بررسی نحوه بهره برداری از دستگاههای کلرزنی

بررسی نحوه بهره برداری از دستگاههای کلرزنی

به عنوان روشی جهت گندزدائی آب شرب

مقدمه :

گندزدائی آب شرب به عنوان فرآیند لازم الاجرای تصفیه آب ضروری است . در بین روشهای مختلفی که امروزه برای گندزدائی آب کاربرد دارند، کلرزنی، که در واقع افزودن کلر یا ترکیبات آن به آب می باشد، به عنوان قدیمی ترین روش هنوز بیشترین کاربرد را به خود اختصاص داده است و علی رغم اثرات جانبی آن که تا بحال شناخته شده در مقایسه با سایر گندزداها از مزایای زیادی برخوردار بوده و روش رضایتبخشی برای حذف آلودگیهای میکروبی آب است .(1) بخصوص وقتی از کیفیت آب مصرفی و سلامت آن اطمینان نداشته باشیم . سالم سازی آب از وجود عوامل بیماریزا، کنترل رنگ و بو و طعم آب، جلوگیری از رشد انگلها و ایجاد لایه لزج روی سطوح در مخازن، رنگ بری از بعضی مواد آلی رنگی، تمیز نگه داشتن بستر فیلترهای تصفیه آب، تجزیه SH2 و اکسیداسیون آهن و منگنز، افزایش راندمان واحدهای بعدی در تصفیه خانه های آب در صورت کاربرد بصورت پیش کلرزنی از جمله مهمترین خصوصیات کلر و ترکیبات آن می باشند . کلر برای گندزدائی آب در فرمهای مختلفی از قبیل گاز کلر که 2 برابر سنگین تر از هواست، هیپوکلریت کلسیم، هیپوکلریت سدیم، دی اکسید کلر، کلر آمینها کاربرد دارد ولی از بین فرمهای مذکور هیپوکلریت سدیم برای گندزدائی آب در موارد محدود و در صورت نبودن سایر ترکیبات کلر وروشهای جایگزین، بکار می رود چون ترکیبی خورنده و گران بوده و سریع تجزیه می شود و ترکیب و کیفیت ثابتی ندارد و عدم اطمینان از خلوص آن و ایجاد محیط قلیایی بعد از کاربرد که سبب کاهش اثر کلرمی شود، سبب شده تا از آن به عنوان اکسید کننده قوی و عامل سفید کننده جهت گندزدائی آب استخرها، تصفیه خانه ها ی فاضلاب، جهت سم زدائی پسابهای محتوی سیانید به عنوان یک اکسید کننده قوی ، مصارف بهداشتی و رنگبری در منازل، بیمارستانها و صنایع استفاده شود .

هیپوکلریت کلسیم که به عنوان پرکلرین، فعلاً بیشترین کاربرد را در جهت گندزدائی آب اجتماعات کوچک دارد وعلیرغم اینکه ترکیب پایداری دارد، به مرور زمان تجزیه می شود وباید در نگهداری و بهره برداری از آن دقت لازم بشود .

تحقیقات انجام شده نشان داده است،کاربرد کلر به عنوان یک گندزدا، عوامل بیماریزا بخصوص اشرشیاکلی در فرمهای مختلف بیماریزا و غیر بیماریزا را نابود می کند و در دمای 20 درجه سانتی گراد و PH وکدورت پایین بیشترین اثر را دارد و بهترین و در دسترس ترین و ارزانترین گندزدای آب بخصوص برای شرایط اضطراری. کنترل اپیدمیهای قابل انتقال از طریق آب بوده و مصرف زیاد آن توسط آب نشان دهنده آلودگی شدید آب می باشد (2و1) .

در کل مراکز و پادگانهای سپاه هم طی تحقیقی که در سال 1381 انجام شده است تنها روش کاربردی برای گندزدائی آب شرب، کلرزنی می باشد.روشی متداول که حتی در دورترین مراکز مورد استفاده قرار می گیرد. به دلیل وسعت کاربرد این روش در سپاه و اهمیت و ضرورت کنترل و نظارت مرتب بر کیفیت آب شرب مصرفی پرسنل، وضعیت و نحوه بهره برداری از دستگاههای کلرزنی و روشهای مختلف کلرزنی که امروزه در سطح سپاه استفاده می شود در سال 1381 مورد بررسی قرار گرفت تا مسائل و مشکلات مبتلا به این بخش بخوبی شناسایی شود و برای استفاده بهتر از امکانات تأمین شده اقدامات لازم انجام گیرد .

