	6426

وضعیت دفع زباله درشهرستانها

آنچه درزمینه زباله های بیمارستانی در شهرتهران مورد اشاره قرار گرفت،این نوید را می دهد که در آینده بتوان به گرد آوری زباله های بهداشتی ودرمانی ودفع اصولی آن در شهر تهران امید وار بود.

در عین حال تهران بزرگ تمامی کشور نیست.به طوریکه در مقدمه اشاره رفت در واقع ،شهر های زیبای کشور ما به محاصره انواع زباله های خانگی وعفونی در آمده است.

گزارشی که به همت همکاران "ّبیمارستان" در زیر آمده است موید حاد بودن جنبه های بهداشتی در این زمینه است.

طرح گرد آوری،حمل ،بازیافت ودفع زباله در شهر بابلسر.

بابلسر ازشهرهای گردشگر پذیرزیباوکم نظیر کشورمااست،رود خانه بابلسرباآرامش وفاخرازوسط شهر میگذرد .این رودخانه درسالهای اخیر تاحدود مقدورات وتوان شهرداری وانجمن اسلامی شهر پاکسازی وتاحدودی زیباسازی هائی درآن انجام شده است.این تحولات را براستی باید حاصل تشکیل انجمن ها وشوراهای اسلامی دانست. این پدیده در عین حال یک سوی قضیه است.سوی دیگر مسئله سرازیر شدن فاضلاب ها در رودخانه بابلسر،ودریای خزر است در یائی که منبع پرارزش در آمد کشور ازبابت صید انواع واهی ما،برداشت خاویاروارتزاق مردم زحمتکش ،نجیب وقانع این شهر ومنطقه است.براستی نیز مردم بابلسر به مهربانی ،گذشت در حق مهمانان وگردشگران شهره اند.

با اجرای طرح جدید جمع آوری ،حمل ،بازیافت زباله های شهر، در دوسال اخیر اقدامات مهمی ازجمله توزیع وتحویل ترالی های ذخیره وانتقال زباله به مراکز مسکونی وخانه ها را باید نام برد.

زباله های شهری وبیمارستانی وسایر مراکز بهداشتی ودرمانی که دارای دست کم 40%زباله های عفونی وخطرناک هستند،از خانه ها واین مراکز گرد آوری ودر محلی در بولوار ساحلی ونه چندان دور از تفرج گاهها وهتل ها ومتل های ساحل بابلسر برای تبدیل ودفع حمل می شود.

اگر چه حمل زباله های برخی از مناطق شهری با ماشین های حمل مناسبی به صورت مکانیکی وتقریبا بدون ضرورت دخالت دست انجام می گیرد،(می گوئیم بدون ضرورت دخالت دست... چراکه شاید به دلیل آموزش ناکافی، کار گران جمع آوری از دستمالی زباله ها چندان مصون نمی مانند.

ولی مسئله حمل ودفع زباله در بابلسر مهمتر از این چیز ها است.نظری به عکس های زیر نشان میدهد که طرف های در گیر در مورد حمل وتفکیک ودفع زباله ها چه مراحل شگفت آور ودردناکی را از نظر بهداشتی طی می کنند.ای مراحل به شرح زیر اند:

1-بخش مهمی اززباله هاباوانت ها وکامیون های روباز به محل دفع زباله حمل می شوند

2- تمامی یا بخش مهمی از ماشین های حامل فاضلاب موجودی خود را در همان منطقه دفع زباله تخلیه می کنند.

3- تفکیک زباله به وسیله دست حتی،غالباً بدون استفاه از دستکش،وماسک انجام می شود.

4- اخیرا دست اندر کاران تفکیک قطعاً از ناچاری،راه ابتکاری مهم وکارسازی را برای تفکیک زباله ها ابداع کرده اند:بدین معنی که گله ها ورمه گوسفندان وسگ های ولگرد را به داخل فضای دفع زباله رها می کنند نتیجه اینکه زباله های تر حاوی پوست خربزه وسایر زوائدگندیده نصیب گوسفندان وپسمانده های گوشت واستخوان نصیب سگ های ولگرد می شود.

بقیه ماجرا از زبان گزارشگر های "بیمارستان شنیدنی است:می گویند:

- ابتدا به مرکزبهداشت بابلسر زنگ زدیم وموضوع را با رئیس مرکز درمیان گذاشتیم آقای دکتر......از ماجرا اطاع داشت وآشکارا اظهار عجز کرد.ایشان توضیح داد که ماجرا را به اطلاع شورای شهر رسانده ولی نتیجه نگرفته است.

- موضوع بیماری گوسفندان وبیماریهای مشترک انسان ودام,همجواری سگ های ولگرد وکیست هیداتیک رایار آورشدیم ,تایید کردند وجواب همان بود،گفتیم:

- انتظارتان از شورای شهر واحیانا از شهرداری چیست؟

- محل را محصورکنند!

فردای آن روز راهی شهرداری بابلسر شدیم.آقای شهردار حضور نداشتند ولی معاون ایشان بسیار روی خوش داشتند و از این وضع ابراز تعجب کردند وضمن یادداشت قول همکاری دادند.

-نتیجه؟

همجواری سگهای ولگرد وگوسفندان وکار گران تفکیک روز های متوالی در معرض دید ما وشهر وندان بابلسری وتوریست های ساحلی بود عکس روی جلد نشریه وبقیه را درزیر تماشا و شیشلیک های شاندیزی را فراموش نکنید!

سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران

گزارشی ازمعضل زباله در شهرها

سایرروشهای دفع زباله های بیمارستانی:

سایت بهداشت محیط ایران

برگه‌ها

گزارشی ازمعضل زباله در شهرها

سایرروشهای دفع زباله های بیمارستانی: