عامل آن باسیل بزرگ گرم مثبت با توانایی تولید اسپور میباشد. که اسپور نسبت به شرایط سخت محیطی بسیار مقاوم بوده و مدت طولانی در هوا و بویژه خاک زنده میماند. باسیل آنتراکس در حیوانات بیشتر دیده می شود لذا افرادیکه در تماس بیشتر با حیوانات و فرآورده های حیوانی آلوده قرار دارند، بیشتر گرفتار میشوند.

2 ـ راههای انتقال بیماری کدام است؟

تماس با اسپورهای آلوده کننده میکروب از طریق پوستی، مخاطی، تنفسی و یا سیستم گوارشی با انتقال از فرد به فرد بسیار نادر است.

3 ـ دوره نهفتگی بیماری

حدود 7 روز پس از تماس می باشد. تعداد 8000 تا 50000 میکروارگانیسم برای آلودگی از راه تنفسی لازم است.

4 ـ علائم بیماری کدامند؟

در نوع پوستی اغلب به صورت تورم موضعی و یا زخم پوستی بدون درد، سیاه رنگ، نکروز شونده با بجا ماندن اثر بعد از بهبودی یا eschar میباشد.

آنتراکس تنفسی ممکنست دارای علائمی شبیه آنفلوآنزا بوده و در موارد پیش رفته به صورت پنومونی هموراژیک تظاهر نماید که میتواند مرگ زا باشد.

5 ـ تشخیص بیماری چگونه است؟

کشت خون مثبت به همراه رنگ آمیزی گرم Gram Stain

روشهای تشخیصی اختصاصی آزمایشگاهی

6 ـ روشهای پیشگیری کدامند؟

استفاده از واکسیناسیون در افراد در معرض خطر

مصرف آنتی بیوتیک پنی سیلین ، داکسی سیکلین و ترجیحاً سیپروفلوکساسین زیر نظر پزشک
واکسن سیاه زخم از سویه Sterne باسیلوس آنتراسیس که توکسین در مقادیر غیرکشنده تولید میکند و میتواند آنتی بادی محافظ ایجاد نماید، تهیه می گردد.

ایمونیزاسیون به کمک 2 نوبت تزریق زیرجلدی به فواصل دو هفته و سپس 3 تزریق در ماههای 6 ، 12 و 18 صورت میگیرد. تزریق بوستر سالیانه نیز توصیه می شود.

تزریق واکس برای افراد سالم 65 ـ 18 سال مجاز می باشد و برای خانمهای حامله نباید مورد استفاده قرار گیرد.

7 ـ درمان کدامند؟

با استفاده از آنتی بیوتیکهای پنی سیلین ـ داکسی سیکلین و ترجیحاً سیپروفلوکساسین زیر نظر پزشک می باشد. تا کنون مقاومت قابل ملاحظه گزراش نشده است.

شروع سریع درمان کمک کننده است.

آنتراکس نوع تنفسی بعد از شروع علائم بالینی علی رغم درمان 100% کشنده می باشد.

چگونگی برخورد با موارد مشکوک (بسته ها یا نامه های پستی)

به آلودگی با باسیل سیاه زخم

How to identify suspicious packets & Letters

راههای شناسایی بسته های مشکوک به باسیل سیاه زخم :

برخی مشخصات بسته های مشکوک به الودگی عبارتند از :

بسته بندی های بزرگتر از حد معمول یا با وزن بیش از حد معمول
پاکت های بدون نشانی و یا با عنوان نادرست
هر گونه احساس برآمدگی یا وجود جسم خارجی در درون پاکت
بسته های لفاف پیچ شده بیش از حد با طناب، چسب و …
شواهد دال بر وجود ورقه آلومینیومی یا موارد مشابه درون پاکت
بسته های با ظاهر فریبنده یا دارای صدای خش خش (بعد از تماس دست)
وجود عناوین خاص روی بسته مانند محرمانه است یا شخصی و …
عدم هم خوانی مهر منطقه پستی با نشانی فرستنده
وجود لکه چربی ـ هر گونه بو یا تغییر رنگ مشخص بر روی پاکت مشکوک و …

چگونگی نقل و انتقال بسته های مشکوک به باسیل سیاه زخم

یا هر عامل بیولوژیک تهدید کننده دیگر

How to Handle Anthrax and other Biological agent threats

در این موارد توجه به نکات ذیل الزامی است :

1 ـ قدم اول حفظ آرامش و دوری از ترس و اضطراب است.

2 ـ هرگز محتویات بسته ها یا پاکت های مشکوک را تکان نداده و یا خالی نکنید.

3 ـ پاکت یا بسته مشکوک را باید در کیسه پلاستیکی ضخیم یا پارچه محکم ضخیم و یا ظرف و سطل دردار که امکان نفوذ محتویات آن به خارج نباشد قرار داد.

4 ـ به محض برخورد با هر پاکت یا بسته مشکوک چنانچه در محل کار خود هستند سریعاً مسئول ارشد یا مسئول حراست سازمان و یا پلیس را مطلع نمائید.