روش کار :

نوع مطالعه در این طرح توصیفی مقطعی بود و از 182 پادگان سپاه در سطح کشور به عنوان جامعه پادگانهای سپاه در سال 1381 با کمک پرسشنامه و به روش نمونه گیری احتمالی چند مرحله ای داده های لازم جمع آوری گردید و سپس داده ها با کمک نرم افزار SPSS و آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .

نتایج :

پرکلرین مصرفی پادگانهایی که کلرزنی انجام می دهند، به تفکیک نیروها ،در نیروی زمینی 9/93 درصد، مقاومت 8/77 درصد ، دریایی 75 درصد، هوایی 100 درصد و در کل بطور میانگین 5/87درصد تأمین شده است .درسنجش اطلاعات بهره برداران از دستگاههای کلرزنی بیش از50 درصد از غلظت کلری که باید برای گندزدائی آب تهیه و تزریق شود و یا دزکلر باقی مانده مورد نیاز، اطلاع درستی نداشتند و پاسخ غلط داده اند و این مسئله مطمئناً ناشی از عدم آگاهی و اطلاع آنهاست .

در مراکزی که گندزدائی آب انجام می شود، 100% روش کلر زنی بکار گرفته شده است . بهره برداری از دستگاه های کلر زنی یا هیپوکلریناتورها بعضاً در آن مراکز با مشکلاتی مواجه بود که عبارتند از:

1- تجهیزات و لوازم کافی جهت گندزدائی آب شرب در بسیاری از پادگانها تامین نمی شودودرمراکزی که دستگاه کلرزن وجود دارد در موارد محدودی گزارش شده که پرکلرین کافی بویژه درفصل تابستان برای آنها به اندازه کافی تامین نمی شودویا اگر تامین می شود نحوه کاربرد پرکلرین غلط می باشدچون دربیش از50% کلرسنجی ها کلرباقی مانده آب صفر بوده است.

2- نقص فنی و فرسودگی دستگاه کلرزن و عدم آشنایی بهره برداران و نبودن نیروی متخصص آموزش دیده برای تعمیرات آنها و یا در دسترس نبودن لوازم یدکی کافی و لازم در محل بهره برداری از دستگاه از جمله مشکلات موجود است که توجه مسئولین محترم پشتیبانی و آماده نسبت به این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است .

3- در 5/64 درصد مراکز بدلیل عدم تأمین کافی کیت کلرسنج، کلرسنجی انجام نمی شود .

4- در مراکزی که کلرزنی انجام می شود به علت عدم آشنایی اپراتور دستگاه و عدم برخورداری از دوره های آموزشی لازم در موارد زیادی از ابتدا غلظت کلر کافی به آب تزریق نشده و سرویس نگهداری دستگاه کلرزن از کیفیت لازم برخوردار نبوده است .

5- معمولاً اتاقکهای محل نصب دستگاه کلر زن از استانداردها و ایمنی لازم برخوردار نیستند و این مسئله در خرابی زود هنگام دستگاهها تأثیر زیادی دارد و در بعضی مناطق این مسئله سبب یخ زدگی دستگاه و اتصالات در زمستان و در نتیجه شکستگی قطعات تزریق می شود

6-محل ذخیره پرکلرین برای گندزدائی آب شرب از شرایط مناسبی برخوردار نبود، این مسئله باعث پرت مقدار بیشتری از ماده گندزدا می شود .

7-2/24 درصد مراکز علی رغم نیاز به دستگاه کلر زن و کیت کلر سنج و ..… از این امکانات محرومند .

8-بودجه لازم برای تعمیر و نگهداری دستگاه کلر زن پیش بینی نشده است .

9-باید برق کافی متناسب در محل وجود داشته باشد چون در موارد زیادی دستگاه به محل مورد استفاده منتقل شده، ولی تابلو برق دستگاه و برق موجود همخوانی لازم را نداشته و لازم است هنگام انتخاب کلرزن دقت شود .

10- مشکل انسداد دیافراگم دستگاه کلرزن بخصوص در هیپوکلریناتورهای یک مخزنه وجود دارد .

11- با توجه به شرایط موجود در بسیاری مراکز نیاز به نصب دستگاه کلر زن می باشد .

12- بعضاً آب لوله کشی شهری با آب چاه پادگان مخلوط و مصرف می شود در حالی که کلرزنی نمی شود .

13- در موارد متعددی معیوب بودن لوله های آبرسانی، و یا نشست فاضلاب به داخل چاه آب، منجر به بی اثر شدن فرآیند کلر زنی آب شده و کلر باقی مانده آب خنثی و حتی صفر شده است .

14- در مرحله تهیه محلول مادر با کمک گرانول پرکلرین، برای تزریق، بعضاً فرصت کافی برای ته نشینی آهک محلول داده نمی شود و ورود آنها بداخل اتصالات و شبکه آبرسانی سبب انسداد زود هنگام و زودرس آنها می شود

15- سرویس نگهداری روتین دستگاه کلرزن بعضاً انجام نمی شود .

16- برگزاری کارگاه آموزشی، بهره برداری و نگهداری و تعمیر دستگاه کلرزنی ضروری است

17-پرکلرین تحویلی به مراکز از راندمان و درصد کلر فعال ادعا شده در کاتالوگ برخوردار نیستند و بیش از50درصد از مراکزی که کلرزنی انجام می دهند و پرکلرین مصرفی خود را ذخیره می نمایند،محل نگهداری پرکلرین آنها مناسب نمی باشد در نتیجه مقدار مصرف آن برای تامین کلر باقی مانده آب بدلیل پایین بودن درصد کلر فعال ،بالا می رود وبا مصرف مقدار متداول پرکلرین،کلرباقی مانده به مقدار کافی در آب تامین نمی شود.

18-در مواردی که کلریناتور گازی نصب شده است، بخوبی بهره برداری نشده است.

19-در بعضی موارد علی رغم وجود دستگاه کلرزن در انبار وضرورت نصب آن،بدلیل عدم آگاهی واطلاع از نحوه نصب و بهره برداری و نگهداری آن ،دستگاه بدون استفاده مانده است.

20-عدم لایروبی مخازن ذخیره آب می تواند منجر به مصرف کلر باقی مانده آب و در نتیجه خنثی شدن اثرگندزدائی آب با کلر شود.

21-در مراکزی که کلرزنی وکلرسنجی انجام می شود غالبا برنامه مرتبی برای کلرسنجی و کنترل و نظارت بر کیقیت آب وجود ندارد.

22-مراکزی که دستگاه کلرزن دارند در3/14درصد آنها،بدلیل عدم وجود امکانات و بدلیل خرابی دستگاه و غیر قابل استفاده بودن تجهیزات کلرزنی، از آنها استفاده نمی شود.

بحث:

اجرای دوره های آموزشی متناوب برای بهره برداران از دستگاه های کلرزنی در خصوص نحوه نظارت و کنترل بر کیفیت آب شرب و انجام عملیات کلرزنی وکلرسنجی از جمله مهمترین ضروریات است که می بایست مورد توجه قرار گیردتا از امکانات و تجهیزات و مواد تهیه شده با راندمان بیشتر و پرت کمتری بهره برداری شود همان چیزی که امروزه یکی از مهمترین اهداف مدیریتی هر بخش یعنی استفاده بهینه از امکانات موجود و ارزش قائل شدن برای داشته ها و امکانات محدودی است که در اختیار داریم. با کمک برگزاری کارگاه آموزشی مورد نیاز و آموزش نیروی انسانی و در اختیار قراردادن دستورالعملهای نحوه بهره برداری از هیپوکلریناتورها می توان در خصوص نحوه انتخاب، تهیه، نصب و راه اندازی و بهره برداری و نگهداری دستگاه های کلرزنی و کنترل کیفیت آب شرب اعمال نظات و کنترل بهتری انجام داد. برای مثال فراهم نمودن دز مناسب کلر برای تزریق،سبب می شودسیستم کلرزنی آز راندمان لازم برخوردار باشدتا در کلرسنجی های انجام شده 50درصد کلر باقی مانده صفر گزارش نشود.