5 ـ در صورت دسترسی به طور مستقیم با پلیس 110 تماس حاصل فرمائید.

6 ـ پاکت یا بسته مشکوک را هیچگاه قبل از اطلاع به مراجع ذیربط جابجا ننموده و از نشان دادن آن به دیگران و یا از بررسی آن جداً خودداری نمائید.

7 ـ افراد حاضر در محل را از وجود بسته مشکوک با خبر سازید.

سپس محل را ترک کرده و درها را کاملاً بسته و از ورود افراد به محل جلوگیری نمائید.

سیستم تهویه را خاموش نمائید.

8 ـ دستها را جهت جلوگیری از انتشار آلودگی به صورت و یا پوست و سایر نواحی بدن، کاملاً با آب و صابون شسته و از به کار بردن مواد ضد عفونی کننده مانند الکل خودداری نمایید.

9 ـ در مورد افرادی که در معرض آلودگی قرار گرفته اند و یا احتمال تماس و برخورد را خواهند داشت باید دستورالعمل های پیش گیری اشاره شده جهت جلوگیری از ابتلا به بیماری اجرا شود.

10 ـ در صورت امکان فهرست افرادی که هنگام دریافت بسته مشکوک در محل حاضر بوده و یا به نحوی با نقل و انتقال بسته در ارتباط بوده اند را تهیه و در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیروی انتظامی قرار دهید.

چه کسانی باید پاکت های مشکوک را تحویل گیرند؟

در ایران تمام بسته ها در اختیار آزمایشگاههای رفرانس کشور به نشانی تهران ـ خیابان دماوند ـ بیمارستان بوعلی قرار داده می شوند.

* توجه

تمام افرادی که به نحوی در تماس و برخورد با بسته های مشکوک به آلودگی به باسیل سیاه زخم قرار دارند باید از وسایل محافظتی مانند دستکش ـ لباس مخصوص (گان محافظ) ـ ماسک یا فیلتر مناسب و در صورت امکان عینک محافظ استفاده نموده و بعد از اتمام کار و تعویض کامل لباس ها دست های خود را با آب و صابون بشویند.

شرایط آزمایشگاههای مسئول در شبکه بهداشتی جهت بررسی و تشخیص باسیل سیاه زخم

از آنجائیکه اسپورهای باسیل سیاه زخم نسبت به شرایط سخت محیطی فوق العاده مقاوم بوده و می توانند سالها در خاک، سطح پوست و هوای آلوده زنده بمانند لذا توجه به شرایط ایمنی آزمایشگاه حین کار یا نمونه های مشکوک به باسیل آنتراکس دارای اهمیت خاص است و آزمایشگاههای مسئول بررسی و تشخیص این نمونه ها باید واجد تمامی شرایط ذیل باشند :

1 ـ کارکنان آزمایشگاه باید همواره از دستکش، گان یا لباس محافظ، ماسک مخصوص یا فیلتر مناسب و در صورت امکان عینک محافظ استفاده نمایند و از هر گونه تماس مستقیم با نمونه مشکوک پرهیز نمایند.

2 ـ تمامی آزمایشگاهها باید زیر هود بیولوژیکی صورت گیرد. در مورد باسیل شاربن (سیاه زخم) که از میکروارگانیزم های با خطر احتمالی گروه 3 (Risk Group 3) است، سطح ایمنی بیولوژیکی
Biosafety level (BSL) مورد نیاز حداقل کلاس III می باشد.

در این شرایط امکان فعالیت های تشخیصی بر روی مواد تولید کننده ذرات ریز آئروسل که سبب انتشار عفونت از طریق هوا می گردند میسر می باشد.

کلیه فعالیت های آزمایشگاهی باید در یک اطاق مجزا و مجهز به هود بیولوژیکی حداقل کلاس II انجام گیرد.

3 ـ قابلیت مهر و موم نمودن اطاق جهت عفونت زدایی

4 ـ سیستم تهویه :

سیستم airflow (هوای جاری) به همراه بازیابی هوای صاف شده حتماً موجود باشد.

وجود سیستم تهویه از طریق ساختمان و یا به طور مجزا.

5 ـ اطاق کار مجهز به درب ورود به صورت دو در پشت سر هم باشد (Double-door entry)

6 ـ دستگاه اتوکلاو باید در اطاق کار و همچنین جداگانه در آزمایشگاه موجود باشد.

7 ـ پس از اتمام کار باید لباس ها را درآورده و اتووکلاو نمود و یا در کیسه مخصوص قرار داده و معدوم شود و سپس دست ها را کاملاً با آب و صابون شستشو داد.

8 ـ تمامی سطوح هود بیولوژیک و هم چنین میزهای کار و تمامی وسایل مورد استفاده را باید کاملاً با هیپوکلریت 5% و یا فنل 10% ضدعفونی نمود.

* توجه :

باسیل سیاه زخم نسبت به فورمالین 5% ـ گلوتارالدئید 2% هیپوکلریت 5% حساس است (بهتر است وسایل یک شب در محلولهای فوق بماند.)