و برای این منظور جدیت وموافقت مسئولین و حمایت آنها از این گونه برنامه ها راه رسیدن به اهداف مورد نظر را هموار و نزدیک می نماید و بر اساس آئین نامه انظباطی نیروهای مسلح که فرماندهان را مسئول حفظ سلامت نیروهای تحت امر خود معرفی می نماید به وظایف خود عمل کرده اند. در همین رابطه اقدام به موقع مسئولین محترم پشتیبانی و آماد با یک برنامه ریزی مناسب و پیش بینی صحیح در خصوص نحوه و زمان و مقدار خرید اقلامی مثل پرکلرین و تجهیزات مورد نیاز کلرزنی و کلر سنجی آب و توزیع سریع و مناسب آنها سبب افزایش راندمان و بهره وری مناسب از آنها خواهد گردید. در بسیاری مواردامکان نصب دستگاه کلرزن مناسب انتخاب نمی شود و سبب ایجاد مشکلاتی حین بهره برداری می گردد. لذا توجه به شرایط استاندارد ومناسب یک اتاقک محل نصب دستگاه کلرزن ضروری است. غالباً نگهداری نامناسب اقلام مصرفی خریداری شده بویژه پرکلرین در انبارها سبب افت راندمان موثر آنها بدلیل تجزیه کلر و نگهداری نامناسب و بیش از حد تجهیزات نیز سبب کاهش و یا اتمام زمان گارانتی دستگاه ها می گردد و مصرف کننده را با مشکلاتی مواجه می نماید مثلاًمحل نگهداری پرکلرین باید در ظروف پلاستیکی در بسته ودوراز دسترس نور خورشید و رطوبت باشد و باید هنگام کار با آن استفاده از تجهیزات ایمنی مثل ماسک لباس کارو دستکش مناسب رعایت شود.

با توجه به نتایج این تحقیق که بخشی از آن در این مقاله ذکر گردید، بخش عمده ای ازمشکلات بوجود آمده مرتبط با آماد وپشتیبانی نیروهااست ولازم است در خصوص شرایط نگهداری اقلام دستور العمل های لازم رعایت گردد. انشاءا... گره مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت با همکاری دانشگاه و مشارکت مسئولین بهداشت و دست اندرکاران محترم در رابطه با نظارت و کنترل کیفیت آب شرب، کارگاه آموزشی (که به اطلاع خواهد رسید)، را در محل دانشگاه برگزار خواهد کرد.

توجه به عوامل موثر بر کلرزنی آب از قبیل ph،زمان تماس،فصل سال و دمای آب ،غلظت و خصوصیات مواد آلی آب و یا کیفیت آب ،غلظت کلر تزرطقی و مقدار با قی مانده در آب ،غلظت آهن و منگنزدر آب از اهمطت خاصی در استفاده بهطنه از سیستم کلرزنی آب برخوردار است.

با توجه به طرح مسائل و مشکلات فرا روی ما که در گندزدائی آب شرب و کنترل و نظارت بر کیفیت آب مصرفی مطرح می باشد،و از طرفی اهمیت و اولویت تامین آب سالم که جزء اولین وظایف فرماندهان نظامی می باشد، لازم است مسئولین محترم جهت رفع موانع و مشکلات مذکور انجام وظیفه نموده و با تامین امکانات و تجیهزات و بودجه کافی، این بخش مهم و حیاتی را حمایت نمایند تا گندزدائی آب در حد کفایت و لازم انجام شود و کنترل و نظارت بر تامین و مصرف آب سالم هم بخوبی انجام گیرد. برای این منظور در مرحله اول تهیه و تامین پرکلرین کافی و سالم و یا راندمان مناسب و تجهیزات کلرزنی برای مراکزی که ندارند، ضروری است و در مرحله دوم رسیدگی لازم به وضعیت دستگاه های کلرزنی ومحل نگهداری آنها و اقلام انبار شده ذیربط انجام شود. تهیه و دراختیار قرار دادن دستورالعمل نحوه بهره برداری از هیپوکلریناتورها ضروری است.

نویسنده :

حسین معصوم بیگی

وبلاگ : http://masoumbeigi.blogfa.com

دیگر مقالات :

http://h_masombeygi.cv.research.ac.ir

مطالب مرتبط با کلر زنی و کلر سنجی در سایت بهداشت محیط ایران :

هیدروکلریناتور

سایت بهداشت محیط ایران

سایت بهداشت محیط ایران